بازي بورس و بورس بازي زنان
نويسنده: احسانه عسکری زاده
بيش از دويست، سيصد نفر در طبقه همكف، به بالا نگاه مي كردند. خيرگي به مانيتورهايي كه از آسمان بورس آويزان بود و افرادي كه گويي منتظر خبر خوشي بودند، مرا به ياد كساني انداخت كه منتظر معجزه اي از آسمان هستند تا ناگهان زندگي آن ها متحول شود. شايد اين موضوع با اقتصاد بي ثبات و بالطبع بورس نه چندان شفاف اوراق بهادار ما زياد هم دور از ذهن نباشد. در ميان انبوه جمعيت ايستاده، خيره و منتظر كه همگي مرد بودند به سختي چند نفر زن در ميان آن ها ديده مي شد. طبقه دوم هم چندان فرقي با همكف نداشت. تالار بورس هم يك نمونه آماري كوچك از حجم فضاي اقتصادي ايران است كه فعاليت اقتصادي زنان در امر توليد و سرمايه گذاري و ... در اين فضا چشم گير نيست.
با واسطه تراشي، توانستم با چند تن از خانم هاي سهامدار صحبت كنم. طبق روال آدم هاي محافظه كار، خانم هاي سهامدار خيلي كوتاه جواب مي دادند؛ گويي صحبت كردن، از پيچيدگي كاري آن ها كم مي كند و آن ها عاشق راز آلودگي بودند. با خودم فكر مي كردم كه اين خانم هاي راز آلوده چه گونه فرمان ماشين مغزي خود را به سمت فضاي شفاف اقتصادي در دنياي مدرن چرخانده و به مقصدي رسيده اند كه خطر پذيري و ريسك در آن اصل است؟ آيا اين بار با آگاهي و اطلاعات وارد چنين فضايي شده اند؟ يا شايد آمده اند كه به شفاف سازي چرخه داد و ستد سهام كمك كنند؟
تعداد زنان در بورس دست كم با توجه به آن چه به چشم مي آيد، از نظر عيني و كمي اندك است. جست و جو كردن و يافتن زن ها در اين ميانه دشوار است. در اين جست و جو، زني حدوداً سي ساله را مي بينم و با او به گفت و گو مي پردازم؛ ليسانس زبان انگليسي و از طبقه اقتصادي – اجتماعي متوسط جامعه است. او ابتدا می گوید:
* * *
خانم ديگري كه با او روبه رو مي شوم، زني حدوداً سي ساله از طبقه اقتصادي، اجتماعي متوسط و داراي تحصيلات فوق ديپلم كودكياري است.
اما از طرف ديگر، زن بودن در بسياري از اوقات، يك مانع است. چون در بيش تر موارد خود ما با مردها راحت نيستيم و مجبوريم با آن ها محتاطانه تر رفتار كنيم تا روابط از حالت كاري خارج نشود. در ضمن، به نظر من اطلاعات گرفتن در بورس به نفع من است، حالا مردها با چه نگاهي اطلاعات مي دهند، اين مشكل خود آن هاست. ما كه چنين نگاهي به آن ها نداريم.
