کاشان یکی از مهم‌ترین شهرهای استان اصفهان می‌باشد که خانواده‌های اصیل‌دار و بخشنده‌ای را در خود جای داده است. نام این شهر از کلمه «کی آشیان» برگرفته شده که به معنای جایگاه حاکمان می‌باشد. این شهر از لحاظ حضور انسان‌ها و تمدن قدمتی ۷۰۰۰ ساله دارد و یکی از مهم‌ترین مراکز باستان شناسی در جهان به شمار می‌آید. علاوه بر این کاشان به عنوان بهشت گلاب گیری ایران نیز لقب گرفته است.

مسجد جامع کاشان

مسجد جامع کاشان قدیمی‌ترین بنای تاریخی این شهر است. این مسجد که قدمت آن به عصر سلجوقی می‌رسد، بارها بارها دچار خرابی‌های جزئی و گاهی گسترده شده و هر بار در مرمت‌ و بازسازی تغییرات عمده‌ای یافته است. در این مسجد چند کتیبه تاریخی وجود دارد که نام بانیان مرمت در آن ذکر شده است. مناره‌ی مسجد قدیمی‌ترین بنای تاریخ‌دار استان اصفهان است.

این مسجد دو محراب دارد که قبله‌ی یکی چپ و دیگری راست است. کارشناسان میراث فرهنگی می‌گویند به دلیل رعایت نشدن جهت دقیق قبله این محراب تخریب شده و محراب جدیدی در نزدیکی محراب قبلی، در جهت صحیح قبله ساخته شد. در قسمت تخریب شده‌ی محراب اولی، آثار بسیار نفیسی از گچبری وجود داشت و آثاری از آیه‌ای از سوره ی جمعه (... رحیم یا ایها الذین آمنو اذا نودی ... ذکر الله ...) در فضیلت روز و نماز جمعه قابل تشخیص است و این امر نشان می‌دهد این مسجد برای اولین بار به‌عنوان نماز جمعه‌ی کاشان بنا شده است. با این وجود مردم محلی با استناد به آیه‌ی قرآنی موجود در این محراب، می‌گویند که قبله‌ی قبلی به سمت مسجد القصی بود و پس از تغییر قبله‌ی مسلمین به سمت مسجدالحرام، این محراب تخریب و محراب جدید ساخته شده است.

شهر زیرزمینی نوش‌آباد

شهر زیر زمینی نوش آباد پاِیتخت انوشیروان پادشاه ساسانی است که در شمال شهر کاشان و در غرب شهر آران و بیدگل و در ۱۰ کیلومتری کاشان قرار دارد. لازم به ذکر است این مجموعه دارای قدمت ۱۵۰۰ ساله است و به دوره ساسانیان باز می گردد . مجموعه اویی در زیر بافت قدیم شهر شکل گرفته و تا سطح کنونی شهر نیز گسترده شده است. کشف این سازه‌ها به صورت اتفاقی و توسط فردی که قصد حفر چاه در منزل خود داشت صورت گرفته و برای ورود به آن، به دلیل پیدا نشدن ورودی اصلی از آب انبار. که مجاور این شهر زیر زمینی است استفاده می‌شود.

شهر زیرزمینی نوش آباد یکی از قطب ‌های گردشگری در استان اصفهان است. از ابتدای نوروز ۹۵ تاکنون بیش از ۳۰ هزار گردشگر داخلی و خارجی از این اثر منحصربه فرد در شهر نوش آباد دیدن کردند و از نظر آماری بازدید از این اثر دستکن، پر بازدیدترین اثر تاریخی در ایام نوروز در آران و بیدگل بوده است. این شهر زیر زمینی، اکنون یکی از مقاصدی هست که سفرای خارجی مقیم تهران، از آن بازدید می کنند.

شهر زیر زمینی نوش آباد شهری سه طبقه و کاملا دست ساز است که طبقه اول آن در عمق سه متری و طبقه سوم در عمق ۱۶ متری از سطح زمین ساخته شده و ارتفاع هر طبقه حدود ۱۸۰ سانتی متر است. این شهر با وسعت و پیشینیه تاریخی خود، اثری فرا تر از مراکزی است که به عنوان شهر زیر زمینی در کوبرپدی استرالیا، کاپادوکیه ترکیه یا ونکوور کانادا معرفی شده‌اند. اگر به نوش آباد رفتید، از قهوه زیر زمینی آن هم باید تناول کنیم که به قهوه انوشه معروف است.

