(شعائر الله) یعنی نشانه های خدا. در قرآن برای این نشانه ها، مصادیقی از مناسک حج ذکر شده است.عباداتی مانند سعی میان صفا و مروه، قربانی، مشعر الحرام، حکمت تعظیم این شعار در حقیقت ذکر الهی و هدایت است بیان شده است.
برای مشروعیت بخشیدن به اقامه مجالس عزاداری امام حسین(علیه السلام) و اثبات اینکه پیاده روی اربعین هم از شائر الهی در دین است.نکاتی را در این مقاله بیان می نمایم.
معنا و مفهوم شعائر الله
شعار به معنای علامت است و مهمترین نقش شعار در اسلام معرفی مکتب و اعلان توحید و ارعاب دشمن است.
در قرآن چندین بار اسم شعائر آمده است. شعائر جمع شعیره است. شعیره آن لباسی است که به بدن بچسبد. (یعنی موی بدن) و لباسی که به موی بدن بچسبد مثل زیر پیراهن است.
حالا به چه دلیل این را شعیره می‌گویند. معنی شعائر علامت‌ها است. شعائر خدا یعنی علامت‌هایی که انسان از آن علامت‌ها بیاد و نام خدا می‌افتد.
یکی از مسائل مهم در دین، شعائر الهی است؛ شعائر جمع شعیره به معنای نشانه و علامت است؛ یعنی اگر بخواهد از باطن دیگری خبردار شود، تا حدودی از طریق علامت ها و نشانه های ظاهری، می توان به آن پی برد.بنابراین «شعائر اللَّه» به معناى نشانه هاى پروردگار است.
مصادیقی برای مفهوم شعائر الله در قرآن
1. آیه 158 سوره بقره: «إِنَّ الصَّفا وَ الْمَرْوَةَ مِنْ شَعائِرِ اللَّه»؛ («صفا» و «مروه» از شعائر [و نشانه هاى] خداست).
2. آیه 32 سوره حج: «ذلِکَ وَ مَنْ یُعَظِّمْ شَعائِرَ اللَّهِ فَإِنَّها مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ»؛ (این است [مناسک حج]! و هر کس شعائر الهى را بزرگ دارد این کار نشانه تقواى دلهاست).
3. آیه 36 سوره حج: «وَ الْبُدْنَ جَعَلْناها لَکُمْ مِنْ شَعائِرِ اللَّه»؛ (و شترهاى چاق و فربه را [در مراسم حج] براى شما از شعائر الهى قرار دادیم).
4. آیه 2 سوره مائده: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تُحِلُّوا شَعائِرَ اللَّه»؛ (اى کسانى که ایمان آورده اید! شعائر و حدود الهى [و مراسم حج را محترم بشمرید! و مخالفت با آنها] را حلال ندانید).
تقوا و ترس قلبی مصداق شائر الله است
در فرهنگ قرآن کریم، احترام به این نشانه ها و با عظمت نگریستن به آن، ناشی از ترس قلبی آدمی است؛ در سوره مبارکه حج فرمود:
«ذَلِکَ وَمَنْ یُعَظِّمْ شَعَائِرَ اللَّهِ فَإِنَّهَا مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ؛[1] این است (مناسک حج)! و هر کس شعائر الهی را بزرگ دارد، این کار نشانه تقوای دلهاست.»
نکات آیه شریفه:
دو نکته مهم از این آیه فهمیده می شود که:نکته اول: ملاک بزرگداشت و احترام، تقواست و نه چیز دیگر.
نکته دوم: کسی که قلبش از کینه ها و آلودگی ها و گناهان پاک باشد، شعائر را احترام می کند؛ و در مقابل کسی که نسبت به شعائر بی تفاوت باشد یا بی احترامی کند، ناشی از پلیدی قلبی اوست؛ و ناگفته پیداست که از کوزه همان برون تراود که در اوست.
