نماز شکسته یا صلاة القَصر اصطلاحی فقهی برای اشاره به حکم شرعی نماز مسافر است که باید نمازهای چهار رکعتی خود را دورکعتی بخواند. شکسته بودن نماز مسافر در مذهب امامیه واجب و در دیگر مذاهب اسلامی جایز است.

نماز قصر در قرآن و سنت

اصطلاح نماز قصر یا نماز مسافر، در مقابل نماز تمام به کار می‌رود. بر اساس حکم نماز قصر، مسافر با شرایطی، باید نمازهای چهار رکعتی خود را دو رکعتی بخواند. مستند این حکم، آیه ۱۰۱ سوره نساء است:
وَإِذَا ضَرَ‌بْتُمْ فِی الْأَرْ‌ضِ فَلَیْسَ عَلَیْکُمْ جُنَاحٌ أَن تَقْصُرُ‌وا مِنَ الصَّلَاةِ إِنْ خِفْتُمْ أَن یَفْتِنَکُمُ الَّذِینَ کَفَرُ‌وا
و چون در زمین سفر کردید، اگر بیم داشتید که آنان که کفر ورزیده‌اند به شما آزار برسانند، گناهی بر شما نیست که نماز را کوتاه کنید.

در منابع اهل سنّت و شیعه آمده است که پیامبر(ص) در سفر، نمازهای چهار رکعتی را دو رکعت می‌خوانده است در منابع حدیثی و فقهی باب‌هایی به بحث شکسته بودن (تقصیر) نماز اختصاص یافته است.

در نماز شکسته همین قدر که هنگام شروع نماز توجه داشته باشید که چه نمازی و چند رکعت باید بخوانید با قصد قربت کفایت می کند و گفتن نیت (نماز شکسته) به زبان لازم نیست و گذراندن از قلب هم لازم نیست؛ مثلا در مورد نماز ظهر، عصر و عشا همین قدر که با قصد قربت و با توجه به این که نمازتان دو رکعتی و شکسته است، بجای آورید کافی است.

فلسفه شکسته بودن نماز مسافر

احکام اسلامی تابع مصالح و مفاسد است که در مواردی بیان شده و در موارد دیگر به آن اشاره‌ای نشده است. در روایات اسلامی، شکسته بودن نماز (و همچنین افطار روزه‌دار) در سفر، به عنوان هدیه و تخفیفی از سوی خداوند و همچنین به سبب تغییر شرایط و خستگی و مشغولیت انسان در سفر دانسته شده است.

در روایتی از امام صادق(ع) به نقل از پیامبر(ص) آمده است:
خداوند هدیه‌ای به من و امتم کرامت فرموده که به دیگر امت‌ها نداده است... افطار کردن روزه و شکسته شدن نماز در سفر؛ پس هر کس چنین نکند، هدیه خداوند را رد کرده است.

نیت نماز شکسته از نظر مراجع تقلید‌

آیت الله سیستانی

در مسافرت نمازهای چهار رکعتی به صورت شکسته و دو رکعتی خوانده می شود. نیت آن چنین است:

«دو رکعت نماز ظهر به جا می آورم به قصد انجام فرمان خداوند قربه الی الله»

البته لازم نیست که نیت آن بر زبان گفته شود. بلکه همین مقدار که قصد انسان آن باشد که دو رکعت نماز ظهر یا عصر یا عشاء را با قصد انجام فرمان خداوند بجا می آورد و با همین قصد و نیت، تکبیره الاحرام بگوید صحیح است.

آیت الله مکارم شیرازی

به زبان آوردن نیت مخصوصاً نیت شکسته یا تمام لازم نیست. بنابراین در نماز شکسته چهار رکعتی در هنگام نیت لازم نیست که بگوییم: مثلا دو رکعت نماز شکسته ظهر می خوانم قربةً الی الله.

آیت الله فاضل لنکرانی

نیت عبارت از قصد انسان است و گفتن آن بر زبان لازم نیست، بلکه همین مقدار که قصد انسان آن باشد که نماز ظهر را به صورت دو رکعتی در سفر می ‌خواند کفایت می ‌کند. یعنی در مسافرت، اگر قصدش این باشد که دو رکعت نماز ظهر می ‌خواند و با همین قصد وارد نماز شود کفایت می ‌کند.

نماز شکسته چگونه خوانده می شود؟‌

نماز شکسته مخصوص مسافر است. زمانی که انسان در طول رفت و برگشت سفر 8 فرسخ یعنی 44 کیلومتر از شهر خود دور شد (مجموع رفت و برگشت 44 کیلومتر شود) و رفتن او کمتر از 4 فرسخ نبود نماز وی شکسته می شود. یعنی تنها نمازهای 4 رکعتی (نماز ظهر، عصر و عشا) دو رکعتی و مانند نماز صبح خوانده می شود.

شرایط شکسته شدن نماز‌

مجموعا شکسته خواندن نماز هشت شرط دارد:

آن که سفر او کمتر از هشت فرسخ شرعی نباشد

آن که از اول مسافرت قصد هشت فرسخ را داشته باشد

آن که در بین راه از قصد خود برنگردد

آن که نخواهد پیش از رسیدن به هشت فرسخ از وطن خود بگذرد، یا ده روز یا بیشتر در جایی بماند

آن که برای کار حرام سفر نکند

آن که از صحرانشینهایی نباشد که در بیابانها گردش می‌کنند و هر جا آب و خوراک برای خود و حشم‌شان پیدا کنند می‌مانند و بعد از چندی به جای دیگر می‌روند.

آن که شغل او مسافرت نباشد

آن که به حد ترحض برسد یعنی از وطنش یا جایی که قصد کرده ده روز در آن جا بماند، به قدری دور شود که دیوار شهر را نبیند و صدای اذان آن را نشود.

نکته

مقاله یک نوشتار توصیفی درباره یک مفهوم فقهی است و نمی‌تواند معیاری برای اعمال دینی باشد. برای اعمال دینی به منابع دیگر مراجعه کنید.

منبع: سایت ستاره و بخش عترت راسخون