زندگي بدون طحال نيز جريان دارد
نويسنده: دکتر هومن خليقي
طحال يكي از اعضاي داخلي بدن ماست كه درون شكم قرار دارد. نام فارسي‌اش سپرز است. شايد شنيده باشيد که بعضي‌ها مي‌گويند اسب‌ها چون جسارت و شتاب و تندي دارند، طحال ندارند. اما دامپزشکان مي‌گويند اين باور، پايه و اساس علمي ندارد. به هر حال، اسب‌ها طحال داشته باشند يا نداشته باشند، ما انسان‌ها همگي طحال داريم و طحال‌مان هم فعال است اما مساله اين است که برداشتن طحال، زندگي ما را تعطيل نمي‌کند. دراين مقاله، با طحال بيشتر آشنا مي‌شويم.
وزن طحال، در بزرگسالان 75 تا 150 گرم است و درهر دقيقه، حدودا 300 ميلي‌ليترخون از آن عبور مي‌كند بنابراين يك بافت كاملا پرخون محسوب مي‌شود. طحال در دوران‌هاي مختلف زندگي وظايف كاملا متفاوتي را بر عهده مي‌گيرد. در دوران جنيني و در ماه‌هاي پنجم تا هشتم بارداري، طحال به عنوان يك مركز خون‌ساز عمل مي‌كند و گلبول‌هاي سفيد و قرمز خون را مي‌سازد. پس از تولد، با انتقال مراكز خون‌سازي به مغز استخوان، اين فعاليت طحال خاموش مي‌شود. در عين حال، قابليت تبديل به بافت‌هاي خون‌ساز همواره در طحال باقي مي‌ماند و در برخي بيماري‌ها كه با درگيركردن مغز استخوان، باعث مهار ساختن سلول‌هاي خوني مي‌شوند، سلول‌هاي طحال مجددا شروع به فعاليت خون‌سازي مي‌كنند. اين فعاليت، معمولا فاقد ارزش باليني است و تنها موجب بزرگ شدن بيش از حد طحال و بروز عوارض ناشي از آن مي‌شود.
• فوليکول‌هاي سلول B
• ناحيه حاشيه‌اي در اطراف فوليکول‌ها
• نواحي انباشته از سلول‌هاي T
پولپ قرمز از سينوس‌ها و طناب‌هاي پولپ تشکيل شده است. طحال در گردش پورت واقع شده است، يعني خون آن به وريد پورت مي‌ريزد. علت اين امر مشخص نيست اما شايد فشار خون پايين‌تر سبب آهسته‌تر شدن جريان خون شده و به اين ترتيب آسيبي را که به گلبول‌هاي قرمز وارد مي‌شود، به حداقل مي‌رساند. جريان خون شريان طحالي 150 سي‌سي بر دقيقه است.
در بيماري‌هاي هموليتيك، كه نوعي كم‌خوني ناشي از متلاشي شدن زودهنگام گلبول‌هاي قرمز است، گاهي برداشتن طحال، به كاهش كم‌خوني كمك مي‌كند. در حالات پيشرفته تالاسمي، كم‌خوني داسي‌شكل و كم‌خوني‌هاي همولتيك خودايمني، برداشتن طحال به تخفيف بيماري كمك مي‌كند. افرادي كه به هر علت، طحال‌شان برداشته شده است، بايد واكسن ضد برخي ميكروب‌هاي خاص را دريافت كنند زيرا حتي در بزرگسالان نيز كاركردهاي طحال نبايد كاملا بي‌اهميت تلقي شود و نقش طحال در دستگاه ايمني بدن را بايد هميشه در نظر داشت. آنتي‌بادي‌هايي كه درطحال ترشح مي‌شوند، به خصوص عليه باكتري‌هايي كه داراي كپسول هستند، موثرند و بيماراني كه در آنها طحال برداشته شده، مستعد ابتلا به عفونت با باكتري‌هايي نظير پنوموكوك و هموفيلي هستند. واكسيناسيون مناسب و رعايت اصول پيشگيري، احتمال وقوع اين عفونت را به ميزان قابل‌توجهي كاهش مي‌دهد.