عبادات هایی که مصداق شائر الله است
صفا و مروه شعائر الهی در دین
قرآن کریم، سعی میان صفا و مروه را از شعائر می داند؛ «إِنَّ الصَّفَا وَالْمَرْوَةَ مِنْ شَعَائِرِ اللَّهِ»[2] سعی صفا و مروه از شعائر دین خداست.شاید حکمت تعظیمِ این شعار، آن است که همه ی مردم در هر لباس، رنگ، نژاد، مذهب، شرایط، مقدمات، و کشور، ملیت و فرهنگی که باشند، باید این عبادت سعی میان صفا و مروه را انجام دهند و یکرنگی و یک جهتی و یک هدفی را دنبال کنند؛ و انجام دست جمعی آن، تعظیمِ آن است.
قربانی کردن از شعائر الهی در دین
«وَالْبُدْنَ جَعَلْنَاهَا لَکُمْ مِنْ شَعَائِرِ اللَّهِ...» و شترهای چاق و فربه را (در مراسم حج) برای شما از شعائر الهی قرار دادیم «الْبُدْنَ»: جمع بَدَنَة، شتران چاق و فربه و تنومند.[3]شترهای چاق، برای حاجیان، از شعائر الهی است؛ نکته مهم آن است که این شعار، از حیوانات است؛ و حکمتش در تعظیم آن است؛ چون اصل ریختن خون قربانی، عبادت هست اما، تقوای این عبادت از خود عبادت بالاتر است؛ چنانچه در آیه بعد فرمود:
«لَنْ یَنَالَ اللَّهَ لُحُومُهَا وَلَا دِمَاؤُهَا وَلَکِنْ یَنَالُهُ التَّقْوَى مِنْکُمْ کَذَلِکَ سَخَّرَهَا لَکُمْ لِتُکَبِّرُوا اللَّهَ عَلَى مَا هَدَاکُمْ وَبَشِّرِ الْمُحْسِنِینَ»[4] نه گوشتها و نه خونهای آنها، هرگز به خدا نمی‌رسد. آنچه به او می‌رسد، تقوا و پرهیزگاری شماست. این گونه خداوند آنها را مسخّر شما ساخته، تا او را بخاطر آنکه شما را هدایت کرده است بزرگ بشمرید؛ و بشارت ده نیکوکاران را!»
نکات آیه
نکات مهم بسیاری در این آیه وجود دارد که به دو نکته اساسی اشاره می شود:اولین نکته: گوشت یا خون قربانی، باعث دریافت مقام بالاتر برای قربانی کننده نیست، بلکه تقوای درونی و نیت او از انجام این عبادت است که او را به مقام بالاتر می رساند.
چون آنچه به سوی خدا بالا می رود چیزی باید باشد که قربانی کننده را به هدف زندگی او، نزدیک کند، گوشت و خون آن مسخر انسان است و وسیله و نردبانی است تا ترقی کند اما آنچه او را بالا می برد، تقوای درونی است.
نکته دوم: حکمت تسخیر قربانی برای حاجی، بزرگداشت آن است؛ و زمانی که حاجی با نیت درست و قلبی سلیم، این عبادت را انجام داد، در حقیقت، اکنون او آن را بزرگ دانسته است. و برای چنین افرادی، بشارت قبولی عمل وجود دارد.
مشعر الحرام از شعائر الهی در دین
شعاری که قرآن کریم آنرا بعنوان شعائر الهی قرار داده است، مشعر الحرام است؛ در این مورد خداوند به حاجیان دستور می دهد که در مشعر الحرام به یاد خدا باشند. یاد خدا در بیابانی بنام مشعر، از دستورات الهی است. قرآن می فرماید: «فَاذْکُرُوا اللَّهَ عِنْدَ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ وَاذْکُرُوهُ کَما هَداکُمْ وَ إِنْ کُنْتُمْ مِنْ قَبْلِهِ لَمِنَ الضَّالِّینَ»[5]خدا را نزد «مشعَر الحرام» یاد کنید! و او را یاد کنید از آن روى که شما را با آنکه پیش از آن از گمراهان بودید، هدایت کرد.
