آسیب شناس گفتار همچنین علاقه مند است بداند کودک از مشکل تلفظش در صداهای مختلف آگاهی دارد؟ چنانچه کودک نمی تواند این تفاوت را «بشنود»، این نکته بویژه برای اجرای برخی آزمونهای شنیداری آینده، حایز اهمیت است. اگر آسیب شناس گفتار دریابد کودک در تولید مشکل دارد، همیشه باید یک بررسی دهانی - حرکتی را در نظر بگیرد.
کارکرد حرکتی - دهانی Oral-Motor Function
در ارزیابی حرکتی - دهانی، توانایی حرکت مناسب و کافی زبان، لبها و دیگر ماهیچه های مؤثر برای تولید گفتار مناسب و بلع صحیح، معاینه می شود. این معاینه بویژه هنگامی که کودک در تلفظ کلمات دچار مشکل است یا تأخیر (کندی) در شروع صحبت کردن دارد، ضرورت می یابد. دندانها نیز باید برای اطمینان از قدرت کافی در گاز گرفتن، بررسی شوند، به علاوه، شیوه بلعیدن کودکتان، با غذا یا بدون غذا نیز باید بررسی گردد.ماهیچه‌ها ممکن است به قدر کافی نیرومند باشند، اما آسیب شناس گفتار، می خواهد ببیند آیا کودک قادر است به قدر کافی آنها را کنترل کند. در این راستا، ممکن است از کودک خواسته شود اعمالی نظیر باز کردن و بستن دهانش، حرکت دادن زبان به این طرف و آن طرف (به داخل و بیرون دهان) و لمس کردن سقف دهان با زبانش را انجام دهد. این اعمال برای بررسی کنش پریشی دهانی است. همچنین، ممکن است از کودکان درخواست شود تا یک سری کلمات و جمله ها را با افزایش طول آنها ادا کنند و خطاهای گفتار ناهماهنگ بررسی شود.پس از ارزیابی مشکلات گفتار و زبان، زمان گزارش فرا می رسد که شامل مجموعه ای از اطلاعات و لغات تخصصی بوده و تفسیر آنها ممکن است شما را دچار زحمت کند. فصل بعدی، این گزارش را برای شما تعبیر و تفسیر می کند. این امر می تواند برای بررسی کنش پریشی استفاده شود. بخصوص از اواسط دهه ۱۹۹۰، روش رایج تر، تشخیصی است که بویژه برای کودکان پیش دبستانی، مورد استفاده قرار می گیرد.
کیفیت صدا Voice Quality
گفتار درمانگر باید کیفیت صدای کودکتان را ثبت کند. چنانچه در آن روز سرماخوردگی یا گلودرد، صحبت کردن وی را تحت تأثیر قرار داده، باید کودکتان در روز دیگری، معاینه شود تا اطمینان حاصل شود صدا به حالت بهنجار برگشته است. در این حالت، از کودکتان درخواست می شود تا تکالیف غیررسمی را برای تحلیل کیفیت صدا، انجام دهد. به همین ترتیب، گفتار درمانگر برخی از آزمونهای رسمی صدا را نیز اجرا می کند.روانی گفتار Fluency
متخصصان در این حوزه، لکنت زبان را «ناروانی گفتار» می نامند. ارزیابی روانی گفتار از طریق مشاهده و تحلیل لکنت کودک در بسیاری از موقعیت های گفتاری انجام می پذیرد. نوع لکنت (اعم از تکراری، تأخیریه و غیره) و شدت آن ثبت می گردد. رفتارهای کوششی نظیر درهم کشیدن چهره یا شکلک یا گره کردن مشت ها به خوبی جلب توجه می نماید. آزمون های رسمی نیز ممکن است در این مورد به کار رود.تفکر انتقادی و مهارتهای استدلالی thinking and Reasoning
