علایم و عوارض کمبود ید را بشناسید

ید چیست و چرا بدن ما به ید نیاز دارد؟

ید یک نوع ماده شیمیایی است که کمک می‌کند هورمون‌های تیروئید به اندازه تولید شده و از این طریق سطح انرژی بدن، تنظیم شود. غده‌ تیروئید از ید برای تولید هورمون‌های تیروئید استفاده می‌کند. این هورمون‌ها به کنترل رشد و ترمیم سلول‌های آسیب‌دیده، کمک می‌کنند. علاوه بر این بدن انسان برای تنظیم رشد و سوخت و ساز، به مقدار کافی ید نیاز دارد.

به طور معمول بدن یک فرد معمولی به ۱۵۰ میکروگرم ید به صورت روزانه نیاز دارد، اما این مقدار برای افراد با شرایط خاص، باید بیشتر باشد. زنان باردار یا شیرده به ید بیشتری نیاز دارند. زنان باردار به ۲۲۰ میکروگرم ید در روز و زنان شیرده به ۲۹۰ میکروگرم ید در روز نیاز دارند. به طور کلی زنان باردار و شیرده، افرادی که از نمک‌های یددار استفاده نمی‌کنند و افرادی که تحت رژیم‌های گیاهخواری هستند؛ بیشتر در معرض کمبود ید قرار دارند.

علائم کمبود ید در بدن چیست؟

از آنجایی‌که بدن انسان ید تولید نمی‌کند؛ رژیم غذایی نقش اصلی را در تامین مقادیر کافی از این ماده معدنی، ایفا می‌کند. کمبود ید می‌تواند موجب علائم ناخوشایند و حتی شدیدی بشود که شامل تورم گردن، مشکلات مربوط به بارداری، افزایش وزن و مشکلات یادگیری می‌شود. علائم کمبود ید بسیار مشابه علائم کم‌ کاری تیروئید است. از آنجایی‌که ید برای تولید هورمون‌های تیروئید به کار می‌رود، کمبود ید به این معنی است که بدن شما نمی‌تواند به مقدار کافی از این هورمون‌ها تولید کند و منجر به کم‌کاری تیروئید می‌شود.

به طور کلی علائم کمبود ید در بدن شامل موارد زیر می‌شود

افزایش وزن: یکی از علائم کمبود ید در بدن افزایش بی‌دلیل وزن است. کمبود ید در بدن باعث می‌شود سطح هورمون‌های تیروئید بسیار پایین باشد، در نتیجه بدن در زمان استراحت کالری کمتری می‌سوزاند و این حالت یعنی اینکه بیشترین مقدار کالری که از طریق غذا دریافت می‌کنید به عنوان چربی در بدن، ذخیره شده و همین امر باعث افزایش وزن بدن می‌شود.

احساس خستگی: اگرچه این نشانه می‌تواند ناشی از مشکلات روحی هم باشد اما یکی از علائم کمبود ید در بدن هم همین است. بیشتر افرادی که سطح هورمون تیروئید آن‌ها به دلیل عدم دریافت ید کافی پایین است؛ احساس خستگی، بی‌حالی و ضعف می‌کنند. اگر سطح هورمون تیروئید در بدن کم باشد، بدن نمی‌تواند انرژی لازم را تولید کند. در نتیجه فرد احساس ضعف و بی‌حالی خواهد داشت.

متورم شدن غده تیروئید: تورم در قسمت جلوی گردن، شایع‌ترین علامت کمبود ید است که به آن گواتر می‌گویند و زمانی روی می‌دهد که غده‌ تیروئید بسیار بزرگ می‌شود. به طور معمول غده‌ تیروئید از ید برای ساختن هورمون‌های تیروئید استفاده می‌کند اما اگر بدن شما کمبود ید داشته باشد، نمی‌تواند به مقدار کافی از این هورمون تولید کند. برای جبران این حالت، غده‌ تیروئید سخت‌تر کار می‌کند تا بتواند هورمون‌های بیشتری بسازد. همین امر موجب رشد و تکثیر سلول‌ها شده و در نهایت منجر به گواتر می‌شود. گواتر به طور معمول از نخستین نشانه‌های کمبود ید به شما می‌رود.

