سبک زندگی شهیدی که قُدسی بود
شهدا همواره در اندیشه و فرهنگ اسلامی دارای جایگاهی رفیع و بلند بوده‌اند[2] ولی در بین شهدا افراد شاخصی وجود دارد که نه فقط شهادتشان بلکه وجود و حیاتشان نیز مایه خیر و برکت و آثار ماندگاری برای جامعه و نظام اسلامی بوده است، در بین یاران امام خمینی(ره) شخصیت‌های برجسته و مجاهدی وجود دارد که حضورشان چه قبل از پیروزی انقلاب اسلامی و چه بعد از به ثمر نشستن انقلاب اسلامی تعیین کننده بوده است، شهید والا مقام مجاهد شهید قدوسی از جمله این افراد و شهدای شاخص انقلاب اسلامی به شمار می‌آید. در نگرش و پازل فکری شهید قدوسی خدا محوری و اسلام راستین تنها معیار و ملاک برای ارزیابی گرایش های مختلف فکری و مذهبی بود، در شرایطی که انواع اندیشه های سیاسی و ایسم ها در جامعه رواج داشت شهید قدوسی تنها به گرایش فکری که در چارچوب اندیشه اسلامی که همان تفکر مجتهد و مجاهد انقلابی امام خمینی(ره)بود، تمایل داشت.اعتقاد راسخ شهید قدوسی به راهی که امام خمینی(ره) برای تشکیل حکومت اسلامی در پیش گرفته بود باعث شده بود، تا پس از پیروزی انقلاب و تشکیل حکومت جمهوری اسلامی نقش برجسته‌ای در حکومت جدید برعهده گیرد، و در مسیر استیفای حقوق عامه و آحاد جامعه اسلامی و همچنین آفت‌زدایی و برطرف کردن آسیب‌های پیش روی حکومت اسلامی قدم برداشته و در نهایت نیز در مسیر برخورد و مقابله با گروه های معارض و خرابکار به مقام رفیع شهادت دست یافت.[3]
شاه کلید‌های زندگی قُدسی به سبک شهید قدوسی
بهره‌مندی از شاخص‌های ممتاز اخلاقی از جمله بارز ترین ویژگی و اوصاف شهدای تراز انقلاب اسلامی است که شهید قدوسی نیز در این خصوص پیشتاز و پیشگام جامعه انقلابی بوده، به طوری که نزدیکان و اطرافیان این شهید والا مقام خصوصیات ویژه‌ای را برای او برشمرده‌اند:
1-تقوای الهی و تهذیب نفس
یکی از مهمترین و کاربردی ترین شاخص‌های سبک زندگی شهید قدوسی و صد البته شهدای تراز انقلاب اسلامی بهره‌مندی و پیشتاز بودن در عرصه تقوا مداری و تربیت نفس می‌باشد، در اهمیت و ارزش این شاخص اخلاقی و دینی همین بس که تقوا از جمله مبانی مهم سبک زندگی انقلابی و جهادی است که اگر به طور جدی مورد اهتمام قرار داشته باشد، بسیاری از آسیب‌های مهلک و خطرناک از پیش روی افراد در زندگی فردی و اجتماعی برداشته خواهد شد.سیره پژوهان انقلاب اسلامی بر این باورند که تقوای استوار و تعهد خلل ناپذیر چیزی بود که به طور روشن در سبک زندگی شهید قدوسی هویدا بود، شهید قدوسی با مواظبت‌ها، دقت‌ها، و مراقبت‌های اخلاقی همراه و عجین بود، شاگردان این شهید والا مقام به تقوای خاص و انقلابی او شهادت می دهند، او علاوه بر رعایت تقوا و تهذیب نفس دیگران را هم به این امر مهم امر می‌کردند،[4] مرحوم قدوسی بارها به شاگردان مدرسه حقانی گوشزد می‌کرد: «آن عملی ارزش دارد که با تقوا و تهذیب نفس همراه باشد، عالمی که تهذیب نفس نداشته باشد، با وجود این که بسیار درس هم خوانده باشد با فردی که هیچ درسی نخوانده، تفاوتی ندارد».[5]
2-اخلاص، اکسیر نجات بخش
اخلاص شاه کلید شگفت انگیز و اکسیر نجات بخش اولیای الهی است، که آنها را از نفوذ و تسلط خواهش‌های نفسانی و تهدید‌های شیطانی نجات و خلاصی بخشیده است، این اکسیر و عنصر رحمانی نیز به خوبی در سبک زندگی شهید قدوسی نمایان بوده است، به طوری که یکی از شاگردان این شهید مجاهد این چنین بیان داشته است: «با اطمینان می توان گفت، مرحوم قدوسی در زندگی اش کلمه ای را به اندازه ی کلمه ی «اخلاص» تکرار نکرده است، او ضمن تدریس و درس اخلاق، در صحبت‌های خصوصی پیوسته اطرافیان را به اهمیت عنصر اخلاص تشویق می‌کرد، و خود نیز به آن توجه و اهتمام خاص داشت،[6] آیت الله مؤمن در باره‌ی اخلاص مرحوم قدوسی این چنین بیان می‌دارد، مهمترین مسأله‌ای که مورد عنایت آن بزرگوار بود اخلاص در عمل و انجام آن تنها برای خدا بود، هم خود آن شهید مراقب بود اعمالش را برای خدا انجام دهد و هم از دیگران انتظار داشت چنین باشند».[7]
3-تعهد و مسئولیت پذیری
یکی دیگر ازخصوصیان بسیار مهم زندگی آیت الله قدوسی برخورداری از تعهد و مسئولیت پذیری در تشکلات نظام انقلابی و حکومت اسلامی است، او به خوبی در موقعیت و جایگاهی که قرار می‌گرفت به وظایف و مسئولیت‌های خود آشنا بود و با تعهد و تلاشی خستگی ناپذیر به ایفای آن می‌پرداخت، به طور نمونه در خصوص مسئولیت‌پذیری ایشان در مدرسه علمیه حقانی ک خود مرکزی برای پرورش نیروی های مؤمن، مجتهد و انقلابی بود، پیش از طلوع آفتاب در مدرسه حاضر می‌شد و تا پاسی از شب در مدرسه حضور داشت، او تمام کارهایی را که یک یا چند کارمند ساده و معمولی می‌توانست انجام دهد راخودش انجام می‌داد، هیچ گاه مسائل شخصی باعث نمی‌شد تا آسیب و خلل به انجام وظایف او وارد شود.[8]عدالت خواهی ویژگی بارز سلوک اخلاقی شهید قدوسی بود، ایشان چه در دوره‌ای که مدیریت مدرسه‌ی حقانی را بر عهده داشت و چه در دوره‌ای که به عنوان دادستان انقلاب منصوب شده تلاش نمود، از محور عدالت منحرف نشود.