* * *
زنان فعال در عرصه بورس ايران براي ورود به فضاي بورس هنوز از ساختار خانواده و از اعتمادهاي خانوادگي آغاز مي كنندو به نظر مي رسد اطلاعات حوزه عمومي را مي خواهند از عرصه خصوصي دريافت كنند؛ همان طور كه در دنياي سنت انسان ها به اطرافيانشان مراجعه مي كنند و شفاهاً اطلاعات مي گيرند. اين موضوع شايد نشان از حضور كم رنگ آن ها در حوزه عمومي دارد. زنان به دليل دوري از عرصه عمومي، نگران حضور در اين عرصه و فعاليت جدي هستند و از برخوردهاي مستقيم در اين عرصه روي گردانند و سعي مي كنند با واسطه با آن رو به رو شوند. البته اين امر چندان هم جاي تعجب ندارد زيرا اعتماد كردن به حوزه عمومي نياز به مجموعه عوامل زيادي دارد. اين امر سبب شده است كه يك رشته امتيازات پنهان به زنان داده شود ولي زنان مي توانند با آگاهي از آن بهره برداري كنند. موانع زنان در حوزه عمومي و بالاخص اقتصادي قصه درازي دارد؛ آيا مردان هنوز هم به صورت پنهاني با حضور آشكار زنان مخالف اند؟ آيا اين حق را براي خودشان پابرجا مي دانند كه در مورد حقوق ابتدايي زنان با ديده شك نگريسته و حضور آن ها را نه به عنوان حق بلكه به ديده لطف و اغماض بنگرند؟ همچنين اين موضوع كه زنان به عنوان رقيبي جدي در بورس در نظر گرفته نمي شوند، آيا نشان گر اين نگاه مطلق مردانه نيست كه هنوز مردان خود را بازيگران اصلي و جدي عرصه اقتصاد مي دانند؟
* * *
از تالار بيرون مي زنم و به سراغ دو تن از تحليل گران بازار بورس مي روم؛ خانم نسرين اردهالي و آقاي امير كاهدي. از خانم اردهالي مي پرسم:
اما اين كه زنان با چه ميزان سرمايه وارد مي شوند؟، من فكر مي كنم از يك ميليون تومان تا بالاي يك ميليارد تومان هم سهم مي خرند، اما همان طور كه اكثريت مردان سرمايه شان در حد 5 ميليون تا 40 ميليون تومان است، سرمايه گذاري زنان هم در همين حد است. شايد به صورت كلي سرمايه زنان كم تر باشد، اما اين كه چه نوع سهامي را مي خرند، به نظر من اكثريت زنان سهام دراز مدت مي خرند. آن ها به عنوان سرمايه گذاري صرف به اين قضيه نگاه مي كنند و از نوسانات در دراز مدت سود مي برند. اما زناني هم هستند كه در روز چند ساعت از وقتشان را در تالار مي گذرانند و از نوسانات كوتاه مدت سود مي برند؛ البته تعداد دسته دوم خيلي كم تر است.
از آقاي كاهدي هم مي پرسم:
* * *
در جريان تهيه اين گزارش به يكي از كارشناسان فعال در بورس كانادا برخورد كردم و از او خواستم اگر در مدت اقامت در ايران با اوضاع و احوال تالار بورس آشنا شده است، نظر خود را درباره ميزان فعاليت زنان و تعداد آن ها و بگويد:
* * *
دكتر كدخدايي، استاد دانشگاه، درباره ورود زنان به بورس، نظر ديگري دارد. او مي گويد:
ورود زنان به بورس و به عرصه بازار سرمايه، يك تحول مثبت در اقتصاد كشور است. تا پيش از آن، مردان با گرايش به خريد املاك و مستغلات و زمين، نقدينگي خود را تبديل مي كردند و در مورد خانم ها هم مسأله طلا مطرح بوده است. اين كارنامه تاريخي نشان مي دهد كه در شرايط كنوني، ما در حال تحول در نوع نگهداري دارايي ها هستيم و اين تحول، به دليل به گردش در آوردن نقدينگي ها در سطح كل جامعه مثبت ارزيابي مي شود.
خوب، اين مسأله هم وجود دارد كه اين دارايي به سرعت قابل تبديل به نقدينگي نيست كه اين مشكل براي مردان نيز وجود دارد ولي براي خانم ها اهميت آن بيش تر است. در بازار طلا هر وقت افراد اراده كنند، دارايي آن ها تبديل به پول نقد مي شود؛ اما در مورد سهام، اين سرعت تبديل وجود ندارد. اگر بازار به نقدينگي نزديك شود و قادر باشد كه به سرعت پول فرد را با هزينه اي كه حاضر است پرداخت كند، به او برگرداند، ورود زنان به بورس نيز بيش تر تشويق مي شود.
در پايان اين گزارش، ديدگاه هاي خانم دكتر شهلا اعزازي، جامعه شناس را درباره ورود زنان به بازار بورس و موانع پيش روي آن ها جويا مي شوم.
