تکبر؛ یعنی آدمی، خود را نسبت به دیگران- به جهت کمالی که در خود می بیند بزرگ شمارد؛ خواه آن کمال را داشته باشد یا نه و خواه آن صفتی را که دارد و به آن می بالد فی الواقع هم کمال باشد یا نه[1] مانند تکبر شیطان نسبت به انسان، آنجا که در پاسخ خداوند که فرمود چرا به آدم سجده نکردی- گفت: من از آتش خلق شده ام و آدم از خاک آفریده شده است[2].
خودپسندی؛ یعنی، آدمی خود را به جهت کمالی که در خود می بیند بزرگ شمارد، خواه آن کمال در واقع وجود داشته باشد یا نه، منتها در اینجا دیگر پای غیر در میان نیست، برخلاف تکبر که خود را نسبت به دیگران بزرگ می بیند.
اعتماد به نفس؛ یعنی، علاوه بر اینکه انسان خودش را مثبت ارزیابی می کند، به این باور هم رسیده که توان کافی برای انجام کارهایش دارد و می تواند از توانمندی های خود، به خوبی در جهت نیل به اهدافش استفاده کند.
به عبارت دیگر خود را باور کرده و توانمندی هایش را به صورت واقع بینانه ارزیابی می کند و در هر شرایطی، می تواند از این توانمندی ها به خوبی استفاده کند و هیچ گاه شکست ها موجب تغییر این باورها نسبت به خودش نمی شود؛ بلکه شکست ها را به خوبی تحلیل و سپس به عنوان سکوی پرش برای دستیابی به اهداف خود از آن استفاده می کند.
با دقت در معنا و مفهوم اصطلاحات فوق، به خوبی تفاوت آنها روشن می شود. اگر انسان، خود را دارای کمالی می داند و تصور مثبتی از خود دارد، برای اینکه دچار غرور نشود، باید راه تواضع را در پیش گیرد و هیچ گاه به خود نبالد که من دارای چنین کمالی هستم!! بلکه از آن توانمندی یا آن صفت کمال، در راه صحیح استفاده کند.
بنابراین تکبر و غرور، در مقابل تواضع است و راه درمان آن نیز فروتنی کردن در مقابل دیگران است. همواره در سلام کردن بر دیگران پیشی بگیرید و توقع نداشته باشید دیگران به شما سلام کنند. احترام به انسان های دیگر- هر چند از نظر سنی و یا علمی از شما پایین تر باشند- موجب می شود دندان تکبر از شما کنده شود و شاخ غرور بشکند. فکر کردن به نقص ها و عیوبی که دارید، از حرارت غرور می کاهد و شعله های تکبر را خاموش می کند. اما عزت نفس در مقابل، سبکی و رذالت است. عزت نفس امری پسندیده و مطلوب است و مؤمن باید برای تقویت آن کوشا باشد. به طوری که با حفظ عزت نفس بتواند؛ در مقابل گناه، خود را حفظ کند و در تأمین نیازهای خود هیچ گاه در مقابل متمکنین و پولداران، خود را خوار و ذلیل نکند و مناعت طبع را پیشه خود سازد[3].
پی نوشت ها:
[1] ملا احمد نراقى، معراج السعاده، انتشارات حکمت، 1366، ص 278؛ دستغیب شیرازى، گناهان کبیره، ص 114.
[2] اعراف( 7) آیه 12.
[3] براى آگاهى بیشتر ر. ک:
الف. مهدى نراقى، جامع السعادت؛
ب. شهید دستغیب، گناهان کبیره.
منبع: حوزه نت