خشک شدن پوست و ریزش مو: از دیگر نشانه‌های کم کاری تیروئید می‌توان به خشکی پوست یا اصطلاحا پوسته‌ریزی، حساسیت به سرما و ضعف عضلانی اشاره کرد. از طرفی افرادی که هورمون تیروئید کمی دارند، نسبت به آن‌هایی که سطح هورمون تیروئیدشان نرمال است، کمتر عرق می‌کنند. با توجه به اینکه تعریق به حفظ رطوبت پوست و هیدراته ماندن آن کمک می‌کند؛ کمبود تعریق می‌تواند دلیل دیگری برای خشکی پوست باشد که از علامت‌های شایع کمبود ید است. علاوه بر این، افرادی که کمبود ید دارند معمولاً دچار ریزش مو نیز می‌شوند. چرا که هورمون‌های تیروئید به کنترل رشد فولیکول‌های مو کمک می‌کنند و وقتی سطح هورمون تیروئید پایین آید، فولیکول‌های مو روییدن را متوقف کرده و به مرور زمان دچار ریزش می‌شوند.

کاهش ضربان قلب: کمبود ید می‌تواند موجب کمتر شدن ضربان قلب نسبت به حالت نرمال شود و زیاد بودن ید در بدن هم می‌تواند موجب افزایش ضربان قلب نسبت به حالت نرمال شود. کمبود ید شدید هم می‌تواند منجر به ضربان قلب غیرعادی شده و احساس ضعف و بی‌حالی و سرگیجه در فرد، ایجاد کند.

عدم تمرکز یا فراموشی: هورمون‌های تیروئید به مغزتان کمک می‌کنند رشد کند. به همین علت کمبود ید می‌تواند از رشد مغز بکاهد. مطالعات نشان داده‌اند بخشی از مغز که حافظه‌ بلندمدت را کنترل می‌کند، در افرادی که هورمون تیروئید کمتری دارند، کوچک‌تر است. بنابراین افرادی که سطح هورمون تیروئیدشان بالاتر است، عملکرد بهتری در یادگیری و حفظ کردن دارند.

خوراکی‌های حاوی ید کدامند؟

متاسفانه خوراکی‌های نسبتا کمی حاوی ید هستند و همین یکی از دلایل کمبود ید در تمام دنیاست. میزان ید مورد نیاز بدن را می‌توان از طریق مصرف برخی مواد غذایی و یا از طریق مصرف مکمل، تامین کرد. مواد غذایی حاوی ید شامل نمک یددار، ماهی‌های آب شور و ساردین، میگو، خرچنگ، صدف، جلبک دریایی، ماست خالص، تخم‌مرغ، شیر، آلوی خشک شده، کرفس و سبزیجات می‌شود. غذاهای دیگر مثل گوشت گوساله، مرغ، لوبیای لیما و لوبیاچیتی و لبنیات هم حاوی مقادیر کمتری از ید هستند. یکی از آسان‌ترین راه‌ها برای پیشگیری از کمبود ید، مصرف نمک یددار است. اگر روزانه به اندازه نصف یک قاشق چای‌خوری نمک یددار به غذا اضافه شود؛ از کمبود ید در بدن جلوگیری می‌شود.

تشخیص کمبود ید در بدن

همان طور که در ابتدا اشاره شد، کمبود ید تنها از طریق انجام آزمایش ادرار قابل تشخیص است. بنابراین اگر احساس می‌کنید این ماده شیمیایی به اندازه کافی به بدن شما نمی‌رسد؛ بد نیست از پزشکتان بخواهید برای شما انجام آزمایش‌های مربوطه را تجویز کند. ولی نکته اینجاست که تغییرات سطح ید روزانه و حتی ساعت به ساعت زیاد است؛ بنابراین برای تشخیص کمبود ید در یک فرد حداقل باید ۱۲ بار آزمایش گرفته شود.

سخن آخر

خوشبختانه امروزه در دنیای ارتباطات با اخبار و دانستنی‌های پزشکی ‌می‌توان از بروز بسیاری از بیماری‌ها، پیشگیری کرد. اگر بدانید که کمبود ید یکی از دلایل اصلی عقب ماندگی ذهنی قابل پیشگیری در جهان است؛ شاید به اهمیت وجود این ماده در سبد غذایی خود بیشتر از پیش پی ببرید. از این نظر زنان باردار باید از دریافت میزان کافی ید اطمینان حاصل کنند. چرا که کمبود ید در زنان باردار می‌تواند به آسیب مغزی غیر قابل بازگشت، از جمله عقب ماندگی ذهنی برای کودک منجر شود. علاوه بر این، اختلال کم توجهی و بیش فعالی در کودکان هم از دیگر نشانه‌های کمبود ید در مادران باردار است. در چنین شرایطی بهترین کار، پیشگیری از بروز کمبود ید است. به این منظور سعی کنید همیشه از نمک یددار سر سفره خود، استفاده کنید.

منبع: سایت ستاره