منبع: ماهنامه نامه - 1383 - شماره 35
/خ
با واسطه تراشي، توانستم با چند تن از خانم هاي سهامدار صحبت كنم. طبق روال آدم هاي محافظه كار، خانم هاي سهامدار خيلي كوتاه جواب مي دادند؛ گويي صحبت كردن، از پيچيدگي كاري آن ها كم مي كند و آن ها عاشق راز آلودگي بودند. با خودم فكر مي كردم كه اين خانم هاي راز آلوده چه گونه فرمان ماشين مغزي خود را به سمت فضاي شفاف اقتصادي در دنياي مدرن چرخانده و به مقصدي رسيده اند كه خطر پذيري و ريسك در آن اصل است؟ آيا اين بار با آگاهي و اطلاعات وارد چنين فضايي شده اند؟ يا شايد آمده اند كه به شفاف سازي چرخه داد و ستد سهام كمك كنند؟
تعداد زنان در بورس دست كم با توجه به آن چه به چشم مي آيد، از نظر عيني و كمي اندك است. جست و جو كردن و يافتن زن ها در اين ميانه دشوار است. در اين جست و جو، زني حدوداً سي ساله را مي بينم و با او به گفت و گو مي پردازم؛ ليسانس زبان انگليسي و از طبقه اقتصادي – اجتماعي متوسط جامعه است. او ابتدا می گوید:
چه پيش فرضي از فضاي بورس داشتيد؟ آيا قبل از ورود،مطالعه اي در مورد ساز و كار بورس در ايران و كار در اين فضا داشتيد؟
چه سالي و با چه سرمايه اي وارد بورس شديد؟ سرمايه اوليه را از كجا تأمين كرديد؟
به عنوان يك زن، چه موانعي در ابتداي ورودتان به بورس داشتيد؟ چه موانعي در داخل فضاي بورس براي يك زن وجود دارد؟
آينده بورس را براي خانم ها چه طور ارزيابي مي كنيد؟
نگاه مردها به فعاليت شما در بورس چه طور است؟
معمولاً زنان بيش تر پس انداز خود را طلا و سكه مي خرند. در اين باره چه نظري داريد؟
آيا نياز اقتصادي شما را به بورس روانه كرد يا علاقه ورود به عرصه عمومي؟
* * *
خانم ديگري كه با او روبه رو مي شوم، زني حدوداً سي ساله از طبقه اقتصادي، اجتماعي متوسط و داراي تحصيلات فوق ديپلم كودكياري است.
به عنوان يك زن چه ميزان اطلاعات و آگاهي براي ورود به عرصه اقتصادي داشتيد؟
چه منبعي را براي تأمين سرمايه اوليه خود انتخاب كرديد و در چه سالي وارد بورس شديد؟
چرا بورس را انتخاب كرديد؟
چه موانعي به عنوان يك زن در ابتداي ورودتان به بورس داشتيد و چه موانعي در داخل فضاي بورس براي زنان وجود دارد؟
افق هاي پيش روي زنان در بورس را چگونه مي بينيد؟
مردان از چه منظري به فعاليت شما در عرصه هاي اقتصادي نگاه مي كنند؟ آيا زن بودن براي فعاليت شما امتياز است يا مانع؟
اما از طرف ديگر، زن بودن در بسياري از اوقات، يك مانع است. چون در بيش تر موارد خود ما با مردها راحت نيستيم و مجبوريم با آن ها محتاطانه تر رفتار كنيم تا روابط از حالت كاري خارج نشود. در ضمن، به نظر من اطلاعات گرفتن در بورس به نفع من است، حالا مردها با چه نگاهي اطلاعات مي دهند، اين مشكل خود آن هاست. ما كه چنين نگاهي به آن ها نداريم.
