فلج اطفال چیست و چه عواملی باعث بروز این بیماری در بدن نوزادان می‌شود؟

فلج اطفال، که به آن پلیومیلیت و فلج شیرخوشی نیز گفته می‌شود‌، یک بیماری عفونی است که در درجه اول بر سیستم گوارشی و سیستم عصبی بدن نوزادان تأثیر می‌گذارد. این بیماری توسط ویروسی به نام پولوویروس در بدن کودکان ایجاد می‌شود؛ لازم است بدانید که پولوویروس به سرعت در بدن نوزادان رشد کرده و بر تمام عضلات آن‌ها تأثیر می‌گذارد.

فلج اطفال یک بیماری بسیار مسری است که در اغلب موارد، کودکان زیر 5 سال را مورد حمله قرار می‌دهد. توانایی این بیماری برای ایجاد صدمات جبران‌ناپذیر و مادام‌العمر در بدن کودکان، چیزی است که آن را به یکی از مهم‌ترین بیماری‌های دوران کودکی تبدیل کرده است.1

چگونه پولوویروس منتقل می‌شود؟

پولوویروس از طریق دهان یا تنفس می‌تواند وارد بدن فرزند شما شود. شایع‌ترین راه‌های انتقال این بیماری به شرح زیر می‌باشند:

1-استفاده از مواد غذایی و آب آلوده

مواد غذایی و آب آلوده به مدفوع فرد مبتلا به فلج اطفال می‌توانند ویروس این بیماری را گسترش دهد. این ویروس می‌تواند از طریق روده وارد جریان خون نوزادان شود؛ از آنجا نیز ویروس فلج اطفال می‌تواند به هر قسمت از بدن بیمار سفر کند.

2-بهداشت نامناسب

شستن دست‌ها پس از استفاده از توالت از انتقال ویروس فلج اطفال از فردی به فرد دیگر جلوگیری می‌کند. با این حال، در نظر داشته باشید که پولوویروس می‌تواند چند هفته در مدفوع فرد بیمار زنده بماند.

بر این اساس، می‌توان ادعا کرد که عدم شستن دست‌ها بلافاصله پس از تماس با خاک‌های آلوده به مدفوع انسان یکی از شایع‌ترین روش‌هایی است که می‌تواند باعث انتقال بیماری فلج اطفال از بدن نوزادی به نوزاد دیگر شود.

3-استنشاق قطرات عطسه یا سرفه فرد بیمار

اگر در هنگام عطسه یا سرفه در نزدیکی افراد آلوده به بیماری فلج اطفال ایستاده‌اید، شما نیز می‌توانید ویروس این بیماری را دریافت کنید؛ اگرچه این ارتباط کمتر از تماس با مدفوع فرد آلوده به ویروس فلج اطفال است. در این وضعیت، ویروس بیماری‌زا از طریق ریه‌ها وارد جریان خون نوزادان شده و در کل اندام‌های بدن حرکت می‌کند.1

علائم بیماری فلج اطفال

95 تا 99 درصد افراد مبتلا به ویروس پولیومیلیت (عامل فلج اطفال) بدون علامت و علائم بیماری فلج اطفال هستند. این حالت، به عنوان فلج اطفال دوره کمون شناخته می‌شود. حتی بدون علائم بیماری فلج اطفال، افراد مبتلا به ویروس هنوز می‌توانند ویروس را گسترش دهند و عفونت را در دیگران ایجاد کنند.

فلج اطفال در مواردی که شدت آن بالا نیست، به بیماری فلج اطفال بدون فلجی معروف است. بروز نشانه‌ها و علائم بیماری فلج اطفال بدون ایجاد فلجی، بعد از دوره نهفتگی یا کمون (عموماً 7-14 روز) می‌تواند از یک تا 10 روز طول بکشد.

علائم بیماری فلج اطفال بدون ایجاد فلجی، می‌تواند با علائم بیماری آنفولانزا اشتباه گرفته شود. علائم بیماری فلج اطفال بدون فلجی، در موارد با شدت بیماری پایین، عبارت‌اند از:

تب

گلو درد

سردرد

استفراغ

خستگی

مننژیت

علائم بیماری فلج اطفال شدید

حدود 1 درصد موارد بیماری فلج اطفال، ممکن است به فلج فرد مبتلا منجر شود. بیماری فلج اطفال، منجر به ایجاد فلج در نخاع (فلج اطفال ستون فقرات)، ساقه مغز (فلج اطفال پیازی) و یا هر دو (فلج اطفال bulbospinal) می‌شود.

علائم بیماری فلج اطفال شدید، شبیه به فلج اطفال بدون فلجی است؛ اما بعد از یک هفته علائم شدیدتر ظاهر خواهند شد. علائم بیماری فلج اطفال شدید، عبارت‌اند از:

از دست دادن رفلکس‌ها

اسپاسم شدید و درد عضلانی

اندام‌های سست و فلاپی، گاهی در یک طرف بدن

فلج ناگهانی و موقت

اندام‌های غیر قابل تغییر

بثورات، مچ پا و پاها.2

چگونگی پیشگیری از فلج اطفال

بهترین راه برای جلوگیری از فلج اطفال، واکسینه شدن است. کودکان باید با توجه به برنامه واکسیناسیون ارائه شده توسط مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها (CDC) واکسن ها را دریافت کنند.

