مقدمه:
ختنه را مي توان يکي از شايع ترين اعمال جراحي در مردان به خصوص در کشورهاي اسلامي دانست. اين عمل به ظاهر کوچک که از هزاران سال پيش انجام مي گيرد، هم از نظر دلايل و انديکاسيون هاي طبي و اعتقادي و هم به دليل عوارض ناشي از جراحي که مي تواند خطر آفرين باشد، از اهميت زيادي برخودار مي باشد. لذا در اين نوشتار به طور خلاصه به کليات آن پرداخته خواهد شد.
فوايد ختنه:
موارد ذيل از مهم ترين فوايد ختنه محسوب مي گردند که اکثر علماي جراحي دنيا در آن اتفاق نظر دارند:
- افرادي که در نوزادي يا شيرخوارگي ختنه شده اند، احتمال بروز سرطان آلت تناسلي در آنها بسيار کم و تقريبا صفر است.
- در همسران افراد ختنه شده، سرطان سرويکس (دهانه رحم) کمتر ديده مي شود.
- ختنه در کاهش عفونت ادراري کودکان مؤثر بوده و کودکان ختنه شده 20 - 10 درصد کمتر از کودکان ختنه نشده به عفونت هاي ادراري مبتلا مي شوند.
- ميزان ابتلا به بيماري هاي مقاربتي در افراد ختنه شده کمتر است.
انديکاسيون هاي (موارد لزوم) ختنه:
1- اختلالات مادرزادي از قبيل فيموزيس و پارافيموزيس: پوست آلت تناسلي که در انتهاي آن برروي خود برگشته و سر آلت (Glans) را مي پوشاند، پره پوس (Prepucium) نام دارد که معمولا بعد از تولد قابل برگشت به عقب از روي گلنس (سر آلت) و جدا شدن از آن مي باشد. در عمل ختنه بخشي از اين پوست يا تمام آن دور تا دور برداشته مي شود. در بعضي از نوزادان ممکن است پره پوس به سر آلت چسبيده و قابل برگرداندن به عقب نباشد که اصطلاحا فيموزيس نام دارد. اين اختلال مي تواند اوليه بوده و در اثر التهاب، زخم، عفونت و تروما يا ضربه به صورت ثانويه به وجود آيد. چسبندگي پره پوس به گلنس در ارکسيون (نعوظ) اختلال ايجاد کرده و ادرار کردن، نزديکي و ... را مشکل مي سازد. در اين موارد، انجام ختنه جهت درمان ضروري است. در پارافيموزيس، پره پوس به عقب کشيده شده و پشت گلنس (شيار کرونا) گير مي کند و نمي تواند به وضعيت قبلي روي گلنس بر گردد. لذا ايجاد درد شديد و ورم مي نمايد که لازم است با چرب کردن گلنس و پره پوس، اقدام به برگرداندن آن به وضعيت طبيعي نموده و در صورت عدم موفقيت، با بيهوشي اين کار را انجام داد.
در اين موارد نيز ختنه کردن لازم است:
2- تروما: آسيب رسيدن و صدمه به پره پوس در کودکي به دليل شل بودن آن، از جمله گير کردن در زيپ شلوار، مي تواند درد و خونريزي ايجاد کند که ضرورت ختنه را ايجاب مي کند.
3- عفونت هاي ادراري: پسربچه هايي که ختنه نشده اند، بيشتر مبتلا به عفونت ادراري مي شوند که مي تواند ناشي از تجمع باکتري ها داخل پره پوس باشد. انجام ختنه، اين تجمع را از بين برده و خطر عفونت ادراري را کاهش مي دهد.
4- التهاب سر آلت (Balannitis) : التهاب گلنس به تنهايي و يا همراه با التهاب پره پوس، در مناطق با آب و هواي گرم و غبارآلود بيشتر ديده مي شود که غالبا به دليل جمع شدن ميکروب در زير پره پوس به وجود مي آيد. در صورتي که اين بيماري با درمان طبي بهبود نيافته و يا عود کند، ختنه کردن توصيه مي شود.
5- ساير موارد: انجام ختنه براساس توصيه هاي ديني و اعتقادي در اسلام مورد تاکيد مي باشد. همچنين در مبتلايان به رفلاکس ادراري، به خصوص مواردي که بازگشت ادرار از مثانه به حالب وجود دارد، انتقال ميکروب ها از مثانه به حالب و کليه ها و در نتيجه عفونت شايع مي باشد که مي تواند منجر به آسيب جبران ناپذير کليوي شود. بنابراين با ختنه کردن مي توان از بروز عفونت ادراري و مشکلات متعاقب آن تا ميزان زيادي پيشگيري نمود. ضمنا براي جلوگيري از ابتلا به سرطان آلت تناسلي، سرطان سرويکس در همسران و بيماريهاي مقاربتي نيز انجام ختنه مؤثر مي باشد.