آيا شما صرفاً براي كسب سود و رفتارهاي كاملاً اقتصادي وارد اين نهاد شديد يا نه، به مشاركت هاي اجتماعي و حضور در حوزه ي عمومي علاقه داشتيد؟
به عنوان كسي كه تجربه اي چهار ساله در بورس دارد، چه توصيه اي براي زنان داريد؟
* * *
زنان فعال در عرصه بورس ايران براي ورود به فضاي بورس هنوز از ساختار خانواده و از اعتمادهاي خانوادگي آغاز مي كنندو به نظر مي رسد اطلاعات حوزه عمومي را مي خواهند از عرصه خصوصي دريافت كنند؛ همان طور كه در دنياي سنت انسان ها به اطرافيانشان مراجعه مي كنند و شفاهاً اطلاعات مي گيرند. اين موضوع شايد نشان از حضور كم رنگ آن ها در حوزه عمومي دارد. زنان به دليل دوري از عرصه عمومي، نگران حضور در اين عرصه و فعاليت جدي هستند و از برخوردهاي مستقيم در اين عرصه روي گردانند و سعي مي كنند با واسطه با آن رو به رو شوند. البته اين امر چندان هم جاي تعجب ندارد زيرا اعتماد كردن به حوزه عمومي نياز به مجموعه عوامل زيادي دارد. اين امر سبب شده است كه يك رشته امتيازات پنهان به زنان داده شود ولي زنان مي توانند با آگاهي از آن بهره برداري كنند. موانع زنان در حوزه عمومي و بالاخص اقتصادي قصه درازي دارد؛ آيا مردان هنوز هم به صورت پنهاني با حضور آشكار زنان مخالف اند؟ آيا اين حق را براي خودشان پابرجا مي دانند كه در مورد حقوق ابتدايي زنان با ديده شك نگريسته و حضور آن ها را نه به عنوان حق بلكه به ديده لطف و اغماض بنگرند؟ همچنين اين موضوع كه زنان به عنوان رقيبي جدي در بورس در نظر گرفته نمي شوند، آيا نشان گر اين نگاه مطلق مردانه نيست كه هنوز مردان خود را بازيگران اصلي و جدي عرصه اقتصاد مي دانند؟
* * *
از تالار بيرون مي زنم و به سراغ دو تن از تحليل گران بازار بورس مي روم؛ خانم نسرين اردهالي و آقاي امير كاهدي. از خانم اردهالي مي پرسم:
زنان از چه زماني به صورت چشم گير وارد بورس شدند؟ ميزان سرمايه گذاري آن ها چگونه است؟ چه نوع سهامي را مي خرند؟
اما اين كه زنان با چه ميزان سرمايه وارد مي شوند؟، من فكر مي كنم از يك ميليون تومان تا بالاي يك ميليارد تومان هم سهم مي خرند، اما همان طور كه اكثريت مردان سرمايه شان در حد 5 ميليون تا 40 ميليون تومان است، سرمايه گذاري زنان هم در همين حد است. شايد به صورت كلي سرمايه زنان كم تر باشد، اما اين كه چه نوع سهامي را مي خرند، به نظر من اكثريت زنان سهام دراز مدت مي خرند. آن ها به عنوان سرمايه گذاري صرف به اين قضيه نگاه مي كنند و از نوسانات در دراز مدت سود مي برند. اما زناني هم هستند كه در روز چند ساعت از وقتشان را در تالار مي گذرانند و از نوسانات كوتاه مدت سود مي برند؛ البته تعداد دسته دوم خيلي كم تر است.
