قم، قلب جهان تشیع
به طور قطع میتوان گفت: شهر قم اولین مرکز تشیع در ایران بوده است. چون سابقه تشیع آن به آخر قرن اوّل هجری باز میگردد و تا آن موقع، ایران هنوز گرفتار کشمکش بین پذیرش اسلام و باقی ماندن بر دین اجدادی خود بودند. مردم قم بدون پروا مذهب خود را آشکار میکردند و با خلفا در میافتادند و والی غیر شیعه را نمیپذیرفتند.به طور کلی قم از همان آغاز اسلام مورد توجه ائمه اطهار ـ علیهم السّلام ـ بوده و در مورد این شهر و فضایل آن از زبان علی ـ علیه السّلام ـ روایاتی وارد شده است و این شهر به عنوان حرم و پناهگاه اهل بیت شمرده شده است. و با توجه به سیر تاریخی این شهر این مطلب کاملاً ثابت میشود چون قم اولین شهر در ایران است که مذهب حق تشیع را میپذیرد و تنها شهری است که در آن از نام ابوبکر، عمر و عثمان خبری نیست و این امر و نظائر آن باعث شد که مورد اتهام قرار گیرند، قتل عام و شکنجه شوند، شهرشان ویران گردد، مورد طعن و ناسزا قرار گیرند، و هر نوع صدمهای به آنان وارد آید. ولی مردمان این شهر چون کوه در راه ایمان و عقیده خود استوار ماندند و تمامی این بلایا را به جان خریدند و از حمایت اهل بیت ـ علیهم السّلام ـ دست برنداشتند.
به طور کلی هر علوی و شیعی مذهبی که از دست حکام جبار عباسی میگریخت امیدش شهر مقدس قم بود و بدانجا پناه میبرد و سخت مورد حمایت مردم قرار میگرفتند، که با ورود حضرت معصومه ـ سلام الله علیها ـ فرزند بلافصل امام موسی بن جعفر ـ علیه السّلام ـ به قم و دفن آن حضرت در آن شهر شهرت پیدا کرد.
در زبان ائمه اطهار ـ علیهم السّلام ـ بر شهر قم، آشیانه آل محمد و مأوای فاطمیون، و جایگاه شیعیان ایشان، اطلاق شده است.[1] و در روایتی اهل قم انصار و یاوران اهل بیت ـ علیهم السّلام ـ خوانده شدهاند، شهری با این صفات، طبیعی است که در عصر عباسی که اولاد علی ـ علیه السّلام ـ در شکنجه و فشار قرار میگرفتند، یکی از پناهگاههای عمده علویان واقع شود.
بعد از دفن حضرت معصومه ـ سلام الله علیها ـ توجه علویان و سادات نسبت به قم فزونی یافت و در فاصله کوتاهی عده بسیاری از فرزندان امامان از اطراف به قم رو آوردند و به تدریج یکی از مراکز عمده سادات قرار گرفت و امروز شاید بتوان گفت که از نظر کثرت سادات شهری کم نظیر است.[2] و این کثرت باعث شده بود که در شهر قم هم تشکیلاتی بنام «نقابت» عهدهدار امور سادات بشود.
پس از آنچه گفته شد به خوبی روشن میشود که شهر قم از همان سدههای اولیه اسلام امید و پناهگاه شیعیان و آل علی ـ علیه السّلام ـ بوده و قلب جهان تشیع در قم میتپید و علوم مختلف اهل بیت ـ علیهم السّلام ـ در آن شهر تدریس و تبلیغ میشد.
امروز هم شهر مقدس قم بسان ستارهای درخشان در آسمان تشیع میدرخشد و در هیچ جای دنیا شهری به این ویژگی وجود ندارد. وجود باثمر هزاران عالم و دانشمند تراز اوّل شیعی، حوزه عظیم، گسترده و پربار برای بسط، و گسترش علوم مختلف شیعی، توجه هر ساله میلیونها عاشق اهل بیت ـ علیهم السّلام ـ از اقصی نقاط جهان به این شهر، برگزاری مراسم مذهبی ناب شیعی، این شهر را به قلب تپنده جهان تشیع در دنیا تبدیل کرده است.
پینوشت
[1] .بحارالانوار، ج57، ص214.
[2] . تاریخ قم، ج 1، ص 82؛ مجالس المؤمنین، ج 1، ص 146.
منبع: مرکز مطالعات شیعه