مشعر، بیابان مستطیلى است میان عرفات و «منى» از محلى بنام «مأزمین» شروع شده و به محلى بنام «وادى محسر» مى رسد، محل وقوف دوم است.[6]
حکمت تعظیم شعار الهی
حکمت تعظیم این شعار، ذکر الهی است و همچنین در پی آن یادآوری هدایت حاجیان توسط خدا و گمراهی آنان قبل از هدایت است. یعنی حاجی بداند که اگر الآن در مشعر الحرام موظف است که به یاد خدا باشد، نوعی یادآوری گذشته گمراه خود و توجه به نعمت هدایت است.
پیاده روی اربعین؛ شعائر الهی در دین
تطبیق پیاده روی اربعین با مصداق شعائر قرآنیاگر در بیابان به یاد خدا بودن، و همراه بردن قربانی و سعی میان صفا و مروه، از شعائر است، پس شرکت در پیاده روی اربعین که بصورت دسته جمعی و با خالص ترین نیت ها و پاک ترین راهها که راه رسیدن به حرم دردانه ی عالم (= و الوتر الموتور) می باشد.
و از طرفی با پاک ترین عملها یعنی خدمت به زائرین و مهمان ها، در طول این مسیر طولانی با همه ی مشکلاتی که داشته و خواهد داشت. برای رسیدن به کعبه ی آرزوها که پاک ترین مقصد ، یعنی حرم ابا عبدالله الحسین (علیه السلام) است، که این پیاده روی آرزوی همه ی شیعیان است، یقینا از شعائر الهی می باشد.
علل زنده نگه داشتن شعائر الهی(پیاده روی اربعین)
حال دلیل زنده نگه داشتن شعائر چیست؟ به چند دلیل اشاره می شود.
۱. افزایش محبت اهل بیت علیهم السلام
احترام به شعائر، باعث محبت به شعائر باشد. اگر انسان از کودکی، احترام به شعائر را یاد بگیرد، محبت وی به آن به تدریج زیاد می شود.نبی اکرم در روایتی فرمودند: «أدِّبوا أولادَکُم على ثَلاثِ خِصالٍ: حُبِّ نَبیِّکُم، و حُبِّ أهلِ بَیتِهِ، و قِراءةِ القرآنِ»[7] «فرزندان خود را بر سه خصلت تربیت کنید: دوست داشتن پیامبرتان، دوست داشتن اهل بیت او و خواندن قرآن.»
در نظر بگیرید هر سه مورد اینها در پیاده روی اربعین توسط میزبانان و مهمانان در کربلا یا هر کجای دیگر عالم به شیوه های مختلف برگذار می گردد.کلاسی در حد عالم هم برای تربیت ملتی امام حسینی.
در این روایت کاربردی در تربیت فرزندان، سه اساس و ریشه را برای تربیت فرزندان بیان شده است؛ انصافاً اگر پدر و مادرها از کودکی به فرزندانشان این سه ویژگی را یاد دهند، طبیعی است که فرزند با احترام به آنها، محبتش دوچندان می گردد.
و نتیجه ی آن این خواهد بود، که هر کجا به این شعائر و محبوب ها توهین یا جسارتی شد، عکس العمل انقلابی از سوی وی رخ می دهد.
2. درس گرفتن و عبرت آموزی:
اگر انسان به شعائر احترام بگذارد و آنرا بزرگ بداند، با بزرگداشت آنها و تفکر در کربلا و عاشورا و بویژه پیاده روی اربعین، به معرفت و شناخت عمیق تری دست پیدا می کند که نه تنها فقط علم و آگاهی ظاهری خواهد بود، که با تمام وجود آنرا درک می کند، و برای حفظ آن سر از پا نمی شناسد؛چه بسیار انسانهایی که تا قبل از رفتن به پیاده روی اربعین، صاحب افکار و کردار نه چندان قابل تعریف بوده اند، اما با پیاده روی اربعین راه را از چاه تشخیص داده و جا پای بزرگانی گذاشتند که در کربلا جانشان را دادند و اینان مال و وقت، و جوانی شان را فدای حفظ شعائر حسینی نموده و رنج سفر را با جان و دل پذیرفتند .