/س
.jpg "زندگي بدون طحال نيز جريان دارد")
شناسنامه طحال
وزن طحال، در بزرگسالان 75 تا 150 گرم است و درهر دقيقه، حدودا 300 ميلي‌ليترخون از آن عبور مي‌كند بنابراين يك بافت كاملا پرخون محسوب مي‌شود. طحال در دوران‌هاي مختلف زندگي وظايف كاملا متفاوتي را بر عهده مي‌گيرد. در دوران جنيني و در ماه‌هاي پنجم تا هشتم بارداري، طحال به عنوان يك مركز خون‌ساز عمل مي‌كند و گلبول‌هاي سفيد و قرمز خون را مي‌سازد. پس از تولد، با انتقال مراكز خون‌سازي به مغز استخوان، اين فعاليت طحال خاموش مي‌شود. در عين حال، قابليت تبديل به بافت‌هاي خون‌ساز همواره در طحال باقي مي‌ماند و در برخي بيماري‌ها كه با درگيركردن مغز استخوان، باعث مهار ساختن سلول‌هاي خوني مي‌شوند، سلول‌هاي طحال مجددا شروع به فعاليت خون‌سازي مي‌كنند. اين فعاليت، معمولا فاقد ارزش باليني است و تنها موجب بزرگ شدن بيش از حد طحال و بروز عوارض ناشي از آن مي‌شود.
ساختمان طحال
• فوليکول‌هاي سلول B
• ناحيه حاشيه‌اي در اطراف فوليکول‌ها
• نواحي انباشته از سلول‌هاي T
پولپ قرمز از سينوس‌ها و طناب‌هاي پولپ تشکيل شده است. طحال در گردش پورت واقع شده است، يعني خون آن به وريد پورت مي‌ريزد. علت اين امر مشخص نيست اما شايد فشار خون پايين‌تر سبب آهسته‌تر شدن جريان خون شده و به اين ترتيب آسيبي را که به گلبول‌هاي قرمز وارد مي‌شود، به حداقل مي‌رساند. جريان خون شريان طحالي 150 سي‌سي بر دقيقه است.
.jpg "زندگي بدون طحال نيز جريان دارد")
شرح وظايف طحال
بودن يا نبودن طحال چه فرقي مي‌کند؟
وقتي طحال بيمار مي‌شود
در بيماري‌هاي هموليتيك، كه نوعي كم‌خوني ناشي از متلاشي شدن زودهنگام گلبول‌هاي قرمز است، گاهي برداشتن طحال، به كاهش كم‌خوني كمك مي‌كند. در حالات پيشرفته تالاسمي، كم‌خوني داسي‌شكل و كم‌خوني‌هاي همولتيك خودايمني، برداشتن طحال به تخفيف بيماري كمك مي‌كند. افرادي كه به هر علت، طحال‌شان برداشته شده است، بايد واكسن ضد برخي ميكروب‌هاي خاص را دريافت كنند زيرا حتي در بزرگسالان نيز كاركردهاي طحال نبايد كاملا بي‌اهميت تلقي شود و نقش طحال در دستگاه ايمني بدن را بايد هميشه در نظر داشت. آنتي‌بادي‌هايي كه درطحال ترشح مي‌شوند، به خصوص عليه باكتري‌هايي كه داراي كپسول هستند، موثرند و بيماراني كه در آنها طحال برداشته شده، مستعد ابتلا به عفونت با باكتري‌هايي نظير پنوموكوك و هموفيلي هستند. واكسيناسيون مناسب و رعايت اصول پيشگيري، احتمال وقوع اين عفونت را به ميزان قابل‌توجهي كاهش مي‌دهد.
.jpg "زندگي بدون طحال نيز جريان دارد")
/س
