مسجد شیخ لطف‌الله، از شاهکارهای دوران صفوی است که ساخت آن از سال ۱۶۰۳ شروع و در سال ۱۶۱۹ به پایان رسید. این مسجد که در شهر زیبای اصفهان واقع شده، به دستور شاه عباس اول و به دست معمار زبردست محمدرضا اصفهانی ساخته شده است.

مسجد شیخ لطف‌الله که برای تجلیل از شیخ لطف‌الله المیسی بنا شده است، سالانه گردشگران زیادی را به خود جذب می‌کند و تمامی بینندگان این اثر را وادار به تحسین هنرمندانی می‌کند که در ساخت آن دخیل بوده‌اند. این مسجد که شاهکاری از معماری و کاشی‌کاری در قرن یازدهم است، بدون شک از جاذبه‌های گردشگری اصفهان است که باید از آن دیدن کنید.

موقعیت جغرافیایی مسجد شیخ لطف‌الله

مسجد شیخ لطف‌الله در ضلع شرقی میدان نقش جهان اصفهان و روبه‌روی کاخ عالی قاپو و در همسایگی مسجد امام واقع شده است و در این تصویر در سمت چپ قرار دارد.

موقعیت مسجد شیخ لطف الله اصفهان در نقش جهان

تاریخچه مسجد شیخ لطف‌الله
طرح این مسجد هم زمان با اجرایی شدن نقشه‌ی چهار باغ و باغ هزار جریب ریخته شد و طی ۱۸ سال و در دوران شکوفایی معماری صفوی به بهره برداری رسید. این مسجد به دستور شاه عباس و به افتخار ورود شیخ لطف‌الله جبل عاملی ساخته شد. وی روحانی شیعه آن زمان بود و مانند شیخ بهایی، توسط شاه عباس از لبنان به ایران مهاجرت کرده بودند. به سبب آن که حکومت صفوی، یک حکومت مذهبی بود و به اسلام و خصوصا مذهب شیعه بهای زیادی می‌دادند، علمای این مذهب را نیز تکریم می‌کردند.

ورودی مسجد شیخ لطف الله اصفهان

از سوی دیگر شیخ لطف‌الله پدر زن شاه عباس هم بود. بنا به همین دلایل، درمحل زندگی شیخ این مسجد برای عبادت اهل حرم و خود شیخ بنا نهاده شد و در کنارش نیز یک مدرسه برای تدریس این دانشمند برجسته ساخته شد که امروزه آثاری از آن باقی نیست. در دوران صفویه این مسجد زیبا را با نام‌های مسجد صدر و فتح‌الله نیز می‌شناختند.

معماری مسجد شیخ لطف‌ الله

سردر معرق این مسجد تا پایان سال ۱۰۱۱ هجری قمری ساخته و پرداخته شد و احداث ساختمان و تزیینات کاشی‌کاری آن در سال ۱۰۲۸ هجری قمری به پایان رسید. از آنجایی که این مسجد نه دارای مناره و نه شبستان ورودی (حیاط) است و همچنین ورودی آن که با پله شروع می‌شود، کمی غیرطبیعی است.

کتیبه‌ی سردر مسجد به خط ثلث استاد علیرضا عباسی است و همچنین خطوط و کتیبه‌های داخل مسجد کار این استاد و باقر بنا خوشنویس گمنام آن دوره است که نمونه خط آن با خط علیرضا عباسی برابری می‌کند.

نمایی از سردر ورودی مسجد شیخ لطف‌الله

در ورودی مسجد به صورت دو لنگه است و از چوب چنار یک پارچه ساخته شده که پس از ۴۰۰ سال هنوز پابرجا است. یکی از ویژگی‌های این مسجد چرخش ۴۵ درجه‌ای است که نسبت با محور شمال- جنوب و نسبت به قبله دارد که در اصطلاح معماری به آن پاشنه می‌گویند، اما این بنا چنان استادانه ساخته شده است که از بیرون هیچ اثری از کجی را مشاهده نخواهید کرد. برای فائق آمدن بر این زاویه، یک راهرو طراحی شده که تماما با کاشی کاری‌های هفت رنگ با رنگ غالب سبز وآبی پوشیده شده است. این راهرو از ابتدای ورودی در سمت چپ است و سپس به سمت راست می‌چرخد.

