معمولاً انسان هرچه بیشتر به طرف گناه می رود راه توبه و استغفار را برای خود سخت تر می کند و این فرآیند طبیعی استمرار گناه و عدم توبه است. زیرا شیطان یا نفس انسان لذت زودگذر و شیرینی ظاهری گناه را که مانند عسل مسموم است در کام انسان موقتاً ایجاد می کند و این تزیین و شیرینی باعث می شود که گناهکار آسان تر مرتکب گناه شود، شیطان اینگونه او را فریب می دهد و انسان احساس نمی کند که گناه، سمّ کشنده است چون زشتی و گناه دارای شیرینی و لذت نیست، بلکه این شیطان است که آن را لذیذ و شیرین می کند، چیز تلخ به خودی خود که شیرینی ندارد، بلکه ذاتاً زهرآلود است، اما شیطان برای اِعمال دشمنی و کینه خود علیه انسان، گناه را با روکشِ شیرین و ماسکِ زیبا می پوشاند و با لبخند و چرب زبانی او را دعوت به گناه می کند.
کسی که هشدارهای الهی را نادیده بگیرد و به ریسمان محکم الهی چنگ نزند متوجه نخواهد شد که زیر این روکشِ زیبا چیزی جز سمّ مهلک نیست، و پشت این لبخند زدن و چرب و نرم سخن گفتن چیزی جز گریاندن و خدعه کردن و رسوا ساختن انسان وجود ندارد، زیرا شیطان به استثنای بندگان مخلَصِ خدا، گمراه کردن همه انسان ها را در دستور کار خود قرار داده است: "قَالَ رَبِّ بِمَا أَغْوَیْتَنِی لَأُزَیِّنَنَّ لَهُمْ فِی الْأَرْضِ وَلَأُغْوِیَنَّهُمْ أَجْمَعِینَ . إِلَّا عِبَادَکَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِینَ"، "گفت: پروردگارا! به سبب اینکه مرا گمراه نمودی، من هم یقیناً [همه کارهای زشت را] در زمین برای آنان می آرایم [تا ارتکاب زشتی ها برای آنان آسان شود] و مسلماً همه را گمراه می کنم. مگر [آن] بندگانت را که خالص شدگانِ [از هر نوع آلودگی ظاهری و باطنی] اند". (۱)
حضرت امیرالمومنین علی (علیه السلام) پس از قرائت این آیه "قَالَ رَبِّ بِمَا أَغْوَیْتَنِی لَأُزَیِّنَنَّ لَهُمْ فِی الْأَرْضِ وَلَأُغْوِیَنَّهُمْ أَجْمَعِینَ" در نهج البلاغه می فرمایند: "قَذْفا بِغَیبٍ بعیدٍ، و رَجما بظَنٍّ غَیرِ مُصِیبٍ، صَدَّقَهُ بِهِ أبناءُ الحَمِیَّةِ، و إخوانُ العَصَبِیَّةِ، و فُرسانُ الکِبرِ و الجاهِلِیَّةِ"، "او در این سخن تیرى در تاریکى به سوى هدفى دور دست انداخت و گمانى نادرست داشت (زیرا خواسته‌اش درباره همه انسانها صورت نپذیرفت، ولى) فرزندان تکبّر و برادران تعصب و سواران بر مرکب غرور و جهل، او را عملا تصدیق کردند". (۲)
بنابراین انسان باید تابع دستورات الهی باشد نه آنکه از وسوسه های شیطان تبعیت و پیروی کند، زیرا خداوند متعال در ادامه آیات قبلی در آیات ۴۲ و ۴۳ از همین سوره می فرماید: "إِنَّ عِبَادِی لَیْسَ لَکَ عَلَیْهِمْ سُلْطَانٌ إِلَّا مَنِ اتَّبَعَکَ مِنَ الْغَاوِینَ . وَإِنَّ جَهَنَّمَ لَمَوْعِدُهُمْ أَجْمَعِینَ"، "قطعاً تو را بر بندگانم تسلّطی نیست، مگر بر گمراهانی که از تو پیروی می کنند. و مسلماً دوزخ، وعده گاه همگی آنان است".
