دقت، توجه و مراقبت در انتخاب همسر هنگام ازدواج برای همه لازم است. اما این مسئله برای رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) و اهل بیت (علیهم السلام) از اهمیتی صدچندان داشت؛ چراکه هریک از آن بزرگواران یا همسرانشان در آینده مسئولیت پدر یا مادر بودن شخصیت هایی را بر دوش داشتند که سر آمد مردان و زنان اعصار و قرون، و رهبران و پیشوایان بشریت بوده اند. در حقیقت، اهمیت مقام و جایگاه معصومان عن بر اهمیت مسئولیت والدین گرامی شان می افزود. چگونگی همسرگزینی رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) و اهل بیت (علیهم السلام) از دقت آنان و اهمیت دادنشان به این موضوع در ازدواج نشان دارد.بزرگترین سرمایه معنوی ام سلمه، افزون بر فضایل اخلاقی و کمالات انسانی، مهر و محبت فوق العاده ای بود که از رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) و اهل بیت (علیهم السلام) من در دل داشت.از جمله شایستگی‌های رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم)، برگزیدن حساب شده و هدفمند همسر و شریک زندگی بوده است. ازدواج آن بزرگوار، به ویژه پیوند با بانوی بزرگوار اسلام خدیجه کبری (علیها السلام) نا از جنبه های گوناگون مهم و درس آموز بوده است. اکنون به مواردی از ازدواجهای رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) و همسرگزینی‌های ایشان اشاره می کنیم:
برگزیدن خدیجه کبری (علیها السلام)
مردم جزیرة العرب، به ویژه مکه، پیش از بعث رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم)، ایشان را جوانی برازنده، بااصل ونسب، قابل اعتماد، امین و از هر جهت شایسته می دانستند. افزون بر این، درباره آتیه روشن و حتی نبوت ایشان نیز خبرهایی شنیده بودند. به هر روی، رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) از نگاه مردم آن روز مکه، به ویژه قبیله معروف و پر آوازۂ قریش، جوانی برازنده و به تقوا معروف بودند و برای ازدواج با دختران عرب آن روز، هیچ مشکلی نداشتند. اما ایشان از میان همه آنان حضرت خدیجه ن را برگزیدند؛ بانویی که سالها پیش دوران جوانی را پشت سر گذاشته و تقریبا پانزده سال از رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) بزرگ‌تر بود. افزون بر این، بنا بر نقل مشهور، پیش از آن نیز با شخص دیگری ازدواج کرده بود.از سوی دیگر، خدیجه کبری (علیها السلام) با شخصیتی معروف و مشهور و بانویی ثروتمند، با مال التجارهای بسیار و عمال و کارگزارانی فراوان بود. به همین دلیل، در جامعه آن روز حجاز، از جایگاه و امتیازهایی فوق العاده بهره مند بود. افزون بر این، او خود صاحب ویژگی‌هایی ممتاز و برجسته و مناسب یک بانوی نجیب و باوقار بود. در دوران حاکمیت رذالت ها و پستیها بر جامعه آن روز جزیرة العرب، خدیجه کبری (علیها السلام) به عفت و پاکدامنی معروف بود؛ تا جایی که ایشان را طاهره می نامیدند (1)
همین ویژگی‌های برجسته و جایگاه ممتاز اجتماعی موجب شد تا سیل خواستگارانی بی شمار از مردان و سرشناسان عرب در مکه و خارج از آن به او روی آورند. با وجود این، خدیجه کبری (علیها السلام) که از میان همه آن خواستگاران معروف و مشهور، خود خواهان وصلت با رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) بود و سرانجام آن عزیز را به همسری برگزید. مهم تر از همه آنکه خودش گام پیش نهاد و به آن وجود نازنین پیشنهاد ازدواج داد. در پایان نیز در برابر همه اعتراض های نزدیکان و خویشان ایستاد و به این کار اقدام کرد. رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) برای نخستین بار در ۲۵ سالگی با خدیجه کبری (علیها السلام) ازدواج کردند. تا زمانی که خدیجه کبری (علیها السلام) در قید حیات بود نیز حضرت با هیچ زن دیگری ازدواج نکردند. سرانجام در سال دهم بعثت، یعنی پنجاهمین سال عمر شریف رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم)، همسرشان خدیجه کبری (علیها السلام) از دنیا رفت.
