شپش موی سر چیست؟
شپش سر نوعی حشره انگلی است که برروی سر، مژه و ابروها یافت می شودو وزانه چندین بار از خون انسان استفاده کرده . این حشره نمی تواند مدت زیادی بدون تماس با پوست بدن زنده بماند و فقط از طریق تماس مستقیم منتقل می شود.بیشتر در کودکان خردسال و مهدکودک و در کودکان دوران ابتدایی شیوع دارد. این بیماری با تماس نزدیک سر و به اشتراک گذاشتن کلاه، شانه، روسری و سنجاق بین کودکان منتشر می شود و وقتی کودک مبتلا شود بقیه افراد خانواده نیز در معرض خطر ابتلا قرار می گیرند. هرچند شپش سر مشکلی خطرناک نیست، اما می تواند باعث خارش شدید و غیرقابل تحمل شوند.1
چرخه زندگی شپش موی سر
شپش تازه ۸ تا ۹ روز بعد از تخم‌گذاری شپش ماده سر از تخم بیرون می‌آورد. چیزی که در ابتدا از تخم بیرون می‌آید نابالغ بوده و نیمف (nymph) نام دارد. بعد از گذشت ۹ تا ۱۲ روز نیمف به حشره بالغ تبدیل می‌شود. شپش بالغ ۳ تا ۴ هفته زنده خواهد ماند.چرخه‌ی زندگی شپش موی سر هر سه هفته یک بار تکرار می‌شود. شپش‌ها چندین بار در طول روز از خون کف سر تغذیه می‌کنند و تا دو روز بعد از جدا شدن از کف سر می‌توانند زنده بمانند.2
علائم شپش سر
نشانه های شپش سر عبارتند ازدرد ناشی از خارش
خارش
احساس بی قراری به خاطر حرکت مو
برجستگی قرمزکوچک در پوست سر، گردن و شانه
تخم شپش روی پوست مو (یکی از نشانه‌هاست که ممکن است با شوره سر اشتباه گرفته شود. برخلاف شوره سر، تخم شپش را نمی توان از مو کنار زد).3
راه‌های ابتلا به شپش سر
راه های مختلفی وجود دارد تا شپش سر افراد مبتلا، به سر شما هم منتقل شوند.نزدیکی وسایل
نگهداشتن لباس‌های آلوده در کمدها یا آویز مدرسهنگهداری وسایل شخصی مثل پتو، شانه ها، بالش و اسباب بازی‌ها در کنار یکدیگر.
تماس بدن به بدن و سربه سر با فرد مبتلا به شپش سر
زمانی رخ می دهد که کودکان و یا اعضای خانواده با یکدیگر بازی کنند یا با هم در ارتباط نزدیک باشند.به اشتراک گذاشتن وسایل
این وسایل می توانند لباس، هدفون، پتو، مسواک، تزئینات مو، شانه ها، حوله، بالش و اسباب بازی‌ها باشند.تماس با اثاثیه آلوده
خوابیدن روی تخت یا نشستن روی مبل پوشیده از پارچه که به وسیله شخص مبتلا آلوده شده است.3چطور شپش را تشخیص دهیم؟
راه تشخیصی استاندارد برای آلودگی شپش موی سر فعال در واقع تشخیص وجود نیمف زنده (تخم شپش، شفیره) یا یک شپش موی سر بالغ زنده است.توصیه می‌شود که موی سر خیس که با نرم‌کننده مو سر مرطوب شده را برای وجود این عوامل جستجو کنید. پزشک برای تشخیص به کمک یک شانه‌ی مناسب از سر تا انتهای ساقه مو را شانه خواهد کرد. اگر نیمف یا شپش موی سر بالغ زنده‌ای یافت نشود، پزشک معاینه را در دومین ویزیت هم ادامه خواهد داد.2
درمان شپش موی سر
پزشک معالج برای کشتن شپش‌های سر و تخم‌های آن داروهای بدون نسخه را توصیه می‌کند. این داروها شاید نتوانند تخم‌های تازه را از بین ببرند؛ بنابراین لازم است که برای از بین بردن نیمف‌ها بعد از سر از تخم در آوردن و پیش از بالغ شدن روش‌های درمانی دیگری را به کار گرفت.برخی از پژوهش‌ها توصیه می‌کنند که درمان دوباره ۹ روز بعد از دوره اول درمان انجام شود. پزشک معالج باید در مورد دوره درمان توصیه‌های مورد نیاز را به بیمار داشته باشد.