حضرت امام زین العابدین (علیه السلام) در صحیفه سجادیه در درگاه الهی عرضه می دارند: "فلَولا أنَّ الشَّیطانَ یَختَدِعُهُم عَن طاعَتِکَ ما عَصاکَ عاصٍ، و لَو لا أنّهُ صَوَّرَ لَهُمُ الباطِلَ فی مِثالِ الحَقِّ ما ضَلَّ عَن طَرِیقِکَ ضالٌّ"، "فلَولا أنَّ الشَّیطانَ یَختَدِعُهُم عَن طاعَتِکَ ما عَصاکَ عاصٍ، و لَو لا أنّهُ صَوَّرَ لَهُمُ الباطِلَ فی مِثالِ الحَقِّ ما ضَلَّ عَن طَرِیقِکَ ضالٌّ"، "اگر شیطان با فریبکارى آنان را از طاعت تو باز نمى داشت، هیچ معصیت کارى معصیت تو نمى کرد، و اگر او باطل را در لباس حق براى آنان در نمى آورد ، هیچ ره گم کرده اى راه تو را گم نمى کرد". (۳)
دولت های مستکبر و زورگوی جهان که آنان از میان انسان ها نمایندگان شیطان هستند با روش های مختلف و ترفندهای بروز تمام تلاش و کوشش خود را به کار می بندند تا برای به انجام رساندن ماموریتی که از شیطان به عهده خود گرفته اند، انسان ها را با انواع مکر و فریب از صراط مستقیم اغوا کنند و در دنیا و آخرت آنها را به ذلت و گمراهی بکشانند.
بنابراین کسانی که در مقابل وعده های چرب و شیرین مستکبرین، کرامت انسانی خود را کناره می گذارند، فریب وعده های آنان را خورده دل به وعده های پوچ و توخالی آنها می بندند و سپس منتظر عملی شدن وعده های آنان می نشینند، چیزی جز ندامت و پشیمانی بدست نمی آوردند و چون آنها امید به وعده های دشمنی بسته اند که او نه تنها چیزی نمی خواهد به آنها بدهد بلکه تلاش می کند تا سرمایه اصلی آنها را نیز از آنان با حیله، لبخند و وعده های دروغین برباید و بالاخره دین و ایمان و شرف آنها را نیز از بین ببرد و هنگامی که دشمن به تمام اهداف خود دست یافت آن گاه او را تنها می گذارد و از آنها بیزاری می جوید.
اگر تاریخ جهان را تا اکنون بررسی کنیم وعده های دروغینی را شاهد هستیم که مستکبرین اعم از کفار و منافقان با ترفندهای شیطانی و فریب های خبیثانه خود، اموال ملت های مسلمان را غارت کردند، آنها را به ذلت کشاندند و ضربه هایی به مردم مسلمان وارد ساختند که آثار آن در نسل های بعدی مسلمانان نیز ادامه پیدا کرد.
بنابراین هر شخصی در هر موقعیتی باید از گناه اجتناب کند تا در چنگال دشمن نیافتد، زیرا گناهکار هرچه بیشتر مرتکب گناه می شود عادت او نسبت به ارتکاب گناه قوی و قوی تر می شود تا حدی که از هرگونه موعظه و نصیحت تاثیری نمی پذیرد، مجاری ادراکی او متلاشی می شود و او راه های بیرونی و درونی درک و فهم را به روی جان خود مسدود می کند، در چنین وضعیتی وقتی رسانه های بیگانه با القائات پلید خود او را با فریب دادن بوسیله مال و مقام به خود می خوانند و چون او حق و باطل را از یکدیگر تشخیص نمی دهد، لذا کورکورانه به سمت دشمن می رود و ابزاری برای تحقق اهداف دشمن - مانند اغتشاش، فتنه گری و آشوب انگیزی - قرار می گیرد و دشمن از او برای ظلم و ستم علیه دین و بشریت استفاده می کند.