این انتخاب شایسته و پیوند مقدس حاصل اهمیت دهی، دقت و توجه هر دو بزرگوار به انتخاب همسر و اقدام به ازدواج بود. پس از گذشت اندک زمانی، برایند این انتخاب درست، در جمع انسانی، اسلامی خود را نشان داد و خدیجه کبری (علیها السلام) نخستین زنی بود که به رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) ایمان آورد. مهم تر آنکه ایشان در ایمان خود تا پایان ثابت قدم و پایدار بود و از تهدید و تطمیع دیگران نهراسید. حاصل این اقدام درست و مقدس، دردانه عالم هستی، جگر گوشہ رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) و خدیجه کبری (علیها السلام) یعنی فاطمه الزهراء (سلام الله علیها) بود که قلم و سخن در ذکر ویژگی‌های ایشان ناتوان است.
انتخاب و ازدواج با دیگر همسران بی شک، همه همسران پیامبر اکرم تا در یک سطح و مرتبه نبوده اند؛ چنان که از حضرت امام صادق (علیه السلام) نقل شده است: خدیجه کبری (علیها السلام) نا بافضیلت ترین زن از زنان پیامبر بوده و پس از ایشان ام سلمه از همه برتر بوده است.
ام سلمه نام بانویی بسیار محترم و جلیل القدر بود. نام او هند فرزند ابی امیه بود و در خانواده ای باشرافت که به بخشش و سخاوتمندی شهره بودند، چشم به جهان گشود. او از پیشکسوتان در اسلام بود که به همراه همسرش ابوسلمه به حبشه هجرت کرد. ام سلمه بانویی اهل فضل، صاحب نظر و از معدود افراد باسواد در عصر جاهلیت بود. مقام و جایگاه والای او موجب شده بود تا پس از شهادت همسرش ابوسلمه، خواستگاران بسیاری از میان رجال و مشاهیر آن روز مدینه داشته باشد. اما او عاقل تر از آن بود که به وصلت با شخصی جز وجود نازنینی چون پیامبر مکرم اسلام راضی شود.
در جریان ازدواج پیامبر با ام سلمه، حضرت طی نامه ای از او درخواست فرمودند تا خود را به عقد رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) در آورد. ام سلمه نیز با کمال افتخار پذیرفت و بی درنگ اقدام کرد. گفتنی است که حضرت با ام سلمه در حالی ازدواج کردند که بیوهای میانسال و فرزنددار بود.
بزرگترین سرمایه معنوی ام سلمه، افزون بر فضایل اخلاقی و کمالات انسانی، مهر و محبت فوق العاده ای بود که از رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) و اهل بیت (علیهم السلام) من در دل داشت. او به رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) عشق می ورزید و لحظه ای ایشان را تنها نمی گذاشت. حتی در بسیاری از غزوات و مسافرت ها ایشان را همراهی می کرد. به همین دلیل، ایشان از کم شمار همسران رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) است که ائمه معصوم، به ویژه امیر مؤمنان، فاطمه الزهراء (سلام الله علیها)، امام حسن و امام حسین ما به طور ویژه به وی احترام می گذاشتند. این تکریمها و احترامهای اهل بیت (علیهم السلام) عله از مقام و جایگاه والای ایشان نزد خداوند و رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) نشان دارد.
آنچه گفته شد بیانگر این مطلب است که ازدواج رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) با ام سلمه نیز چون موارد دیگر، انتخابی از سر دقت و اهمیت بسیار، بوده است. گواه این ادعا، کارنامه درخشانی است که او از دوران طولانی و پرافتخار عمر شریفش از خود برجای گذاشته است.
ازدواج رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) با دیگر همسرانشان در سیزده سال پایانی، یعنی پس از گذشت پنجاه سال از عمر شریفشان، رخ داده است. همه ازدواج های حضرت با دقت و توجه لازم و در نظر گرفتن مصالح و حکمت هایی انجام می شد. شاید بتوان گفت ازدواج با برخی زنان بیوه و بی سرپرست به هدف رسیدگی و حمایت از آنان بوده است. ازدواج با زینب بنت جحش برای دلجویی و جبران شکست های روحی و روانی او صورت گرفت. با صفیه، دختر رهبر یهودیان خیبر و ام حبیبه، دختر ابوسفیان، سرکرده مشرکان مکه نیز با هدف جذب کفار و مشرکان ازدواج کرده اند و..
در مجموع از سیره رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) می توان چنین برداشت کرد که ایشان ازدواج و انتخاب همسر را حادثه ای مهم در زندگی خویش می شمردند و به آن به اندازه کافی اهمیت می دادند. به همین دلیل در انتخاب همسر توجه و دقت کافی داشته اند.
پی‌نوشت:
1. على بن ابی الکرم ابن اثیر، أسد الغابة، ج 5، ص ۳۶، الحافظ احمدبن على العسقلانی، الإصابة، ج۱۹، ص محمدباقر مجلسی، بحار الأنوار، ج۱۹، ص۱۳.
منبع: همسران شایسته، اسد الله طوسی، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(قدس سره)، قم ۱۳۹۱
