همه ی ما بارها این ضرب‌المثل معروف را شنیده‌ایم که یک دست صدا ندارد. این مثال را برای افرادی به کار می‌برند که فکر می‌کنند خودشان به تنهایی از پس هر مشکلی برمی آیند، که متأسفانه شمار این افراد کم نیست. در صورتی که امروزه در هیچ جای دنیا کار انفرادی انجام نمی‌شود و هر موفقیتی، چه علمی چه اقتصادی، چه مذهبی چه سیاسی، چه فرهنگی چه هنری، همه و همه از تلاش یک تیم متشکل از افراد کوشا حاصل می‌شود. ضمناً وقتی انسان‌ها در قالب یک گروه یا تیم کنار هم جمع شوند، قدرت خدا را هم با خود به همراه دارند. سخن معروف امام علی علیه السلام: «یدالله مع الجماعه؛ دست خدا با جماعت است» نشان می‌دهد که اسلام کار جمعی را از فردی بیش تر می‌پسندد؛ اما متأسفانه تا الان که من در خدمت تان هستم، محققان، فرهنگ کار گروهی در ایران را ضعیف اعلام کرده‌اند و علت پایین بودن فرهنگ گروهی ندانستن اهمیت کار گروهی نیست و همه ی ما از مزایای کار گروهی آگاهیم و می‌دانیم که اگر با هم جمع شویم می‌توانیم حتی کوه‌ها را به حرکت درآوریم؛ اما درباره ی مهارت کار گروهی اطلاعی نداریم؛ بنابراین بهتر است اول از همه به صورت مختصر با مراحل تشکیل گروه آشنا بشویم.
مراحل تشکیل گروه
1. شکل گیری: این مرحله، برای آشنا شدن اعضای گروه با هم دیگر است. همه ی افراد هنگامی که وارد گروهی می‌شوند، بهترین برخوردها را دارند، بسیار مؤدب و حرف‌گوش‌کن هستند با هیچ چیز مخالفت نمی‌کنند. هیچ گروهی با این مرحله مشکلی ندارد و آن را به خوبی پشت سر می‌گذارد؛ اما مهم عبور کردن از مرحله بعدی است.
2. درگیری: بودن یا نبودن گروه در این مرحله رقم می‌خورد. همان طور که از اسم این مرحله پیداست، مرحله ی دعوا و جر و بحث و اختلاف نظر و این جور چیزهاست. شاید یکی از علت هایی که ما ایرانی‌ها کار گروهی بلد نیستیم، همین مرحله باشد. خیلی از ما فکر می‌کنیم اگر با اعضای گروهی که در آن هستیم به اختلاف برخوردیم باید قید کار گروهی را بزنیم و بی خیالش شویم، در صورتی که اختلافات در هر گروهی کاملاً طبیعی است و به خودی خود بد و مضر نیست؛ درواقع اگر به صورت سازنده حل و فصل شود، سبب رشد گروه می‌گردد.
3. انسجام: در این مرحله با یاری خدا بین اعضای گروه روابط مستحکمی به وجود می آید و نقش‌ها و وظایف اعضا در این مرحله مشخص و روشن می‌شود. اعضا خود را عضوی از تیم می‌دانند. ضمناً در این مرحله از بحث و دعوا و مرافعه‌های مرحله ی قبل خبری نیست.
4. تکامل: تا پایان این مرحله به هدف گروه خواهیم رسید.
سه نکته ی مهم در ارتباط با کار گروهی
1. اعضای گروه باید مکمل یکدیگر باشند: در قسمتی از کتاب هفده اصل کارتیمی جان میلکسول، نویسنده می‌گوید که برای اعتلای گروه، اعضای گروه تان باید مکمل شما باشند تا هر زمان نیاز بود، نقطه ضعف های شما را بپوشانند و شما هم متقابلاً نقطه ضعف های آن ها را پوشش دهید.
2. به برنده شدن گروه فکر کنید، نه خودتان: به قول یکی از پادشاهان گذشته ایران: «آهن، آهن را تیز می‌کند و آدم، آدم را.» معمولا وقتی با اعضای گروه همکاری می‌کنید، هم شما برنده می‌شوید و هم، هم‌گروهی‌تان.
3. فنون انتقادکردن را یاد بگیرید: انتقاد کردن مهارتی است که باید آموخت؛ در واقع انتقادکردن از دیگران تکنیک‌های مختلفی دارد، یکی از این تکنیک های خوش مزه، تکنیک ساندویچ است؛ به این صورت که برای کم‌کردن اثر ناخوشایند نقدکردن، ابتدا گفت وگو را با تعریف از کارهای خوب فرد آغاز کنید (این کار باعث می شود فرد احساس کند شما دوست او هستید نه دشمن او)، سپس اشتباهش را به او بگویید و گفت وگوی تان را با تعریف از کار خوب دیگری که انجام داده تمام کنید. این گونه با اشاره به نکات مثبت فرد، او متوجه می‌شود فقط نکات منفی‌اش دیده نشده، به همین دلیل برای اصلاح خودش بیشتر انگیزه می‌گیرد؛ به عنوان مثال: اگر هم گروهی تان دست خط زیبایی ندارد و شما می خواهید این مطلب را به او بگویید، این گونه با او صحبت کنید: «زهرا! مطمئنم یه روز نویسنده ی معروفی می شی، هرچه من بعضی وقت ها با خوندن دست خطت مشکل دارم، اما متن‌های ادبی رو واقع خوب می‌نویسی.»
چطور این مهارت را ارتقا بدهم؟ چگونه در هر گروهی بهترین عضو باشم؟
جواب این سؤال خیلی راحت است. خودتان را مجبور کنید تا عضو گروه‌های مختلف شوید. همین مدرسه‌ای که شما هر روز ساعت‌ها از عمرتان را در آن می‌گذرانید، یک موقعیت خوب را برای شما فراهم آورده تا بتوانید این مهارت را در کنار هم سن و سالان تان ارتقا دهید. آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که برای رسیدن به آرزوهای تان، گروه تشکیل بدهید؟ همین الان به افرادی که می‌شناسید با دید کارشناسانه نگاه کنید و ببینید آیا با این افراد هدف مشترکی دارید؟ آیا آن ها می‌توانند یک هم گروهی خوب برای شما باشند؟ مثلا اگر دوست دارید در آینده عضو تیم ملی والیبال شوید، دنبال افرادی در مدرسه بگردید که دغدغه ی شما را دارند. بعد با هم دیگر مراحل ایجاد گروه را به خوبی پشت سر گذاشته، ساعاتی را با هم تمرین کنید، در باشگاه ورزشی ثبت نام کنید تا در نهایت با یاری خدا عضو تیم ملی والیبال ایران شوید.
نویسنده: مطهره ساغری‌دوز
عکاس: هاجر زمانی
