شیر خشت، ماده‌ای سفید رنگ، کمی مایل به زرد و شیرین اسـت و به آن شیر خاشاک نیز گفته می‌شود. شیرخشت، از درخت زبان گنجشک گل به دست می‌آید و به طور طبیعی در اثر نیش حشره‌ای به نام Cicata orni که در منطقه وجود دارد، مقدار کمی از آن و در اصطلاح "مان"، از درخت خارج می‌شود ولی می توان در اثر شکافی که در تنه درخت ایجاد کرد، شیر خشت را به مقدار زیاد تجاری نیز استخراج نمود. لازم به توضیح است که درخت زبان گنجشک گل در شرایط اقلیمی و رویشگاه طبیعی خود به قدر کافی شیرخشت می‌دهد ولی در خارج از آن محیط و شرایط اگر کاشته شود، البته می‌روید و رشد می‌کند ولی از نظر استخراج "مان" ممکن است قابل توجه نباشد. این صمغ گیاهی مفید، دارای انواع مختلفی اسـت کـه از چندین گونه مختلف این گیاه گرفته می‌شود و از نظـر خـواص مسهلی و سایر خواص کم و بیش شبیه یکدیگر هستند.

شیرخشت در بازار بـه سه صورت عرضه می شود. نوع اول اشکی نام دارد که بـه صـورت قطعات متبلور، سوراخ دار و اشکی شکل به قطر یـک انگشـت بوده و خالص‌تر از سایر اقسام است. ایـن نـوع شیرخشـت در بازار بین المللی به شیرخشت سیسیلی معروف است و رنـگ آن سفید با طعم شـیرین و خیلی کـم تهوع‌آور اسـت، نـوع دوم شیرخشت تخته‌ای یا تکه‌ای بـا رنگ زرد تیـره، غیرخـالص و طعم آن شیرین است و خیلی نامطبوع‌تـر از نـوع اول اسـت. نوع سـوم شیرخشـت چرب اسـت کـه ناخالص ترین نـوع شیرخشت بوده که در جریان فاسد شدن است و طبعاً ارزان تر و کم خاصیت‌تر از سایر اقسام است.

خواص شیرخشت (طبیعت و خواص درمانی)

انواع شیرخشت از نظر طبیعت کمی گرم و از نظر رطوبت و یبوست معتدل است. برخی خواص دارویی این صمغ عبارتند از:

از مهم ترین خواص شیرخشت، درمان زردی نوزادان است که از گذشته مورد استفاده بوده است، تحقیقات محققان نیز نشان داده، استفاده از عصاره گیاه دارویی شیرخشت اثر مطلوبی بر بهبود نوزادان مبتلا به زردی دارد، به این منظور مقداری از آن را همراه با عرق بید کاسنی مخلوط کرده و روزانه مصرف شود.

مصرف شیرخشت موجب درمان یبوست می‌شود و جزء ملین‌های قندی محسوب می گردد.

شیرخشت را به عنوان ماده مغذی و دارو مصرف می‌کنند و در دهان ایجاد برودتی مطبوع می‌کند که از تشـنگی کاسته و رفع عطش می‌کند.

شیرخشت را در تب‌های حصبه‌ای و سـرخک بـه عنـوان ملین ملایم بدون اثر تحریکی شدید به کار می‌برند. برای درمان تب حصبه یا روده باید پنج گرم آن را در دو لیوان آب هندوانه حل کرده در طول روز هر مرتبه یک فنجان از آن را جرعه جرعه بنوشند.

از جدیدترین خواص شیرخشت، نتایج تحقیقاتی است که بر روی آن بـه عمل آمده و ثابـت کـرده اسـت کـه شیرخشت عامل بزرگ ضد تشعشعات اتمی است و می‌تواند بشر را 50 درصـد و در مطالعه ای دیگر 10 تا 15 درصد در برابر خطرات تشعشعات اتمی محافظت کند.

شیرخشت بـرای تقویت کبد، معـده و احشـاء داخـل شـکم مفیـد اسـت و بـرای سـرفه، خشونت سینه و حلق داروی خوبی محسوب می‌گردد.

ضماد شیرخشت جلا دهنده پوست است، همچنین برای روشن شدن پوست، تمیز کردن صورت و شاداب کردن آن یک لیوان شیر تازه گاو را با پنج گرم شیر خشت مخلوط کرده سه مرتبه در روز پوست صورت را با آن پاک کنید.

برای درمان و رفع تب اطفال باید پنج گرم شیرخشت را در یک بطری عرق بید کاسنی حل کرده، هر یک الی دو ساعت یک مرتبه نصف الی یک فنجان با آن بخورانید.

گاهی در اثر مصرف غذاهای نامناسب، معده مرتب صدا می‌دهد و صدای غرغر کردن آن را نزدیکان می‌شنوند، به این منظور 3 گرم زیره سیاه را با یک لیوان آبجوش پانزده دقیقه دم کرده در آن 2 گرم شیر خشت را حل کنید و نیم ساعت بعد از غذا میل کنید.

از شیرخشت برای کمک به درمان زونا (آبله مرغان در بزرگسالان) می توان بهره برد.

مضرات شیرخشت (موارد احتیاطی و منع مصرف)

برای استفاده از شیرخشت برای درمان زردی نوزادان همواره بایستی جانب احتیاط را رعایت نمود و زیر نظر پزشک یا متخصصان طب سنتی از آن استفاده شود، همچنین لازم است جهت استفاده از آن از فراورده‌های مطمئن و استاندارد استفاده نمود.

منبع: سایت ستاره