بیت المال و دارایی‌ها و اطلاعات عمومی و نظامی وسیاسی همچنین ناموس و اموال و اسرار اشخاص همه امانتهایی نزد مدیران هستند. اینک به اقسام خیانت آن اشاره می کنیم :
١- خیانت به خدا و پیامبر: بی اعتنایی به قوانین دینی که مجموعه ای از دستورات الهی و سیره و روش پیامبر و ائمه صلی الله علیه وآله وسلم است، به منزله خیانت به آنان است که مؤمن باید از این اجتناب ورزد .
۲- خیانت در بیت المال و امور اقتصادی: کلیه اموال مؤسسات دولتی و وابسته به دولت، جزء دارائی‌های عمومی، یا بیت المال است که در دست مدیران و کارمندان به امانت سپرده شده است و هر فردی به تنهایی موظف به حفظ و نگهداری و استفاده ی صحیح و قانونی از آنهاست. حیف و میل بیت المال و استفادهی شخصی و ناصحیح از آن، خیانت به اموال مسلمین و گناهی است نابخشودنی و در واقع خیانت به خود فرد هم هست. خداوند در قرآن می فرماید: به خدا و رسول خیانت نکنید و به امانت های خویش خیانت نکنید. کم کاری، گرانفروشی، کم فروشی، حقوق گرفتن و کار نکردن و... همه از موارد خیانت به عموم است.
٣- خیانت در اسرار نظامی، سیاسی: آنان که در مشاغل نظامی و سیاسی اشتغال دارند، در حقیقت امانت دار مردمند و مسائل تشکیلاتی بطور امانت در اختیارشان قرار گرفته است. آنان باید دقت کافی به خرج دهند و آگاه باشند که حیات و نابودی یک ملت بسته به مسائل سیاسی و نظامی و اقتصادی اوست. گاه ممکن است افشاء و مطرح شدن یک مسألهی سیاسی یا نظامی به خصوص اسرار جنگ چنان ضربه ای به مملکت وارد کند که هرگز جبران پذیر نباشد.
4- خیانت در مورد ناموس و اموال و اسرار شخصی: ناموس و اسرار مردم همچون اموالشان محترم است و اگر به نحوی در اختیار دیگران قرار گیرد به منزله امانتی است که باید به بهترین وجه مراعات آنها بشود. نگاههای آلوده و هوس آلود به ناموس مردم و دست درازی به آنها خیانت است . همچنین افشای راز مردم نوعی خیانت بدانهاست، افشای محتوای پرونده ها و نامه های مردم، خبر دادن از وضع داخلی افراد، اطلاع و آگاهی از عیوب و نقاط ضعف آنان و برملا کردن آن خیانت محسوب می شود. در مواردی که اسرار مشتریان و اطلاعات سازمانها امانت باشد، رازداری شیوه و ادب امانت داری است. امروزه اطلاعات سازمان اهمیت فراوانی یافته است و افشای اسرار سازمان نقش مخرب در بازار دارد. یکی از مفاسد ناشی از خیانت در اطلاعات سازمان، معامله های اندرونی است که مفاسد زیادی را به میان می آورد. برای مثال رازداری در حرفه مشاوره بهترین بعد امانت داری است. عفت به معنای خویشتنداری در عین برخورداری نیز در واقع ادب امانت داری نسبت به حریم خصوصی مردم است. به همین دلیل در آموزه های دینی از نگاه هوس آلود و چشم غیر عفیف به چشم خائن و خیانت در نگاه تعبیر شده است: «یعلم خائنة الأعین وما تخفی الصدور» (مومن/۱۹). بنابراین فرد امین در تعامل با دیگران عفت می ورزد و از هوس های خیانت آمیز دوری می جوید. با توجه به مطالب بالا نتیجه می گیریم:
1. امانت داری مفهوم بسیار وسیعی دارد. در آموزه های دینی امانت داری از سطح رفتار تعاملی به عنصر بنیادین در جهان بینی، یعنی امانت نگری تعالی می یابد.
٢. امانت داری در مواضعی، صرفا به معنای حفظ و نگهداری، بدون دخل و تصرف است و در مواردی تصرف بهینه، ادب امانت داری است.
٣. امانت داری، از نظر مفهوم ساختار سه جزئی دارد: کسی، چیزی را در اختیار کسی قرار میدهد تا پس از مدتی آن را باز ستاند یا آن را به طریقی که معین می کند، به مصرف برساند.
4 . امانت داری در ودیعه و رهن، حفظ بدون انتفاع و استفاده است، اما در امور دیگری چون عاریه، اجاره، وقف، وصایت و امثال آنها، حفظ و انتفاع در محدوده اذن مالک، توافق طرفین و عاری از تفریط، مصداق امانت داری است.
5. تحلیل مفهوم امانت داری در کسب و کار آن را در منابع مالی و منابع طبیعی به مفهوم بهره وری نزدیک می کند و در منابع انسانی آن را با شایسته سالاری و توسعه منابع انسانی پیوند می دهد.
6. قانون گذار در حمایت از مسئولیت اخلاقی در امانت داری ضمانت اجرایی کیفری وضع کرده است (مانند ماده 674 قانون مجازات اسلامی).
۷. امانت داری در جهان بینی اسلامی بر امانت نگری نسبت به خود، طبیعت و جهان هستی استوار می شود. در این بینش انسان، خود و هر آنچه را در اختیار وی قرار می گیرد، امانت الهی تلقی می کند که رسم امانت داری، حفظ آنها، تصرف در چارچوب اذن الهی و استفاده بهینه از آنهاست.
مدیرانی که در زمان کار به تماسهای تلفنی یا جلسات دوستانه با خویشان و دوستان می پردازند یا با اینترنت وقت خود را طی میکنند امانتدار خوبی نیستند در حالیکه وقت اداری امانت نزد آنهاست تا به وظایف خویش برای خدمتگزاری بپردازند .
فصل بیست و چهارم قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۷۰ شامل مواد ۹۷۳ و ۹۷۶در باب خیانت در امانت مجازاتهایی را برای کسانیکه خیانت در امانت نموده اند در نظر گرفته است. خیانت در امانت، پیامدها و عواقب خطرناکی را در زندگی و در آخرت بهمراه دارد .
منبع: اصول ومبانی مدیریت در اسلام، مهرداد حسن زاده و عبد العظیم عزیزخانی، انتشارات هنر آبی، چاپ اول، تهران، 1390
