چنانکه نبی مکرم اسلام (صلی الله علیه و آله) می فرماید: «طلب العلم فریضة على کل مسلم و مسلمة».. کسب علم و دانش بر هر زن و مرد مسلمان واجب است. هنگامی به اهمیت این سخن پی خواهیم برد که توجه داشته باشیم در آن عصر زنان و دختران پست ترین موجود به حساب می آمدند و به تعبیر قرآن کریم: «إذا بشر أحدهم بالأنثى ظل وجهه مسودا وهو کظیم» (سوره نحل، آیه ۵۸). هر گاه به یکی از آنها بشارت دهند دختری نصیب تو شده صورتش (از فرط ناراحتی) سیاه می شود، و مملو از خشم می گردد.
چنانکه امیر المؤمنین على (علیه السلام) در این زمینه می فرماید: «خذوا الحکم و لو من المشرکین»؛ حکمت و علم را فرا گیرید و اگر چه از مشرکین باشد. و در جای دیگر فرمود: خذ الحکم ممن أتاک بها و انظر إلى ما قال ولا تنظرة إلى من قال» حکمت را از هر که بیاورد فرا بگیرید به گفتار توجه داشته باشید نه به گوینده. حضرت امام باقر (علیه السلام) به نقل از حضرت مسیح (علیه السلام) می فرماید: «خذوا العلم من عنده ولا تنظروا إلى عمله» . علم و دانش را از کسی که نزد او است فرا گیرید و بعمل و کردارش ننگرید.
قرآن کریم نیز صراحتا تعلیم را یکی از اهداف اساسی برانگیختن پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) دانسته و می فرماید : هو الذی بعث فی الأمیین رسولا منهم تلواعلیهم آیاته ویزکیهم ویعلمهم الکتاب والحلمه (جمعه 62) او کسی است که در میان جمعیت درس نخواند. رسولی از خودشان برانگیخت که آیاتش را بر آنان می خواند و آنان را تزکیه می کند و به آنان کتاب و حکمت می آموزد و مسلما پیش از آن در گمراهی آشکاری بودند.
ضرورت تحصیل علم از دیدگاه اسلام ضرورتی مطلق است . نه قید افرادی دارد نه قید زمانی و نه هیچ قید و محدودیت دیگری جا و مکان خاصی نمی شناسد . عالم برعابد برتری دارد . اما تحصیل علم مطلوبیت ذاتی ندارد بلکه یکسری شرایط، آداب و اخلاقیات دارد.
دین اسلام، کامل ترین دین در میان ادیان الهی است که به همه جوانب زندگی انسان نگاه ویژه دارد و برنامه کامل برای این منظور در نظر گرفته تا انسانها با عمل به این برنامه به تکامل برسند. یکی از جوانبی که دین اسلام، اهمیت و ارزش فوق العاده ای برای آن قائل است، بحث علم و علم آموزی است تا جایی که نخستین آیاتی که بر پیامبر عظیم الشأن اسلام (صلی الله علیه وآله وسلم) نازل شد، بهترین دلیل بر اهمیت و جایگاه ویژه تعلیم و تعلم در اسلام است: «بخوان به نام پروردگارت که جهان را آفرید». همان کسی که انسان را از خون بسته ای خلق کرد. بخوان که پروردگارت بزرگوار است؛ همان کسی به وسیله قلم تعلیم نمود و به انسان آنچه را نمی دانست، یاد داد.
علم را می توان یکی از مولفه های مهم در شکل گیری و حتی استمرار و دوام تمدنها قلمداد کرد. بشر به واسطه علم طبیعت و آنچه در آن است را مسخر خویش کرده و سعی دارد بدین وسیله آرامش ، آسایش ، معاش ،... خود را تامین کند. علم حتی در جنبه معنوی و اخلاقی و نهایتا در معاد انسان نیز تاثیر می گذارد. چرا که اگر انسان قادر به تامین نیاز های مادی و معنوی خود از طریق آموخته های خود نباشد و یا نتواند بدین وسیله پیشرفت خود را تسریع کند دنیای او تامین نشده است و وقتی دنیای بشر تامین نشود و فقر، اعم از فقر مالی و معنوی دامن بشر را بگیرد دیگر نمی توان از او انتظار ایمان، دین، علم و اندیشه های برتر داشت. او دیگر تمایلی به شناخت خود و خدای خود ندارد. کسی که با قرآن کریم و مفاهیم آن سر و کار داشته باشد به راحتی می تواند به میزان اهمیت و ارزشی که خداوند به علم قائل است پی ببرد. ولی محض تذکر می توان آیاتی را متذکر شد که هر گاه خداوند می خواهد بزرگی و ارزش یکی از پیامبران و یا یکی از بندگان مخلص خود را متذکر شود می فرماید که ما به او علم و حکمت عطا کردیم. از علوم معنوی که بگذریم می بینیم در مواردی از هنر و علم برخی از چهره های قرآنی پرده می گشاید تا برای دیگران تشویقی باشد. در اینجا ما با قلم گرفتن علوم معنوی چون حکمت، تعبیر خواب، تکلم با حیوانات و غیره.
منبع: اصول ومبانی مدیریت در اسلام، مهرداد حسن زاده،عبد العظیم عزیزخانی، انتشارات هنر آبی، چاپ اول، تهران1390