خانه بروجردی ها

خانه بروجردی ها از معروفترین بناهای شهر کاشان و از آثار تاریخی شهر کاشان در محله سلطان میراحمد در جنوب شرقیِ شهر کاشان واقع شده خانه بروجردی ها در نیمه دوم قرن سیزدهم هجری ساخته شده و تحت شماره ۱۰۸۳ در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده‌ است. خانه ی بروجردی ها نمونه یکی از خانه های مسکونی اعیان نشین دوره ی قاجار در کاشان است و اکنون محل اداره میراث فرهنگی کاشان است. بروجردی ها با بادگیرهای قرینه هلالی شکل زیبایی بر بام تالار و کلاه فرنگی روی آن یکی از زیباترین جلوه های معماری ایرانی را به معرض نمایش می گذارد. نقاشی‌های ارزنده و گچ ‌بری‌های خانه بروجردی ها زیر نظر دو هنرمند بزرگ و نامدار نقاشی ایران دوران قاجار "مرحوم میرزا ابوالحسن غفاری کاشان” (بنیانگذار اولین مدرسه نقاشی در ایران) و برادرزاده اش "مرحوم میرزا محمدخان غفاری کاشانی” ملقب به "کمال الملک” ترسیم و طرح های گچبری خانه نیز با نظارت این دو استاد به انجام رسیده است.

خانه عامری‌ ها

سرای عامری ها از قدیمی ترین و بزرگترین خانه های شهر کاشان است که پیش از زلزلۀ ۱۱۹۲ ه ق (مقارن با حکومت کریمخان زند) یا زلزلۀ سال۱۲۶۰ ه ق (مقارن با حکومت محمد شاه قاجار) بنیان نهاده شده است. اما از آنجا که دیگر خانه‌های نزدیک به این خانه متعلق به قرن ۱۳ ه. ق هستند، می‌توان حدس زد که زلزله‌ای که این خانه از سرگذرانده، همان زلزلۀ ۱۲۶۰ ه. ق است و دورۀ رونق و احیای مجدد این خانه مربوط به بعد از آن و دورۀ قاجار است.

بنابراین با تعیین قدمت بقایای پیش از زلزله می‌توان قدمت این خانه یا خانه‌ای که پیش از آن در محل این خانه بوده است را مشخص کرد، اما تا پیش از آن تاریخ، ساخت خانه‌های مجاور و شباهت‌های موجود بین این خانه و آنها، نسبت تاریخ ساخت خانه به دوران قاجار را منطقی و مستدل می‌نماید. به تعبیر دیگر خانۀ عامری‌ها به عنوان نمونه‌ای از میراث این خاندان و نمایندۀ آبادی‌های ایشان در این منطقه است و چنین خانه‌ای شایسته و متناسب با عظمت و اصالت این خاندان در منطقه است. خصوصاً که در دهه‌های اخیر ایشان از ملاکان بزرگ منطقه نیز به شمار می‌آمدند که ثروت خویش را در آخرین محل سکونتشان پیش از پایتخت‌نشینی، یعنی محلۀ اعیان نشین کاشان، گردآورده‌اند.

خانه طباطبایی ها

خانه طباطبایی ها، در نیمه دوم سده 13 هجری به وسیله حاج سید جعفر طباطبایی از بازرگانان نطنزی مقیم کاشان در محله سلطان امیر احمد (خیابان علوی، خیابان قلعه جلالی)، در زمینی به مساحت ۴۷۳۰ متر احداث شد. معمار سازنده آن استاد علی مریم کاشانی و گچ بری‌ ها و نقاشی‌ های آن به وسیله شاگردان میرزا ابوالحسن صنیع الملک غفاری کاشانی، زیر نظر این هنرمند بزرگ انجام شده است.

