البته با این که هرگز نباید به فرزندانمان دروغ بگوییم، اما این اصلا به این معنا نیست که همیشه راستگو بودن سهل و آسان است، بی تردید لحظاتی پیش می آید که یافتن واژه مناسب، درست و قابل فهم برای کودک بسیار دشوار است.
توجه داشته باشید که باید در مورد موضوعی مثل مرگ، صریح و شفاف صحبت کنید. هرگز از تعابیر استعاری مثل پدر بزرگ فقط به خواب رفته است استفاده نکنید. این حرف که به طور شایع توسط والدین بکار می رود باعث می شود که کودک از خوابیدن بترسد یا دچار کابوس شبانه شود. همچنین نباید بگویید که پدر بزرگ به مسافرت رفته است. چون اگر پدر بزرگ برنگردد، کودک اعتمادش را به شما از دست خواهد داد. بهترین کار این است که بر اساس اعتقاداتتان از توضیحات مذهبی استفاده کنید.ممکن است کودک از تصور این که شما نیز ممکن است روزی بمیرید نگران شود و در این مورد سئوالاتی بپرسد. توجه داشته باشید ساده صحبت کنید و از گیج کردن او بپرهیزید. هنگام پاسخ دادن، سن و میزان و درک او را در نظر داشته باشید؛ مثلا به یک کودک دو تا چهار ساله کافی است بگویید: وقتی انسان یا حیوانی نتواند نفس بکشد و بدنش حرکت کند مرده است. اما به کودک چهار تا ۶ ساله لازم است علاوه بر آن توضیح دهید که کسی که مرده، قلبش نمی زند و چیزهایی که می میرند دیگر هرگز بر نمی گردند. سعی کنید هنگام صحبت کردن با کودک احساساتتان را کنترل کنید، زیرا ممکن است که کودک بترسد، البته این بدان معنا نیست که غم و اندوه خود را کاملا از کودک پنهان کنید.
می توانید از مثالهایی که کودک تجربه کرده است برای توضیح مرگ استفاده کنید. مثلا در مورد ماهی ای که از تنگ آب بیرون افتاده بود یا مرگ حیوان خانگی همسایه تان صحبت کنید. همچنین می توانید از مرگ برگهای درختان در زمستان بگویید تا مفهوم مرگ برایش قابل درک تر شود و به این نتیجه برسد که این موضوع یک اتفاق طبیعی است نه یک مسئله ترسناک. اگر فرزندتان بالای ۶ سال دارد، لازم است برای او توضیح بدهید که هیچ کس به طور دقیق نمیداند که چه زمانی می میرد، اما مرگ برای همه اتفاق می افتد و موضوعی کاملا طبیعی است.
ممکن است کودک از تصور این که شما نیز ممکن است روزی بمیرید نگران شود و در این مورد سئوالاتی بپرسد. متاسفانه اغلب والدین فکر می کنند اگر در مورد موضوعی که کودک را نگران کرده صحبت نکنند و سئوالات کودک را نشنیده بگیرند، به کاهش اضطراب او کمک کرده اند در صورتی که این فکر اشتباه است، زیرا این کار به جای از بین بردن اضطراب، به ترس و اضطراب بیشتر کودک دامن می زند. بهتر است به جای این کار به او بگویید که خیلی بعید است که من قبل از پیر شدن بمیرم پس لازم نیست که در مورد این موضوع نگران باشی زیرا تا آن زمان تو دیگر بزرگ شده ای.
علت دروغگویی کودکان چیست؟
آیا میدانید چه رفتاری باعث دروغ گو شدن کودکانتان می شود؟ متخصصان روانشناسی در کانادا هشدار دادند: تنبیه بدنی یا مقررات سخت و شدید باعث می شود که کودکان برای پنهان کردن خطاهای خود، بیشتر به دروغگویی متوسل شوند.پروفسور ویکتوریا تالوار از دانشگاه مک گیل و دستیارش پروفسور کانگ لی از دانشگاه تورنتو در مطالعات خود دو گروه از کودکان را که در گروه سنی ۳ و ۴ ساله بودند در شرایط مختلف با هم مقایسه کردند. گروه اول در یک مدرسه خصوصی ثبت نام شده بودند که این مدرسه به روش های سنتی مثل استفاده از ترکه و فلک برای تنبیه دانش آموزان اداره می شد. گروه دوم نیز در یک مدرسه خصوصی دیگری ثبت نام شده بودند که شیوه اداره آن با سیستم های آزادانه تر و با مقررات آسانتر بود. رفتار تک تک کودکان به طور جداگانه در هر دو مدرسه تحت مطالعه قرار گرفت.
در ادامه آزمایشات از کودکان خواسته شد در یک بازی «حدس بزن» شرکت کنند. متخصصان که در این بازی با کودکان همراه بودند از آنها درخواست می کردند که وقتی در اتاق تنها هستند دزدکی به اسباب بازی که داخل اتاق گذاشته شده بود، نگاه نکنند. تقریبا اکثر کودکان وقتی تنها میشدند به رغم توصیه متخصصان، این کار را انجام می دادند.
اما نتایج ارزیابی ها معلوم کرد کودکانی که در گروه اول یعنی در مدرسه خصوصی با روش سنتی و تنبیهی ثبت نام کرده بودند در پاسخ به این سوال که آیا دزدکی اسباب بازی را دیده اند تقریبا همگی شان دروغ می گفتند و جواب منفی می دادند، در حالی که کودکان در گروه دوم که در مدرسه تنبیه نمی شدند، فقط حدود ۵۰ درصد در مورد نگاه کردن به اسباب بازی دروغ می گفتند.
بعلاوه معلوم شد کودکانی که به دلیل تنبیه شدن توانستند بار اول دروغ بگویند در پاسخ به سوالات بعدی درباره جزئیات و مشخصات اسباب بازی، خیلی بهتر پاسخهای غیر صحیح و فریب دهنده میدادند تا معلوم نشود که دروغ گفته اند.
منبع: روانشناسی کودک، بتول جعفری گلستان، چاپ دوم، نوید حکمت، قم 1396