برنامه واکسیناسیون فلج اطفال

۲ ماهگی یک دوز

۴ ماهگی یک دوز

۶ تا ۱۸ ماهگی یک دوز

۴ تا ۶ سالگی دوز تقویتی

در موارد نادر این واکسن ها می توانند واکنش های آلرژیک خفیف و شدید ایجاد کنند واکنش هایی از قبیل:

مشکلات تنفسی

تب بالا

سرگیجه

کهیر

تورم گلو

ضربان قلب سریع

بزرگسالان در ایران در معرض خطر ابتلا به بیماری فلج اطفال نیستند. بزرگترین خطر در سفر به منطقه ای است که فلج اطفال هنوز هم شایع است. اطمینان حاصل کنید که قبل از مسافرت واکسینه شوید.3

چگونه واکسن به جلوگیری از فلج اطفال در بین کودکان کمک می‌کند؟

واکسن فلج اطفال با وارد کردن مقدار کمی از ماده ضد ویروس غیر فعال به بدن نوزاد به ایمنی بدن کمک شایانی می‌کند. سپس، بدن کودک آنتی‌بادی‌های خود را جهت مقابله با ویروس فلج اطفال می‌سازد که برای یک عمر در بدن باقی می‌مانند. به دلیل ایمنی فعال ناشی از واکسن فلج اطفال، از بروز عفونت در زندگی آینده نوزادان جلوگیری می‌شود.

بر اساس آمار سازمان بهداشت جهانی (WHO)، واکسیناسیون از سال 1988 تعداد موارد فلج اطفال را در سراسر جهان بیش از 99٪ کاهش داده است؛ به این ترتیب جان بیش از 16 میلیون نفر با استفاده از واکسن فلج اطفال نجات یافته است.

با این حال، حتی یک کودک واکسینه نشده نیز ممکن است باعث عود بیماری همه‌گیر فلج اطفال در یک منطقه شود؛ حتی یک مورد ابتلا به این بیماری می‌تواند منجر به شیوع ویروس در سراسر جهان در کمتر از ده سال آینده شود.

بر اساس این توضیحات، کودک خود را در برابر فلج اطفال واکسینه کنید تا از حفظ امنیت او و همچنین جلوگیری از شیوع پولوویروس در سراسر جهان مطمئن شوید.1

انواع واکسن‌های فلج اطفال کدام‌ها هستند؟

به یاد داشته باشید که دو نوع واکسن فلج اطفال وجود دارد که به شرح زیر می‌باشند:

1-واکسن ضد ویروس فلج اطفال خوراکی (OPV)

این واکسن فلج اطفال به صورت خوراکی است که به دلیل سهولت در مصرف، در سراسر جهان بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد. این واکسن از پولوویروس مهار شده بیولوژیکی ساخته می‌شود که 10000 برابر قدرت کمتری نسبت به ویروس زنده این بیماری دارد.

توانایی ضعیف پولوویروس موجود در این واکسن مانع از فرار آن از دستگاه گوارش نوزاد می‌شود‌، جایی که در نهایت توسط آنتی‌بادی‌ها از بین می‌رود.در نهایت، سیستم ایمنی بدن کودک آنتی‌بادی‌هایی را که ایمنی در برابر فلج اطفال مادام‌العمر را ارائه می‌دهند، حفظ می‌کند.

2-واکسن ضد ویروس فلج اطفال غیرفعال (IPV)

این واکسن که Salk نیز نامیده می‌شود، به نام دکتر Jonas Salk است که این واکسن را در سال 1955 تهیه کرد. IPV از ویروس‌های غیرفعال فلج اطفال ساخته شده است که باید در عضله (عضلانی) یا زیر پوست نوزاد تزریق شود.

این نوع واکسن باید توسط کارشناسان متخصص بهداشت و درمان آموزش دیده، از طریق یک سوزن استریل وارد بدن نوزادان شوند. جالب است بدانید که این نوع واکسن فلج اطفال در چندین کشور توسعه یافته مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ تنها نوع موجود از واکسن فلج اطفال در برخی از کشورها مانند ایالات متحده است.1

چگونه پزشکان بیماری فلج اطفال را درمان می کنند؟

پزشکان تنها در دوره بیماری می توانند علائم را درمان کنند. اما از آنجایی که هیچ درمانی وجود ندارد، بهترین راه برای درمان بیماری فلج اطفال این است که با واکسن از آن جلوگیری شود.

رایج ترین درمان های حمایتی عبارتند از:

استراحت در رختخواب

داروهای مسکن

داروهای ضد اسپاسم برای شل کردن عضلات

آنتی بیوتیک ها برای عفونت های دستگاه ادراری

اسپری های قابل حمل برای کمک به مشکلات تنفسی

درمان فیزیوتراپی یا استفاده از آتل برای کمک به راه رفتن

استفاده از پد حرارتی یا حوله گرم برای کاهش درد و اسپاسم عضلانی

درمان فیزیوتراپی برای درد در عضلات آسیب دیده

درمان فیزیوتراپی برای رفع مشکلات تنفسی و ریه

توانبخشی ریه برای افزایش ظرفیت ریه

در موارد پیشرفته ضعف پا، ممکن است نیاز به صندلی چرخدار یا دستگاه های دیگر داشته باشید.3

پینوشتها
1.www.mamanam.com
2.www.drdr.ir
3.www.rastineh.com