4-نظم و قاطعیت انقلابی
از جمله شاه مهره‌های زندگی موفقیت برخورداری از نظم و قاطعیت است، در اهمیت ارزش نظم در کارها همین بس که در منابع روایی از امام علی(علیه السلام) نقل شده است که ایشان این چنین به این مهم سفارش کرده اند: «أُوصِیکُمَا وَ جَمِیعَ وَلَدِی وَ أَهْلِی وَ مَنْ بَلَغَهُ کِتَابِی بِتَقْوَى اللَّهِ وَ نَظْمِ أَمْرِکُم؛[9]شما و همه فرزندان و خاندانم و هر که این وصیتم به او مىرسد را به تقواى الهى». نظم شهید قدوسی زبان زد عام و خاص بود، از شاگردان ایشان نقل شده است، او انضباطی بسیار دقیق داشت، و تخلف از ضوابط را از هیچ کسی بر نمی تافت، ایشان در عمل به آن چه که وظیفه ی شرعی خود تشخیص می داد ذره ای مجامله نمی کرد و اصرار و چانه زنی در مقابل وی فایده ای نداشت. او در هر امری ابتدا جوانب کار را به دقت می‌سنجید و سپس تصمیم می‌گرفت و پس از تصمیم وارد در عمل می‌شد. صفات و ویژگی هایی همچون تدبیر، نظم، ایمان دینی، تعهد در کار، خوش بین بودن به آینده، شجاعت و ... را در زندگی شهید قدوسی آنچنان پررنگ بود که از او روحانی قاطع، جدی و پرتلاش ساخته بود.[10]
5-عدالت خواهی و مردم داری
عدالت خواهی ویژگی بارز سلوک اخلاقی شهید قدوسی بود، ایشان چه در دوره‌ای که مدیریت مدرسه‌ی حقانی را بر عهده داشت و چه در دوره‌ای که به عنوان دادستان انقلاب منصوب شده تلاش نمود، از محور عدالت منحرف نشود، در دوره ی فعالیت در دادستانی انقلاب، رفتار شهید قدوسی با محکومان نمونه عینی برخورد عدالات ورزانه بود، او در عین این که در اجرای احکام قاطعیتی فوق العاده داشت، تأکید می‌کرد که باید مجازات در محدوده‌ی جرم و مطابق با آیین و دستورات دینی و اخلاقی باشد و با تمام توان باید جلوی زیاده روی گرفته شود.[11]پی‌نوشت‌ها:
[1]. تأمل در آیه: سوره مبارکه نساء آیه 75: «...الَّذینَ یَقُولُونَ رَبَّنا أَخْرِجْنا مِنْ هذِهِ الْقَرْیَةِ الظَّالِمِ أَهْلُها وَ اجْعَلْ لَنا مِنْ لَدُنْکَ وَلِیًّا وَ اجْعَلْ لَنا مِنْ لَدُنْکَ نَصیراً؛... همان افراد (ستمدیدهاى) که مى@گویند: «پروردگارا! ما را از این شهر (مکه)، که اهلش ستمگرند، بیرون ببر! و از طرف خود، براى ما سرپرستى قرار ده! و از جانب خود، یار و یاورى براى ما تعیین فرما!».
[2]. بحار الأنوار، ج2، ص15، ح29، امام صادق- علیه السّلام- از پدران بزرگوارش- علیهم السّلام- از رسول اللَّه- صلّی اللَّه علیه وآله وسلّم- نقل کرده که آن حضرت فرمود:««ثَلاثَةٌ یشْفَعُونَ إِلَی اللَّهِ یوْمَ القِیامَةِ فَیشَفِّعُهُمْ: الْأنْبِیاءُ ثُمَّ الْعُلَماءُ ثُمَّ الشُّهَداءُ؛ سه گروه هستند که در روز قیامت شفاعت می کنند و خدا هم شفاعت آنان را می پذیرد: پیامبران، سپس عالمان و سپس شهیدان.
[3]. سید مسعود موسی آشا، زندگی نامه شهید آیت الله قدوسی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ص137.
[4]. همان، ص140.
[5]. یادنامه شهید قدوسی، چاپ شفق، شهریور62، ص48.
[6]. روزنامه اطلاعات، 5/11/61، ص14.
[7]. یادنامه شهید قدوسی، چاپ شفق، شهریور62، ص60.
[8]. زندگی نامه شهید آیت الله قدوسی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ص143.
[9]. نهج البلاغة (للصبحی صالح) ص421.
[10]. زندگی نامه شهید آیت الله قدوسی، ص147. 154.
[11]. ر.ک: همان، ص151.