این مورد به مهارت های حل مشکل و توانایی کودک جهت یافتن و تبیین راه حل مشکلات اشاره دارد. آیا کودک شما یک رابطه على معلولی را می فهمد؟ آیا او آنچه را می شنود تحلیل و نتیجه گیری می کند یا نقطه نظراتی ارائه می نماید؟ برای اغلب کودکان بسته به نیازهای فردیشان آمیزه ای از حیطه های مذکور می باید مورد آزمون قرار گیرد.ملاحظات ویژه: آزمون اطفال و کودکان پیش دبستانی
عموما اطفال به وسیله آزمونهای غیررسمی ارزیابی می شوند، که شامل مشاهده و بازی کردن با آنها در موقعیتهای مختلف (همراه یکی از والدین، با اسباب بازی، غذا و...) و یادداشت کردن آنچه او انجام می دهد، است. آیا بچه شما صدایی تولید می کند؟ از اشیایی که شما حاضر می کنید، استقبال کرده یا حتی متوجه آنها می گردد؟ به شما نگاه می کند؟ قسمت مهم دیگر ارزیابی، مصاحبه با شماست، زیرا می توانید به سؤالهایی در مورد عادتهای کودکتان، تحول و تاریخچه پزشکی او پاسخ دهید. مشاهده غذا خوردن طفل، از دیگر بخشهای مهم این ارزیابی است، زیرا معاینه کننده می تواند فعالیت عضلات گویایی کودکتان را در موقع غذا خوردن مشاهده کند.آزمون گرفتن از کودکان پیش دبستانی، اغلب آمیزه ای از آزمونهای رسمی و غیررسمی را شامل می شود. آزمونهای رسمی بدین گونه طراحی شده اند که با فراخنای توجه کوتاه تر و مهارتهای محدودی که یک کودک خردسال دارد، منطبق باشند. ممکن است شما در مدت آزمون در اتاق باشید، اما اغلب، هنگامی که والدین نزدیک کودک باشند، لیکن در مقابل دید او نباشند، بهتر پاسخ می دهند. ارزیابی کننده ها به شما اجازه می دهند تا بدانید آنها چه تمرینهایی را ترجیح می دهند. فعالیتها اغلب، بیشتر دستی و کمتر کلینیکی هستند. چنانکه قبلا یاد آوری شد، برای حفظ آرامش کودکتان، باید از طرح آزمون قبل از زمان مناسب اجتناب کرد یا از به کار بردن کلمه آزمون برای توصیف آنچه رخ می دهد، خودداری نمود. فقط کافی است پسر یا دختر شما بداند او باشخص جدیدی بازی خواهد کرد.
در انجام آزمون این گروه سنی، اغلب رویکرد تیمی بر رویکرد انفرادی ارجحیت دارد. این تیم، گفتار و زبان را همانند دیگر مهارتهای تحولی نظیر: مفاهیم پایه، دامنه توجه، مهارتهای اجتماعی شدن، مهارتهای خودیاری، تعادل، هماهنگی، و تنوس عضلانی ارزیابی می کند. اعضای تیم می توانند مشتمل بر آسیب شناس گفتار - زبان، کار درمانگر، یا فیزیوتراپیست، و معلم آموزش ویژه باشند.
یک روان شناس نیز می تواند بر بینش عمیق تشخیص و برنامه تحولی بیفزاید. ارزیابی تیمی، پیشنهادهای سودمندی را عرضه می کند، زیرا تأخیر در اطفال و کودکان پیش دبستانی اغلب محدود به مشکلات گفتار و زبان نمی گردد، لذا دیگر متخصصان می توانند نقایصی را در حیطه هایی که احتمالا گفتار درمان در آن موارد آموزشی ندیده است، مشاهده کنند. اغلب کشف شدن این تأخیرات مشکل است و توسط والدین به خوبی مورد توجه و اعتنا قرار نمی گیرد.
پس از ارزیابی مشکلات گفتار و زبان، زمان گزارش فرا می رسد که شامل مجموعه ای از اطلاعات و لغات تخصصی بوده و تفسیر آنها ممکن است شما را دچار زحمت کند. فصل بعدی، این گزارش را برای شما تعبیر و تفسیر می کند.
منبع: مشکلات گفتاری، زبانی و شنیداری کودکان، پاتریسا هاماگوچی، نادر باقری،علی غنایی، چاپ اول، انتشارات آستان قدس رضوی، مشهد 1390