گنبد مسجد شیخ لطف الله اصفهان

پس از طی کردن این راهرو به محوطه‌ی اصلی و زیر گنبد کم ارتفاع (از زمین ۳۲ متر) مسجد می‌رسید. این گنبد به واسطه‌ی عظمت، ویژگی‌های فرمی و تزییناتی به رنگ آبی تیره بر روی زمینه‌ی سفید، به یکی از زیباترین گنبدهای اصفهان و ایران تبدیل شده است. همچنین در مرکز داخلی گنبد طاووسی طراحی شده است که پرهای آن به وسیله‌ی نور وارد شده از طاق بالای در ورودی مسجد تکمیل می‌شود. نمایش خیره‌کننده‌ی نور را به صورت چرخشی زیبا در فضای درونی زیر گنبد نظاره‌گر خواهید بود.

بنای این مسجد بر یک چهار ضلعی استوار است و در قسمت‌های بالاتر به هشت ضلعی تبدیل می‌شود و در نهایت دایره‌وار به ساقه‌ی گنبد می‌پیوندد. دیوارهای این بنا برای تحمل سنگینی آن بسیار قطور ساخته شده است به طوری که قطرشان در قسمت‌ پنجره‌ها به ۱ متر و هفتاد سانتی‌متر و در قسمت‌های اصلی حتی به بیش از ۲ متر هم می‌رسد.

کاشی کاری بی نظیر مسجد شیخ لطف الله اصفهان

در بالای در ورودی از راهرو به شبستان یک گشودگی وجود دارد که برای روشنایی عمومی و به ویژه روشنایی محراب ایجاد شده است. اما برای روشنایی این مسجد ۱۶ پنجره در ساقه‌ی گنبد وجود دارد و به‌دلیل این که این پنجره‌های مشبک در گرداگرد این بنا وجود دارند، در تمام طول روز قسمتی از تابش خورشید را وارد فضای داخلی شبستان خواهند کرد. استاد محمدرضا بنا اصفهانی، می‌توانست با گذاشتن گشودگی‌های بیشتر نور بیشتری را وارد این بنا کند، اما با وارد کردن همین میزان نور مهار شده بر روی کاشی‌ها توجه ما را به تک تک آن‌ها جلب می‌کند.

کاشی‌ کاری‌ های محراب مسجد شیخ لطف الله اصفهان

یکی ازشاهکارهای معماری را می‌توانید در محراب این مسجد مشاهده کنید، جایی که کاشی‌کاری‌های ظریف آن و همچنین دو لوح در داخل محراب که عبارت «عمل فقیر حقیر محتاج بر رحمت خدا محمدرضا ابن استاد حسین بنا اصفهانی» روی آن حک شده است. کتیبه‌های دیگری نیز به خط استاد علیرضا عباسی در اطراف محراب وجود دارد که روی آن‌ها روایاتی از پیامبر اکرم (ص) و امام جعفر صادق نوشته شده است. علاوه بر این روایات اشعاری نیز وجود دارند که کارشناسان بر این باور هستند که اشعار شیخ بهایی، شاعر و دانشمند دوران صفوی است. در چهار گوشه داخل مسجد آیات با خط ثلث بر زمینه لاجوردی با کاشی‌های سفید معرق نیز نوشته شده است. دیدگاه معمار برجسته‌ی جهانی لوییس ای کان در بازدیدی که از اصفهان داشته است در وصف این بنای بی‌نظیر اینچنین بوده است:

این اثر در تاریخ ۱۵ دی ماه ۱۳۱۰ و با شماره‌ی ۱۰۵ به ثبت ملی رسیده است. و البته به دلیل عظمت معماری و تاریخی این مسجد، تمبر مشترکی با نقش این بنا از چین منتشر شده است.

منبع: سایت سیمرغ