مردمانی دین پرور و فرهنگ دوست که بناها و هنرهای خویش را برای تمام جهانیان به یادگار گذاشته اند. نمایه هایی از صلابت و سلامت روح را می توان در تمامی آثار بجای مانده از مردمان قدیم کاشان یافت. خانه های کاشان، باغ فین کاشان، بازار کاشان و مساجد آن ارکانی جدا نشدنی از معماری متعالی شهر و منطقه فرهنگی کاشان است. از میان آثار مرتبط با معماری قدیم این شهر آنچه تمامی گردشگران را به سوی خویش می کشاند خانه های آن است. از آن روی که خانه جزئی از جریان زندگی روزمره تمام مردمان است، رویت خانه های قدیم، جالب و جذاب است. خانه نمادی از آرامش و مکانی برای زندگی است و برای مردمان از هر فرهنگ که باشند دارای مفهومی نسبتاً مشترک است، خانه اما جز محل زندگی گاه مکانی برای تجارت، کسب و کار، برگزاری مراسم ها و آیین ها نیز بوده است.

باغ فین و حمام فین

باغ فین کاشان، نام یک باغ ایرانی است که حمام فین نیز در آن قرار دارد. مکان نامبرده جایی است که ناصرالدین‌شاه، در سال ۱۸۵۲ میلادی صدراعظم خود امیرکبیر را در آن به قتل رساند. سابقه و قدمت باغ فین و بناهای آن به دوره صفویه بازمی‌گردد. وسعت باغ بالغ بر ۲۳ هزار مترمربع و شامل یک حیاط مرکزی است که به وسیله دیوار، بارو و برجهای استوانه شکل محصور شده‌است. در مقایسه با بسیاری از باغ‌های ایرانی مشابه، باغ فین با آب قابل توجهی مشروب می‌شود.

باغ فین و مجموعه بناهای آن در کاشان به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است و چند سال است که به ثبت جهانی یونسکو نیز رسیده است. حمام فین نیز در باغ فین کاشان است. این حمام قدیمی به‌دلیل قتل میرزا تقی‌خان امیرکبیر، صدراعظم ناصرالدین شاه قاجار در ۲۰ دی ۱۲۳۰ هجری خورشیدی مشهور است. در قسمت جنوبیِ باغ فین دو حمام وجود دارد که به حمام کوچک و بزرگ معروفند. حمام کوچک از آثار دورهٔ صفویه و همراه با بنای اولیهٔ باغ فین ساخته شده‌است. حمام بزرگ در دوران قاجاریه به‌فرمان فتحعلی شاه ساخته شده‌است.

حمام بزرگ مخصوص امرا و حمام کوچک اختصاص به استفادهٔ خُدّام داشته‌است. در هریک از حمام‌ها، قسمت‌هایی شامل ورودی، گرم‌خانه، آب‌نما، خزینه، محل نظافت و سربینه (رختکن) به‌چشم می‌خورَد. کانال‌هایی جهت تعویض آب خزینه‌ها و حوضچهها در کف حمام‌ها وجود دارد. دیوار حمام‌ها با عایق رطوبتی مخصوص (ماسه، آهک یا ساروج) پوشانده شده‌است. این حمام دارای دالان‌ها و راهروهای زیادی است و معماری زیبایی دارد.

تپه سیلک کاشان

سیلک نام اولین تمدن شهر نشینی ایران مرکزی در کاشان است که در ۳ کیلومتری جنوب غربی این شهر قرار دارد. قدیمی‌ترین خاستگاه تمدن بشری را سیلک کاشان عنوان می‌کنند، یعنی اولین جایی که شهر نشینی شکل گرفت، آنجا که آریایی‌ها اولین تمدن شهر نشینی را ایجاد کردند. تمدن اقوام تپه‌های سیلک در ۲۵۰۰ سال پیش مغلوب تمدن آریایی شد که آثار آنها در طبقات مختلف حفاری از قبیل ظروف لوله‌دار بلند با نقش اسب و خورشید و اسلحه آهنی و شمشیر و نیزه‌های بلند کشف شده است.

محوطه باستانی سیَلْک که در منطقه فین کاشان واقع شده قدمتی در حدود ۷ هزار سال دارد. محوطه باستانی سیَلْک در ضلع جنوب‌غربی کاشان و در سمت راست جاده کاشان به فین قرار دارد و از دو تپهٔ شمالی و جنوبی که در فاصله ۶۰۰ متری یک‌دیگر قرار دارند و دو گورستان تشکیل شده است.