داروهای بدون نسخه برای درمان شپش موی سر
داروهای بدون نسخه (OTC medications) بر پایه‌ی پریترین (pyrethrin) هستند، این ماده‌ی شیمیایی از گل داودی (chrysanthemum flower) گرفته شده که از مواد سمی برای از بین بردن شپش موی سر است.قبل از اینکه از این درمان‌ها استفاده کنید؛ موی کودک مبتلا را با شامپوی فاقد مواد نرم‌کننده بشویید. آبکشی کردن مو با سرکه سفید قبل از شستن مو به حل کردن چسبی که تخم‌ها را به ریشه مو متصل نگه می‌دارد، کمک بسیار زیادی می‌کند. دستورالعمل درج‌شده روی هر دارو را با دقت مطالعه کنید تا بدانید که هر دارو چه‌قدر باید روی سر باقی بماند. بعد از آن سر باید با آب گرم آبکشی شود.
داروهای بدون نسخه عبارتند از:
پرمترین (Permethrin)
پرمترین یک نوع ماده‌ی ساخته‌شده از پریترین است. عوارض جانبی این دارو شامل قرمزی و خارش کف سر است.پریترین (Pyrethrin with additives) به همراه مواد افزودنی
مواد افزودنی به منظور بهبود سمی بودن ماده اصلی به آن اضافه می‌شوند. عوارض جانبی این دارو قرمزی و خارش کف سر است. اگر کودک به گل داودی و یا گیاه کهنه واش (ragweed) حساسیت داشته باشد، نباید از این دارو استفاده کرد.داروهای تجویزی برای درمان شپش موی سر
در برخی از مناطق جغرافیایی، شپش موی سر به داروهای بدون نسخه مقاومت نشان می‌دهد. از طرفی دیگر این دسته از داروها به دلیل استفاده نادرست ممکن است، منجر به نتیجه مورد نظر نشوند. اگر این داروها مرتب و در فواصل زمانی مناسب به کار گرفته نشوند، نتیجه مورد نظر به دست نخواهد آمد.در صورتی که از داروهای بدون نسخه نتیجه نگرفتید؛ پزشک احتمالاً این داروها را تجویز خواهد کرد:
بنزیل الکل (Benzyl alcohol)
این دارو برای شپش موی سر سمی نیست، ولی با محروم کردن آنها از اکسیژن باعث مرگ آنها خواهد شد. عوارض جانبی این دارو قرمزی و خارش کف سر است. زمانی که از این دارو برای ضدعفونی کردن تجهیزات پزشکی استفاده شد، دیده شد که تشنج و دیگر واکنش‌های شدید در نوزادان افزایش پیدا کرد. پس استفاده از بنزیل الکل برای درمان شپش سر کودکان زیر 6 ماه توصیه نمی‌شود.ایور مکتین (Ivermectin)
این دارو برای استفاده در کودکان ۶ ماه یا بالاتر مناسب است. این دارو ابتدا بر روی مو خشک زده شده و بعد از ده دقیقه آبکشی می‌شود.اسپینوساد (Spinosad)
اسپینوساد برای استفاده در کودکان ۶ ماه یا بالاتر مناسب است. این دارو ابتدا بر روی مو خشک زده شده و بعد از ده دقیقه آبکشی می‌شود. این دارو قادر به کشتن شپش‌ها و تخم‌های آن‌هاست و معمولاً نیازی هم به تکرار درمان وجود ندارد.مالاتیون (Malathion)
این دارو برای استفاده در کودکان ۶ ماه یا بالاتر مناسب است. مالاتیون ابتدا بر روی مو خشک زده شده و بعد از هشت تا دوازده دقیقه آبکشی می‌شود. در ترکیبات این دارو الکل وجود دارد، بنابراین موی آغشته به آن نباید در معرض سشوار و یا شعله‌های آتش قرار بگیرد.لیندان (Lindane)
این شامپو عوارض جانبی شدیدی همچون تشنج را به همراه دارد و تنها زمانی مصرف می‌شود که باقی روش‌های درمانی با شکست مواجه شده باشند. از این دارو در کودکان نباید استفاده شود. سازمان غذا و داروی آمریکا مصرف این دارو را برای افراد زیر ۵۰ کیلو، زنان باردار و شیرده، افرادی با سابقه تشنج و افراد مبتلا به عفونت HIV منع کرده است.2درمان خانگی شپش موی سر
بهترین نسخه های طب سنتی و خانگی با مواد اولیه گیاهی که می توانند در سریع ترین زمان ممکن شپش موی سر را کامل رفع کنند شامل:درمان شپش مو با نعناع و سرو کوهی
