همین انسان دارای ضدارزشهایی است که بدانها اشاره میشود : « و العصر إن الإنسان لفی خسر إلا الذین آمنوا و عملوا الصالحات و تواصوا بالحق و تواصوا بالصبر » (سوره عصر) .سوگند به عصر ، همانا انسان در زبان است ، مگر آنان که ایمان آورده و شایسته عمل کرده و یکدیگر را به حق و صبر و مقاومت توصیه کرده اند .
«ولقد ذرأنا لجهنم کثیرا من الجن و الإنس ، لهم قلوب لا یفقهون بها و لهم أعین لا یبصرون بها و لهم آذان لا یسمعون بها أولئک کالانعام بل هم أضل اعراف .» همانا بسیاری از جنیان و آدمیان را برای جهنم آفریده ایم ( پایان کارشان جهنم است )، زیرا دلها دارند و با آنها فهم نمی کنند ، چشمها دارند و با آنها نمی بینند ، گوشها دارند و با آنها نمی شنوند . اینها مانند چهار پایان بلکه راه گم کرده ترند . «او بسیار ستمگر و بسیار نادان است.»[ احزاب / ۷۲] او نسبت به پروردگارش بسیار ناسپاس است.»[. حج /16] او آنگاه که خود را مستغنی می بیند طغیان می کند.»[ علق 67 و ۷.] «او عجول و شتابگر است.»[ . اسراء /۱۱] او هرگاه به سختی بیفتد و خود را گرفتار ببیند ما را در هر حال به یک پهلو افتاده و یا نشسته و یا ایستاده) می خواند؛ همین که گرفتاری را از او برطرف کنیم گویی چنین حادثه ای پیش نیامده است.»[ یونس/۱۲ ] او تنگ چشم و ممسک است.»[ . اسراء / ۱۰۰] «او مجادله گرترین مخلوق است.»[ . کهف / 54.] او حریص آفریده شده است.»[ معارج / ۱۹ - ۲۱] «اگر بدی به او رسد جزع کننده است و اگر نعمت به او رسد بخل کننده است.»[معارج / .۲۱ - ۱۹ ]
از نظر قرآن آیا انسان یک موجود زشت و زیباست ، آن هم زشت زشت و زیبای زیبا ؟ آیا انسان یک موجود دو سرشتی است : نیمی از سرشتش نور است و نیمی ظلمت ؟ چگونه است که قرآن ، هم او را منتها درجه مدح می کند و هم منتهای درجه مذمت ؟ إحقیقت این است که این مدح و ذم ، از آن نیست که انسان یک موجود دو سرشتی است : نیمی از سرشتش ستودنی است و نیم دیگر نکوهیدنی ، نظر قرآن به این است که انسان همهء کمالات را بالقوه دارد و باید آنها را به فعلیت برساند ، و این خود اوست که باید سازنده و معمار خویشتن باشد . شرط اصلی وصول انسان به کمالاتی که بالقوه دارد ” ایمان " است . از ایمان ، تقوا و عمل صالح و کوشش در راه خدا بر می خیزد ، به وسیله ایمان است که علم از صورت یک ابزار ناروا در دست نفس اماره خارج می شود و به صورت یک ابزار مفید در می آید . و علم و ایمان لازم و ملزوم یکدیگرند. انسان حقیقی که خلیفة الله است ، مسجود ملائکه است ، همه چیز برای اوست و بالاخرش دارندهء همهء کمالات انسانی است ، انسان بعلاوهء ایمان است ، نه انسان منهای ایمان . انسان منهای ایمان ، کاستی گرفته و ناقص است. چنین انسانی حریص است ، خونریز است ، بخیل و ممسک است، کافر است، از حیوان پست تر است. در قرآن آیاتی آمده است که روشن می کند انسان ممدوح چه انسانی است و انسان مذموم چه انسانی است. از این آیات استنباط می شود که انسان فاقد ایمان و جدا از خدا انسان واقعی نیست. انسان اگر به یگانه حقیقتی که با ایمان به او ویاد او آرام می گیرد بپیوندد ، دارندهء همه کمالات است و اگر از آن حقیقت - یعنی خدا - جدا بماند ، درختی را ماند که از ریشه خویشتن جدا شده است.
منبع: اصول ومبانی مدیریت در اسلام، مهرداد حسن زاده و عبد العظیم عزیزخانی، انتشارات هنر آبی، چاپ اول، تهران، 1390
