تقسیم کار: یکی دیگر از راههای دستیابی به نظم ، تقسیم کار است . تقسیم کار، موجب می شود هر کس وظیفه خویش را به خوبی تشخیص دهد و از دخالت در حیطه مسئولیت دیگران خودداری کند و نیز، در صورت انجام ندادن کار، همان فرد، از سوی مدیر، تنبیه شود و در صورت نیک انجام دادن و مرتب و منظم بودن ، تشویق گردد.هنگامی که حضرت فاطمه (علیه السلام) و امیر مومنان (علیه السلام) برای تقسیم وظایف و کارها، حضور پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) می رسند و آن حضرت مسئولیت های خانه را به فاطمه (علیها السلام ) و کارهای بیرون خانه را به حضرت على (علیه السلام ) می سپارد، حضرت زهرا (علیها السلام) می فرماید:فلا یعلم ما داخلنی من السرور الا الله باکفائی رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) تحمل رقاب الرجال ؛ جز خداوند، هیچ کس نمی داند که چه قدر مرا خوش حال ساخت رسول خدا با بی نیاز نمودنم از تحمل رقابت با مردان .
تقسیم وقت: از مهمترین راههای دستیابی به نظم ، تقسیم وقت است . بزرگان گفته اند : توزیع الوقت توسیعه ؛ تقسیم وقت ، سبب افزونی آن می گردد. تقسیم ساعت ها افزون بر آن که باعث پدید آمدن نظم است ، سبب می شود انسان از اوقات فراغت نیز به خوبی بهره مند گردد و برای همه اوقات خود برنامه ریزی کند و از فرصت ها بهره جوید. امام علی (علیه السلام) می فرماید:للمومن ثلاث ساعات : ساعة یناجی فیها ربه و ساعه یحاسب فیها نفسه (و ساعه یرم فیها معاشه ) و ساعه یخلی بین نفسه و لذتها فیما یحل و یجمل ؛ برای مومن سه ساعت است : ساعتی که در آن با پروردگارش مناجات کند، و ساعتی که در آن به حساب نفس خود رسد (یا در آن معاش خود را اصلاح کند) و ساعتی که نفس با لذت های حلال و نیکو خلوت می کند..)
استواری و پایداری: برای آن که نظم و انضباط بر محیطی حکم فرما شود، نیاز به استواری و پایداری است . از امام باقر (علیه السلام) روایت است که امام سجاد (علیه السلام) می فرمود: انی لاحب ان اداوم على العمل و آن قل ؛ همانا، من ، مداومت بر عمل را دوستدارم ، اگر چه آن عمل ، کوچک باشد. امام محمد باقر (علیه السلام ) نیز می فرماید : ما من شی احب إلى الله عزوجل من عمل یداوم علیه و آن قل ؛ هیچ چیزی محبوب تر نزد خدا تعالی از عملی که استمرار و دوام داشته باشد نیست ؛ اگر چه آن عمل ، کوچک باشد.نظم و انضباط، در کارها و مدیریت ها تحقق نمی یابد مگر با پایداری و استواری . مدیر توانا، می کوشد با پایداری ، کارها را پی گیرد و نظم و انضباط را بر محیط کار خویش حاکم سازد تا کارها به سامان و فرجام رسد. هنر مدیر موفق ، آن است که به کارها استمرار بخشد نه آن که کاری را آغاز و سپس رها سازد. رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) فرموده است: وملاک العمل خواتیمه ؛ ملاک عمل ، فرجام آن است . در سوره شورا، آیه ۱۳ تا ۱۵، چنین می خوانیم :ان اقیموا الدین ولا تتفرقوا... فلذلک فادع واستقم کما أمرت ولا تتبع أهواءهم بدین را بر پا دارید و در آن پراکندگی و اختلاف ایجاد نکنید... پس تو نیز آنان را به سوی آیین الهی دعوت کن و آن چنان که مامور شده ای ، استقامت کن و هوا و هوس آنان را پیروی مکن. و در سوره هود، آیه ۱۱۲؛ آمده است: فاستقم کما أمرت و من تاب معک ولا تطغوا چنان که مامور شده ای ، استقامت کن و کسانی که همراه تو هستند استقامت کنند و طغیان مکنید. آری ، بی انضباطی و سر کشی و سر پیچی از قوانین و مقررات ، نتیجه ناشکیبایی است . آن کس که بخواهد شاهد نظم و انضباط را در آغوش گیرد، باید شکیبایی کند و پایمردی و پایداری ورزد. امیر مومنان (علیه السلام) می فرماید: الحلم نظام امر المومن ؛ شکیبایی ، نظم دهنده کارهای مومن است .
نامگذاری: از راههای دستیابی به نظم و انضباط فردی ، نامگذاری چیزها است . رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم ) همواره ، حیوانات و اسلحه و اثاث خود را نام گذاری می کرد. نامهای شمشیرهای آن حضرت ، عبارت است از: ذوالفقار، القمصامة ؛ القلعی ؛ التحف ، الرسوب ؛ المخذم ؛ القضیب ؛ العضب ... نیز، آن حضرت، برای زره ، کمان ، نیزه ، چوب دستی ، گوسفندان و ظروف آب و غذا، نام هایی برگزیده بود که در برخی از کتاب‌ها آمده است .
دینداری: پایبندی به تعالیم آسمان ، یکی از راههای پدید آمدن نظم و انضباط در زندگانی انسان است . پافشاری عملی بر واجبات دینی و دوری از گناهان سبب می شود که آدمی برای انجام دادن وظایف دینی ، وقتش را تنظیم کند و در آن اوقات مشخص ، به عبادت و نیایش و... بپردازد. در صفحات گذشته ، درباره نظم و انضباط فردی و گروهی در عبادات ، اندکی سخن گفتیم و به تجلی نظم در زمان بندی نماز، رو به قبله ایستادن ، ذکر گفتن ، سکوت کردن ، دعا خواندن ، اشاره کردیم .
تبلیغ با رسانه های گروهی: یکی دیگر از عوامل دست یابی به نظم و انضباط، تبلیغ و یادآوری از طریق رسانه های گروهی است . رسانه های گروهی می توانند با تبلیغ درست و موثر، در آفرینش نظم و انضباط در همه ابعاد، اثری ژرف بگذارند. امروزه ، امواج نامرئی رسانه های سمعی و بصری ، از تمام دیوارها می گذرد و در هر خانه ای با مخاطب خود ارتباط برقرار می سازد و بسیاری از دل ها را در تصرف خویش در می آورد. رسانه های گروهی با ساخت فیلم ها و نمایشنامه ها و بیان پیامدهای سازنده نظم و انضباط و علل بی نظمی ، رموز دست یابی به آن و ... می توانند جامعه را به سوی بهره مندی از نظم همگانی سوق دهند.
منبع: اصول ومبانی مدیریت در اسلام، مهرداد حسن زاده و عبد العظیم عزیزخانی، انتشارات هنر آبی، چاپ اول، تهران، 1390