25 گرم نعناع را با 25 گرم میوه سرو کوهی و 10 عدد میخک و 10 عدد برگ عرعر را به مدت 20 دقیقه در سرکه بجوشانید و بعد از ولرم شدن از صافی رد کنید و موهایتان را به ان آغشته سازید و اجازه دهید تا 1 ساعت بر روی موهایتان بماند و سپس موها را شانه بزنید.درمان شپش موی سر با سرکه
30 میلی لیتر سرکه سیب را با 15 میلی لیترروغن جوجویا و 10 قطره اسانس پونه و 10 قطره اسانس نیااولی و 15 قطره اسانس عرعر مخلوط کنید و موهایتان را به دقت و کاملا آغشته به این مخلوط کنید و بعد از یک ساعت موی خود را شانه زده و بعد بشویید.روش دیگر
سرکه را گرم کرده و آن را روی سر خود بمالید. حوله یا کلاهی روی سر خود بگذارید و 30 دقیقه صبر کنید و بعد بشویید. و یا اینکه مخلوط روغن معدنی و سرکه را بر روی موهای خود بمالید تا شپش ها از موهایتان جدا شوند. این کار را ادامه دهید تا به کلی شپش ها از موهایتان جدا شوند.درمان شپش موی سر با سس مایونز
گفته می شود اگر مایونز روی مو مالیده شود و یک شب تا صبح روی آن با کلاه کیسه ای مخصوص سر پوشیده شود شپش ها را خفه می کند ، برای این منظور روش صحیح درمان شپش با سس مایونز را خواهیم گفت ؛ ابتدا موهایتان را کاملا به سُس مایونز آغشته کنید. آنها را محکم با پلاستیک یا کلاه حمام بپوشانید.همچنین می توانید روی پلاستیک را با حوله بپوشانید؛ حالا اجازه بدهید حداقل پنج تا شش ساعت روی موهایتان بماند. بعد از مدت تعیین شده موها را به خوبی با شامپو بشویید و سرتان را کاملا با سشوار خشک کنید . برای نتیجه ی هرچه بهتر این کار را هفته ای یک بار به مدت حدود دو ماه تکرار کنید.
درمان شپش مو با پیاز
پیاز نیز یکی از موادی است که در از سالهای دور تا کنون برای درمان شپش موی سر استفاده می شود که روش آن را در ادامه این بخش از نمناک برایتان خواهیم گفت. چهار یا پنج عدد پیاز را در مخلوط کن بریزید تا به شکل خمیر درآید ، خمیر حاصله را در صافی بریزید و با پشت قاشق فشار بدهید تا آب آن خارج شود حالا پوست سرتان را با آب پیاز ماساژ بدهید و آن را با کلاه حمام بپوشانید و اجازه بدهید حداقل دو ساعت روی سرتان بماند بعد از مدت زمان مناسب موها را با شامپو و آب ولرم بشویید و سپس حتما موها را خشک کنید و برای جدا کردن شپش ها از یک شانه ی ضدشپش استفاده کنید.فراموش نکنید که این درمان را سه روز متوالی تکرار کنید و سپس برای ریشه کن کردن کامل شپش سر، آن را هفته ای یک بار به مدت دو ماه تکرار کنید.1
پیشگیری از شپش سر
پیشگیری از مبتلا شدن افراد دیگر به شپش سر در محیط های کودکان و مدارس سخت است. زیرا ارتباط نزدیکی بین کودکان و وسایل آن ها وجود دارد که از این راه، به راحتی منتقل می‌شوند. به همین دلیل، ابتلا به شپش نشان از عدم رعایت بهداشت نیست. می توانید از کودک خود بخواهید که وسایل خود را با دوستانش معاوضه نکند و در فضاهای شلوغ و آلوده مانند مدرسه، به هم نزدیک نشوند.تحقیقات زیادی برای اثربخشی در پیشگیری از ابتلا به شپش انجام شده است و برخی محصولات برای دفع آن، تولید شده است اما هنوز به نتیجه قطعی نرسیده اند. مطالعات نشان داده است که مواد اولیه موجود در بعضی از محصولات مانند روغن های گیاهی مثل نارگیل، زیتونی، رزماری و چای وجود دارد که احتمالا می توانند برای دفع شپش موثر باشند.3
پینوشتها
1.www.namnak.com
2.www.drdr.ir
3.www.honarehzendegi.com