و همچنان در هر اربعینی، سر از پا نمی شناسند و راهی دیار عشق شده و از عبرتهای عاشورایی و اربعینی، کمال استفاده را خواهند نمود.
پیاده روی اربعین بزرگترین شعار بین المللی.
امام حسین(علیه السلام) و عزاداری برای ایشان در اربعین نمادِ آرمانی آزادی خواهانه است که تعظیم آن حتما «تعظم شعائر الله» است. اساسا سوگوارى در مرگ اشخاص نوعی تعظیم و احترام به آنان و رعایت موقعیّت و شخصیّت شان محسوب مى شود.
اقامه عزادارى براى امام حسین(ع) در اربعین نیز به عنوان شخصیتی ممتاز و بى نظیر که خود از خاندان عصمت و طهارت و از اولیاى الهى و امامان معصوم بود، علاوه بر تجلیل از مقام شامخ آن امام همام، از مصادیق روشن تعظیم شعائر الهى است.
در مراسم عزاداری برای آن حضرت،و و پیاده روی در اربعین جز فراگیری مسایل دین و یادآوری شهامت ها و ایثارگری های شهیدان بزرگ اسلام، سخن دیگری طرح نشده و سخن از دشمنی با دشمنان خدا و دوستی با دوستان خدا گفته می شود.
سخن از اینکه آن حضرت چگونه تمام هستى خویش را یک جا با خداوند معامله کرد و با تمام اهل بیت و فرزندان خود در قربانگاه عشق قدم نهاد و مخلصانه از همه چیزش در راه خدا گذشت.
بی گمان بزرگداشت چنین شخصیتی با برپایی مجالس عزا،. پیاده روی اربعین تعظیم یکی از عظیم ترین شعائر الهى است. و برپایى مجالس عزا در اربعین و پیاده رفتن به کربلا براى آن حضرت، تعظیم یکى از بزرگترین شعائر الهى محسوب مى شود.(8)
زیرا همان طور که گفتیم واجد همان ملاکی که درباره مناسک حج گفتیم هست. چون باعث تقرب مردم به خداوند متعال و سوق یافتن فوج فوج مسلمانان در مسیر هدایت الهی و رشد در فضای معنوی فرهنگ دینی می گردد.
نتیجه:
همان ملاکی که درباره مناسک حج باعث تقرب مردم به خداوند متعال و سوق یافتن فوج فوج مسلمانان در مسیر هدایت الهی و رشد در فضای معنوی فرهنگ دینی می گردد.
همان ملاک به صورت عملی و گویا تر در پیاده روی اربعین به صورت فراگیر و عمومی وجود دارد.لذا پیاده روی اربعین از بارزترین مصادیق شعائر الهی در دین به حساب می آید.
زیرا در اربعین میزبانانی هستند که با جان و دل با خداوند معامله می کنند و مهمانان پذیرایی می کنند و از طرفی هزاران مهمانی که سحتی این سفر را و خطرات آن را می پذیرند تا سوار بر کشتی نجات شوند و از قافله عقب نمانند. اینها همه جز ئی از شعائر الهی به حساب می آیند.
پی نوشت:
[1] سوره حج، آیه 32
[2] سوره بقره، آیه ۱۵۸
[3] تفسیر نور(10جلدى)، ج6، ص 46
[4] سوره حج، آیه ۳۷.
[5] سوره بقره، آیه 198
[6] تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی، ذیل آیه.
[7] کنز العمّال، 45409.
[8] .ر.ک: عاشورا ریشه ها، انگیزه ها، رویدادها، پیامدها، مکارم شیرازی، ناصر، قم، بی تا، ص 70 و 71.
منبع:
https://fa.wikifeqh.ir
https://makarem.ir/main.aspx?lid=0&typeinfo=44&mid=419267
