مؤلفه‌های اصلی منطق تکنیک آموزش توجه تأکید می کنند که رخدادهای درونی که وارد آگاهی می شوند، باید به عنوان سرو صدای اضافی تلقی شوند و نباید در برابر آنها مقاومت شود. این رویکرد، تغییر به سبک فراشناختی و حالت ذهن آگاهی گسلیده را آسان می سازد.
انتظارات و فرض های غیر واقع بینانه دربارهی تکنیک آموزش توجه، قبل از شروع تمرین باید شناسایی شده و مورد بررسی قرار گیرند. یک تصور غلط متداول آن است که این روش باید افکار و احساسات ناخواسته را از ذهن دور سازد. درمانگر باید تأکید کند که تجربه های مزاحم ناخواسته، باید به عنوان صداهای اضافی قلمداد شوند. همچنین، درمانگر باید اشاره نماید که آگاهی از این افکار مزاحم و هدایت توجه بر اساس آموزش های ارایه شده، حتی با وجود این آگاهی، بسیار مطلوب است.
در مورد اختلال های مختلف، متناسب با ماهیت خاص سندرم شناختی- توجهی (CAS) در هر مورد، منطق نسبتا متفاوتی ارایه می شود (ولز، ۲۰۰۰)، اما همه ی این توضیحات بر پایهی یک منطق عمومی استوار است که می توان آن را به شرح زیر بیان کرد:
اضطراب و افسردگی تجارب هیجانی ناخوشایندی هستند که از نوعی تهدید یا فقدان خبر می دهد. زمانی که افراد از طریق تغییر الگوی توجه و تفکر خود، به این تجارب هیجانی پاسخ می دهند، آنها تداوم می یابند و مشکل ساز می شوند. بسیاری از افراد متوجه نیستند که توجه آنان به خودشان، افکارشان و احساساتشان متمرکز شده است. این فرایند، موجب تشدید و تداوم احساسات و باورهای منفی دربارهی خود می شود. متأسفانه، معمولا افراد از این فرایند آگاه نیستند و لذا به سختی می توانند آن را متوقف سازند. زمانی که رویدادی این فرایند را متوقف می کند، اگر پیامدهای آن را مورد توجه قرار دهید، می توانید اثرات مخرب تمرکز افراطی بر علایم و افکارتان را مشاهده کنید. به عنوان مثال، اگر مجبور شوید به یک حادثه ی اضطراری که برای شخص دیگری پیش آمده است، رسیدگی کنید، چه اتفاقی برای اضطراب / غمگینی تان رخ می دهد؟ متوجه خواهید شد که به طور موقت احساس بهتری پیدا می کنید، ولی وقتی توجه تان دوباره به الگوی مضر تمرکز بر خود» برگشت می کند، مشکلتان باز می گردد.علل ایجاد تغییر اندک در توجه معطوف به خود، ممکن است شامل عدم تلاش به دلیل اعتبار پایین منطق تکنیک آموزش توجه، با استفاده از راهبردهای بی حاصل مانند سرکوب فکر، خیال پردازی و معطوف شدن توجه به نگرانی در جریان تمرین باشد. مهم است که از کانون توجه خود آگاه شوید و کنترلتان را بر آن تقویت کنید. در آن صورت، دیگر بر حسب عادت بر الگوهای مضر توجه معطوف به خود و بدنتان، متمرکز نخواهید شد. شما تکنیکی به اسم «تکنیک آموزش توجه» (ATT) را یاد خواهید گرفت که رها شدن از دام الگوهای تفگر مضر و قدیمی را برای شما آسان تر می سازد.
هدف این تکنیک منحرف کردن توجه شما از افکار یا احساسات ناراحت کننده نیست. در واقع، در جریان تمرین این تکنیک، ممکن است این افکار یا احساسات به ذهنتان بیایند. نباید سعی کنید جلوی آنها را بگیرید. هدف این است که در حالی که این تجارب درونی به حال خود رها می کنید، همچنان روش جدید را دنبال نمایید. شما می توانید به این تجارب، به عنوان صداهای درونی گذرا نگاه کنید.
ارزیابی اعتبار credibility تکنیک
درمانگر پس از ارایهی منطق به منظور تعیین این که بیمار چه تخمینی دربارهی میزان سودمندی تکنیکی دارد، اعتبار تکنیک از نظر بیمار را ارزیابی می کند. برای این منظور می توان از سؤال زیر استفاده کرد :فکر می کنید انجام این تکنیک چه قدر برای شما مفید خواهد بود؟ آیا می توانید بر اساس مقیاس ۱۰۰-۰، که در آن صفر یعنی اصلا مفید نیست و ۱۰۰ یعنی خیلی مفید است، عددی را به من بگویید؟» سطوح پایین اعتبار (برای مثال کمتر از ۴۰) باید مورد بررسی قرار گیرد و منطق تکنیک آموزش توجه تقویت شود. درمانگر می تواند با بررسی تجاربی که در آن بیمار بیش تر بر خودش متمرکز بوده و جلب توجه او به تأثیر این نوع توجه معطوف به خود بر افکار و باورهایش، اعتبار تکنیک آموزش توجه را افزایش دهد. می توان این روش را با اثر مثبت غرق شدن در فعالیت های بیرونی مقایسه کرد و از این مقایسه برای توضیح نقش توجه و اهمیت افزایش کنترل بر روی توجه استفاده نمود.
درجه بندی توجه معطوف به خود
درجه بندی توجه، شاخص مهمی از اثربخشی تکنیک آموزش توجه، در خنثی کردن سندرم شناختی-توجهی (CAS) محسوب میشود (به یاد دارید که توجه معطوف به خود یک ویژگی و نشانهی سندرم شناختی-توجهی است). درمانگر می تواند از یک مقیاس ۷ درجه‌ای، برای سنجش میزان توجه معطوف به خود و تغییرات ایجاد شده در آن استفاده کند.درمانگر قبل از اولین تمرین تکنیک آموزش توجه در جلسه ی درمان و بلافاصله بعد از آن، مقیاس درجه بندی توجه معطوف به خود را اجرا می نماید. معمولا بعد از جلسه ی اول تمرین، حداقل دو درجه کاهش در توجه معطوف به خود حاصل میشود. در صورتی که این اتفاق رخ ندهد، درمانگر باید دلایل احتمالی عدم تغییر مثبت را بررسی نماید و به مقابله با آنها بپردازد.
علل ایجاد تغییر اندک در توجه معطوف به خود، ممکن است شامل عدم تلاش به دلیل اعتبار پایین منطق تکنیک آموزش توجه، با استفاده از راهبردهای بی حاصل مانند سرکوب فکر، خیال پردازی و معطوف شدن توجه به نگرانی در جریان تمرین باشد. در این موارد، باید منطق تکنیک تقویت شده و بر اولویت دادن به تکلیف توجه به جای سایر فرایندهای رقیب تاکید شود. سپس تکنیک آموزش توجه مجددا تمرین شود.
منبع: راهنمای علمی درمان فراشناختی اضطراب و افسردگی،آدریان ولز، دکتر شهرام محمد خانی، انتشارات ورای دانش، چاپ دوم، طهران 1390