کنتر انديکاسيون هاي ختنه:
در برخي از اختلالات مادرزادي دستگاه ادراري و تناسلي که مهم ترين آنها هايپوسپادياس مي باشد، نبايد ختنه در نوزادي انجام شود. در اين اختلال سوراخ مجراي ادراري نابجا بوده و جهت ترميم آن از پره پوس استفاده مي شود. بنابراين نبايد قبل از درمان هايپوسپادياس و انجام جراحي مربوطه، اقدام به ختنه کردن نمود. از ديگر اختلالات مي توان به آلت مخفي (Buried Penis) که پوشيده و مدفون شدن آلت تناسلي توسط بافت چربي است، ميکروپنيس يا کوچک بودن آلت تناسلي و تنگي پيش آبراه اشاره نمود که در اين موارد نيز گاهي از پره پوس براي اصلاح و ترميم ناهنجاري استفاده مي شود و لازم است عمل ختنه را تا زمان درمان آنها به تعويق انداخت. در اختلالات خونريزي دهنده مانند هموفيلي نيز نبايد ختنه انجام شود و لازم است ابتدا نوع اختلال بيمار، کاملا تشخيص داده شده و با بستري و کنترل دقيق از جمله تجويز فاکتورهاي انعقادي مورد نياز براي قبل و بعد از عمل، ختنه انجام شود.
روش ها و سن انجام ختنه:
عمل ختنه معمولا با بي حسي موضعي و گاهي با بيهوشي کامل انجام مي شود. ختنه کردن سنتي با حلقه هم يکي ديگر از روش هاست که توصيه نمي شود. در مورد سن انجام ختنه نظرات مختلفي وجود داشته و از نوزادي تا سن مدرسه را شامل مي شود. ولي به طور کلي در صورتي که ناهنجاري يا بيماري خاصي وجود نداشته باشد، از هفته دوم تولد و ترجيحا تا قبل از 3 سالگي مي توان کودک را ختنه نمود. تأخير ختنه در چند روز اول بعد از تولد، جهت حصول اطمينان از سلامت نوزاد و بي خطر بودن جراحي براي وي بوده و تأکيد بر انجام آن قبل از 3 سالگي اين است که بعد از اين سن، انجام ختنه مي تواند اثرات منفي رواني زيادي برروي کودک ايجاد نمايد. ضمنا همانگونه که قبلا اشاره شد. در مبتلايان به عفونت ادراري، بايد ختنه را هر چه سريع تر انجام داد.
عوارض ختنه:
ختنه نيز مانند ديگر اعمال جراحي مي تواند عوارضي در پي داشته باشد که البته اگر توسط افراد متخصص و ماهر از جمله جراحان اطفال و ارولوژيست ها انجام شود، از ميزان عوارض آن کاسته خواهد شد. در مناطقي که ختنه توسط افراد غير متخصص انجام مي گردد، عوارض بيشتري ذکر شده است. به هر حال، عوارضي که ممکن است ديده شوند عبارتند از:
خونريزي زياد، عفونت محل زخم، باقي ماندن پوست اضافي پره پوس و نياز به عمل مجدد، بريده شدن بخشي از گلنس (سر آلت) يا تمام آن، آسيب مجراي ادراري مثل ايجاد فيستول و يا تنگي و عوارض رواني ناشي از دردناک بودن جراحي به دليل عدم بي حسي مناسب و يا بالا بودن سن کودک.
مراقبت و توصيه هاي بعد از ختنه:
پانسمان ختنه را يک روز بعد از عمل و در صورت کثيف شدن زودتر، برداشته و محل جراحي را بايد مرتب با آب تميز شستشو داد. نشاندن کودک در لگن آب ولرم نيز به طور روزانه توصيه مي شود. چرب نمودن ناحيه عمل جهت پيشگيري از خشک و دردناک شدن سودمند است. مصرف داروهاي تجويز شده از جمله مسکن و آنتي بيوتيک نيز ضروري است. بعد از ختنه ممکن است خونريزي کمي وجود داشته باشد که طبيعي است ولي اگر بيشتر شد بايد به جراح اطلاع داده شود. تورم و قرمزي محدوده آلت، تا چند روز بعد از ختنه طبيعي است ولي اگر شديد بوده و يا همراه با تب و ترشح باشد، نشانه عفونت بوده و بايد درمان شود. انسداد ادراري و ادرار نکردن بعد از حداکثر 8 ساعت را بايد به پزشک اطلاع داد.
منبع: ماهنامه دنياي سلامت شماره ي 29/خ