گوش ظاهری او سخنان حکمت آمیز را می شنود اما گوش جان او نمی فهمد که این حکمت و موعظه حسنه چه پیامی برای او دارد، چشم سر او عاقبت گناهکاران دیگر را می بیند اما چشم قلب او چنان کور شده است که عاقبت خود را در آیینه عاقبت تبهکاران دیگر نمی تواند ببیند، فکر او به انواع حیله و فریب ها می اندیشد اما هیچ فکر و دغدغه ای برای استغفار و توبه به درگاه پرودگار خود ندارد. خداوند متعال در آیه ۴ سوره نمل می فرماید: "إِنَّ الَّذِینَ لَا یُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ زَیَّنَّا لَهُمْ أَعْمَالَهُمْ فَهُمْ یَعْمَهُونَ"، "به راستی کسانی که به آخرت ایمان ندارند، اعمال [زشتشان] را در نظرشان آراستیم، پس همواره در حیرت و سرگردانی اند". (۴) این تزیین الهى نوعى مجازات الهى براى افراد بى‌ایمان و منحرف است و یا به تعبیر دیگر: اعمالشان سبب مى‌شود که خداوند آنها را در چنگال شیطان رها سازد و از آنان حمایت نکند. (۵)
کسی که هشدارهای الهی را نادیده بگیرد و به ریسمان محکم الهی چنگ نزند متوجه نخواهد شد که زیر این روکشِ زیبا چیزی جز سمّ مهلک نیست، و پشت این لبخند زدن و چرب و نرم سخن گفتن چیزی جز گریاندن و خدعه کردن و رسوا ساختن انسان وجود ندارد، زیرا شیطان به استثنای بندگان مخلَصِ خدا، گمراه کردن همه انسان ها را در دستور کار خود قرار داده است: "قَالَ رَبِّ بِمَا أَغْوَیْتَنِی لَأُزَیِّنَنَّ لَهُمْ فِی الْأَرْضِ وَلَأُغْوِیَنَّهُمْ أَجْمَعِینَ . إِلَّا عِبَادَکَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِینَ"، "گفت: پروردگارا! به سبب اینکه مرا گمراه نمودی، من هم یقیناً [همه کارهای زشت را] در زمین برای آنان می آرایم [تا ارتکاب زشتی ها برای آنان آسان شود] و مسلماً همه را گمراه می کنم. مگر [آن] بندگانت را که خالص شدگانِ [از هر نوع آلودگی ظاهری و باطنی] اند". (۱)
حضرت امیرالمومنین علی (علیه السلام) پس از قرائت این آیه "قَالَ رَبِّ بِمَا أَغْوَیْتَنِی لَأُزَیِّنَنَّ لَهُمْ فِی الْأَرْضِ وَلَأُغْوِیَنَّهُمْ أَجْمَعِینَ" در نهج البلاغه می فرمایند: "قَذْفا بِغَیبٍ بعیدٍ، و رَجما بظَنٍّ غَیرِ مُصِیبٍ، صَدَّقَهُ بِهِ أبناءُ الحَمِیَّةِ، و إخوانُ العَصَبِیَّةِ، و فُرسانُ الکِبرِ و الجاهِلِیَّةِ"، "او در این سخن تیرى در تاریکى به سوى هدفى دور دست انداخت و گمانى نادرست داشت (زیرا خواسته‌اش درباره همه انسانها صورت نپذیرفت، ولى) فرزندان تکبّر و برادران تعصب و سواران بر مرکب غرور و جهل، او را عملا تصدیق کردند". (۲)
بنابراین انسان باید تابع دستورات الهی باشد نه آنکه از وسوسه های شیطان تبعیت و پیروی کند، زیرا خداوند متعال در ادامه آیات قبلی در آیات ۴۲ و ۴۳ از همین سوره می فرماید: "إِنَّ عِبَادِی لَیْسَ لَکَ عَلَیْهِمْ سُلْطَانٌ إِلَّا مَنِ اتَّبَعَکَ مِنَ الْغَاوِینَ . وَإِنَّ جَهَنَّمَ لَمَوْعِدُهُمْ أَجْمَعِینَ"، "قطعاً تو را بر بندگانم تسلّطی نیست، مگر بر گمراهانی که از تو پیروی می کنند. و مسلماً دوزخ، وعده گاه همگی آنان است".
حضرت امام زین العابدین (علیه السلام) در صحیفه سجادیه در درگاه الهی عرضه می دارند: "فلَولا أنَّ الشَّیطانَ یَختَدِعُهُم عَن طاعَتِکَ ما عَصاکَ عاصٍ، و لَو لا أنّهُ صَوَّرَ لَهُمُ الباطِلَ فی مِثالِ الحَقِّ ما ضَلَّ عَن طَرِیقِکَ ضالٌّ"، "فلَولا أنَّ الشَّیطانَ یَختَدِعُهُم عَن طاعَتِکَ ما عَصاکَ عاصٍ، و لَو لا أنّهُ صَوَّرَ لَهُمُ الباطِلَ فی مِثالِ الحَقِّ ما ضَلَّ عَن طَرِیقِکَ ضالٌّ"، "اگر شیطان با فریبکارى آنان را از طاعت تو باز نمى داشت، هیچ معصیت کارى معصیت تو نمى کرد، و اگر او باطل را در لباس حق براى آنان در نمى آورد ، هیچ ره گم کرده اى راه تو را گم نمى کرد". (۳)
دولت های مستکبر و زورگوی جهان که آنان از میان انسان ها نمایندگان شیطان هستند با روش های مختلف و ترفندهای بروز تمام تلاش و کوشش خود را به کار می بندند تا برای به انجام رساندن ماموریتی که از شیطان به عهده خود گرفته اند، انسان ها را با انواع مکر و فریب از صراط مستقیم اغوا کنند و در دنیا و آخرت آنها را به ذلت و گمراهی بکشانند.
