انسان موجودی است که حقیقت او را، روح ملکوتی و خداگرای او تشکیل می دهد. روح ملکوتی "مجرد" است و موجود مجرد نه زن است و نه مرد. انسان است که باید دربارهی خود تصمیم بگیرد و سرنوشت نهایی خویش را تعیین نماید. کرامت و شرافت انسان به ارزشهای وجودی اوست . سیادت و آقایی انسان با پرهیز از رذایل و تحصیل فضایل به دست می آید. خداوند تبارک و تعالی در قرآن همه اصول و راهکارهای هدایت انسان و دستیابی او بر قله رفیع تکامل انسانی را بیان میکند.
در سوره مبارکه فرقان ویژگی‌های بندگان ممتاز خدا به طور شفاف بیان شده است و قرآن با ارائه طریق ، پیروان خود را به انسان سازی در پرتو دوازده ویژگی فرا می خواند و معیار برتری را در این خصلتها که بعضی تحصیل ارزشها و بعضی پرهیز از ضد ارزش هاست مطرح می کند ، که هر کدام اساس و کلید شایستگی های دیگر و موجب سعادت همه جانبه انسان است.
قرآن در همه معارف و کمالات و فضایل اخلاقی، انسان را مخاطب قرار داده است نه ذکورت را شرط دانسته و نه انوثت را مانع. خود را "هدى للناس" راهنما و هدایتگر مردم معرفی می کند. زندگی پاکیزه و حیات طیبه را جزای عمل و پاداش هر مرد و زنی می داند که عمل صالح را از روی ایمان و به قصد تقرب به خدا انجام می دهد و می فرماید: "من عمل صالحا من ذکر و إنثى و هو مؤمن فلنحینیه حیاة طیبة".[ نحل آیه ۹۷] این آیه و آیات مشابه آن [مثل آیه ۶۰ مؤمن و ۱۲۶ نساء ] ناظر به این معنا است که روح نسبت به مرد و زن بودن مساوی است چون آن کس که عامل معتقد است، روح است نه زن یا مرد. نکته دیگری که باید در آن دقت نمود این است که کمال انسانی و مناصب اجرایی دو مقوله جدا از هم هستند. چه اینکه انسانیت انسان و مدارج و مراتب کمال و رشد او به جان و روح او مربوط می شود ولی مناصب اجرایی و فعالیت های اجتماعی به جسم و بدن مربوط می گردد. هر آن چه کمال است و به انسانیت انسان مربوط می شود، در آن ذکورت و انوثت شرط نیست، و آنچه که منصب اجرایی محسوب می شود، در آن تناسب با ساختار بدن یعنی مذکر و مؤنث مطرح است، مثلا فقاهت و اجتهاد یا فراگیری علوم مورد نیاز بشر کمال است. هر یک از زن و مرد می توانند کمال کسب کنند و فقیه، مجتهد، فیلسوف و ... در یکی از رشته های علمی گردند که پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود: "طلب العلم فریضة على کل مسلم و مسلمه"
اصلی را که لازم است به آن توجه شود این است که سازمان خانواده مانند هر سازمان دیگری نیازمند به مدیریت است. اسلام بر اساس رعایت اصل تناسب ساختار مدیریت را به عهده مرد نهاده است. بنابراین لازم است زن برای اشتغال خارج از منزل، موافقت شوهر را در هنگام ازدواج و خواندن عقد یا بعد از آن، داشته باشد.
از سوی دیگر، یکی از مهمترین نقش‌های زن، نقشی است که در خانواده ایفا می کند. تردیدی نیست که خانواده یکی از ارکان جامعه و محور اساسی رشد و اعتلای انسان به شمار می رود. این نقش از منظر جهان غرب و غرب باوران بسیار کم رنگ و بی اهمیت بوده و در برخی موارد یکی از مشکلات فراروی زنان، قلمداد شده است. به طور معمول فعالیت های اقتصادی زنان در بخش های رسمی اشتغال نامیده می شود. منظور از بخش رسمی اقتصاد، صنعت، خدمات و آن بخش از کشاورزی است که دارای نیروی کار مزد بگیر باشد. در این بخش زنان از حمایت قانونی بیشتری برخوردارند. بخش غیررسمی شامل کارهای گوناگون مثل کارهای خانگی، خانه داری، پرورش فرزند، فعالیت زنان روستایی در بخش کشاورزی معیشتی می شود. به طور معمول کار در بخش غیررسمی اشتغال و کار محسوب نمی شود. اما حق این است که امروزه اندیشمندان و متفکران درصدد ارزش گذاشتن کار بدون دستمزد زنان در خانه هستند و بسیاری از اقتصاددانان معتقدند کار در منزل، هر چند در آیینه آمار و ارقام قابل محاسبه نباشد، اما واقعا دارای ارزش اقتصادی است و باید مورد محاسبه قرار گیرد و ارزش مادی آن مشخص شود. شاخص ها و معرفهای تعیین کننده جایگاه زن در جامعه اسلامی با جهان بینی توحیدی و نگرش به انسان با آنچه در غرب می گذرد، اصولا متفاوت است. در فرهنگ اسلامی با وجود آزادی انتخاب شغل و کار برای زنان مسلمان و حق مالکیت و فعالیت اقتصادی برای آنها، آنچه به نقش و پایگاه زن در جامعه اسلامی معنا و هویت می بخشد، فعالیت های مادی و اقتصادی به معنای غربی آن نیست، بلکه فعالیت اقتصادی زنان در جامعه اسلامی با حفظ هویت دینی و گوهر عفت و تقواست.
با ظهور اسلام کرامت انسانی زن احیا شد و زن در کنار مرد به عنوان نیمی از پیکره حیات بشری مطرح گردید. اسلام دخترکشی را ممنوع کرد و به جامعه آموخت که به دختران احترام بگذارند. زنهای صدر اسلام در امور اجتماعی، سیاسی و فرهنگی و کارهای دیگر مشارکت داشتند. قرآن کریم کسب و تلاش اقتصادی زنان و مردان را تأیید کرده و مالکیت آنان را بر آن مترتب ساخته است: «للرجال نصیب مما اکتسبوا و للنساء نصیب مما اکتسبن»(. نساء آیه ۳۲) برای مردان از آنچه کسب کرده اند بهره ای است و برای زنان [نیز] از آنچه کسب کرده اند بهره ای است.» اشتغال زنان در عصر پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) به شکلی گسترده به چشم می خورد و در تمامی شغل های رایج آن زمان، زنان حضور داشتند. زینب، دختر جحش به صنایع دستی اشتغال داشت. زنی به نام زینب پزشک قبیله بنی داوود بود و مریضان را مداوا می کرد. زنانی بسیار به امر شبانی و دامداری اشتغال داشتند مانند سلامه و ام هانی. و زنانی چون قیله مادر بنی نمار به تجارت اشتغال داشتند.
منبع: اصول ومبانی مدیریت در اسلام، مهرداد حسن زاده و عبد العظیم عزیزخانی، انتشارات هنر آبی، چاپ اول، تهران، 1390
.jpg)