چه موانعي براي يك زن در عرصه بورس وجود دارد؟
آيا زنان در بورس آسيب پذيرترند؟
از آقاي كاهدي هم مي پرسم:
چرا زنان در سال هاي اخير بورس را انتخاب مي كنند؟
آقاي كاهدي! آيا زنان ممكن است تحت فشارهاي بازار، به سهام خاصي در بورس تمايل بيش تري نشان دهند؟
* * *
در جريان تهيه اين گزارش به يكي از كارشناسان فعال در بورس كانادا برخورد كردم و از او خواستم اگر در مدت اقامت در ايران با اوضاع و احوال تالار بورس آشنا شده است، نظر خود را درباره ميزان فعاليت زنان و تعداد آن ها و بگويد:
اگر تحليل انطباقي از فضاي بورس ايران با بورس كانادا داريد بفرماييد؟
در بورس كانادا، آيا ميان نوع فعاليت و خريد فروش سهام زنان با مردان تفاوتي وجود دارد؟
در كانادا آيا زنان به عنوان سرمايه گذاري به اين قضيه نگاه مي كنيد يا نه، به عنوان يك حرفه؟
شما از چه زاويه اي به پديده ورود زنان به بورس در ايران نگاه مي كنيد؟
* * *
دكتر كدخدايي، استاد دانشگاه، درباره ورود زنان به بورس، نظر ديگري دارد. او مي گويد:
ورود زنان به بورس و به عرصه بازار سرمايه، يك تحول مثبت در اقتصاد كشور است. تا پيش از آن، مردان با گرايش به خريد املاك و مستغلات و زمين، نقدينگي خود را تبديل مي كردند و در مورد خانم ها هم مسأله طلا مطرح بوده است. اين كارنامه تاريخي نشان مي دهد كه در شرايط كنوني، ما در حال تحول در نوع نگهداري دارايي ها هستيم و اين تحول، به دليل به گردش در آوردن نقدينگي ها در سطح كل جامعه مثبت ارزيابي مي شود.
آيا ورود زنان به بورس به ارزش كار زنان كارگر و نرخ دستمزد نيروي كار زنان لطمه وارد مي كند؟
ما در ايران با بورس غير شفافي مواجه هستيم. آيا شما فكر نمي كنيد كه ورود زنان به فضاي غير شفاف بورس خود آسيب هايي به همراه داشته باشد؟
با توجه به اين كه ورود زنان به بورس به هر صورت اتفاق افتاده است، حجم سرمايه و نوع سهامي را كه زنان خريداري مي كنند، چگونه ارزيابي مي كنيد؟
به نظر شما چه موانعي قبل از ورود زنان و چه موانعي وقتي كه وارد بورس مي شوند در برابر آنان وجود دارد؟
خوب، اين مسأله هم وجود دارد كه اين دارايي به سرعت قابل تبديل به نقدينگي نيست كه اين مشكل براي مردان نيز وجود دارد ولي براي خانم ها اهميت آن بيش تر است. در بازار طلا هر وقت افراد اراده كنند، دارايي آن ها تبديل به پول نقد مي شود؛ اما در مورد سهام، اين سرعت تبديل وجود ندارد. اگر بازار به نقدينگي نزديك شود و قادر باشد كه به سرعت پول فرد را با هزينه اي كه حاضر است پرداخت كند، به او برگرداند، ورود زنان به بورس نيز بيش تر تشويق مي شود.
در فضاي بورس، با صاحبان سهام غير پاسخ گو و زناني كه سرمايه شان كم تر است، آيا فكر نمي كنيد ضربه پذيري آن ها در چنين بازارهايي بيش تر باشد؟
در نهايت شما چه توصيه اي براي زنان حاضر در فعاليت خريد و فروش سهام داريد؟
در پايان اين گزارش، ديدگاه هاي خانم دكتر شهلا اعزازي، جامعه شناس را درباره ورود زنان به بازار بورس و موانع پيش روي آن ها جويا مي شوم.
سركار خانم اعزازي! پيش فهم زنان از بورس بيش تر از طريق اطلاعات شفاهي بوده است و نه اطلاعات مكتوب، اين پديده را چگونه ارزيابي مي كنيد؟
ورود زنان به بورس از سال 1379 به بعد افزايش پيدا كرده است. شما افزايش تعداد زنان در بورس و به طور نسبي حضور آن ها را چگونه ارزيابي مي كنيد؟
با توجه به اين كه بورس يك نهاد مدرن اقتصادي تلقي مي شود، چه تحليل انطباقي بين اين نهاد و بازارهاي سنتي وجود دارد؟
منبع: ماهنامه نامه - 1383 - شماره 35
/خ