بنابراین کسانی که در مقابل وعده های چرب و شیرین مستکبرین، کرامت انسانی خود را کناره می گذارند، فریب وعده های آنان را خورده دل به وعده های پوچ و توخالی آنها می بندند و سپس منتظر عملی شدن وعده های آنان می نشینند، چیزی جز ندامت و پشیمانی بدست نمی آوردند و چون آنها امید به وعده های دشمنی بسته اند که او نه تنها چیزی نمی خواهد به آنها بدهد بلکه تلاش می کند تا سرمایه اصلی آنها را نیز از آنان با حیله، لبخند و وعده های دروغین برباید و بالاخره دین و ایمان و شرف آنها را نیز از بین ببرد و هنگامی که دشمن به تمام اهداف خود دست یافت آن گاه او را تنها می گذارد و از آنها بیزاری می جوید.
اگر تاریخ جهان را تا اکنون بررسی کنیم وعده های دروغینی را شاهد هستیم که مستکبرین اعم از کفار و منافقان با ترفندهای شیطانی و فریب های خبیثانه خود، اموال ملت های مسلمان را غارت کردند، آنها را به ذلت کشاندند و ضربه هایی به مردم مسلمان وارد ساختند که آثار آن در نسل های بعدی مسلمانان نیز ادامه پیدا کرد.
بنابراین هر شخصی در هر موقعیتی باید از گناه اجتناب کند تا در چنگال دشمن نیافتد، زیرا گناهکار هرچه بیشتر مرتکب گناه می شود عادت او نسبت به ارتکاب گناه قوی و قوی تر می شود تا حدی که از هرگونه موعظه و نصیحت تاثیری نمی پذیرد، مجاری ادراکی او متلاشی می شود و او راه های بیرونی و درونی درک و فهم را به روی جان خود مسدود می کند، در چنین وضعیتی وقتی رسانه های بیگانه با القائات پلید خود او را با فریب دادن بوسیله مال و مقام به خود می خوانند و چون او حق و باطل را از یکدیگر تشخیص نمی دهد، لذا کورکورانه به سمت دشمن می رود و ابزاری برای تحقق اهداف دشمن - مانند اغتشاش، فتنه گری و آشوب انگیزی - قرار می گیرد و دشمن از او برای ظلم و ستم علیه دین و بشریت استفاده می کند.
گوش ظاهری او سخنان حکمت آمیز را می شنود اما گوش جان او نمی فهمد که این حکمت و موعظه حسنه چه پیامی برای او دارد، چشم سر او عاقبت گناهکاران دیگر را می بیند اما چشم قلب او چنان کور شده است که عاقبت خود را در آیینه عاقبت تبهکاران دیگر نمی تواند ببیند، فکر او به انواع حیله و فریب ها می اندیشد اما هیچ فکر و دغدغه ای برای استغفار و توبه به درگاه پرودگار خود ندارد. خداوند متعال در آیه ۴ سوره نمل می فرماید: "إِنَّ الَّذِینَ لَا یُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ زَیَّنَّا لَهُمْ أَعْمَالَهُمْ فَهُمْ یَعْمَهُونَ"، "به راستی کسانی که به آخرت ایمان ندارند، اعمال [زشتشان] را در نظرشان آراستیم، پس همواره در حیرت و سرگردانی اند". (۴) این تزیین الهى نوعى مجازات الهى براى افراد بى‌ایمان و منحرف است و یا به تعبیر دیگر: اعمالشان سبب مى‌شود که خداوند آنها را در چنگال شیطان رها سازد و از آنان حمایت نکند. (۵)
منابع:
(۱) سوره حجر، آیات ۳۹، ۴۰، ترجمه از حجت الاسلام انصاریان.
(۲) خطبه ۱۹۲.
(۳) دعای ۳۷.
(۴) ترجمه آیه از حجت الاسلام انصاریان.
(۵) پیام امام امیر المومنین(ع)، ناصر مکارم شیرازی، ج۳، ص۶۲.
