دلیریوم یا روان آشفتگی
دلیریوم یک اختلال عصبی شناختی است که پس از تغییرات ناگهانی ناشی از عوامل مختلف در مغز، فرد دچار آشفتگی و سردرگمی می شود و هشیاری خود را تا حد زیادی از دست می دهد. دلیریوم ممکن است با توهم و هذیان همراه باشد. به طور کلی این بیماری یک اختلال گذرا و موقتی است و زمانی که علت اولیه حذف شود، فرد به سرعت بهبود پیدا می کند. طول این بیماری کوتاه است و از یک روز تا یک ماه طول می کشد.1انواع دلیریوم
متخصصان سه نوع دلیریوم را شناسایی کردهاند:دلیریوم هایپراکتیو
احتمالا این نوع دلیریوم را راحتتر از انواع دیگر آن میتوان تشخیص داد. ممکن است شامل بیقراری (برای مثال، قدمزدن با گامهای آهسته و یکنواخت)، سراسیمگی، تغییرات سریع خلقی یا توهمات و نیز امتناع از مشارکت با دیگران در امری باشد.دلیریوم هیپواکتیو
این نوع دلیریوم میتواند شامل بیتحرکی یا کاهش فعالیت حرکتی، کُندی، خوابآلودگی غیرطبیعی یا گیج بهنظررسیدن باشد.دلیریوم ترکیبی
همانطور که از نامش پیداست، شامل علائم و نشانههای هر دو نوعِ هایپراکتیو و هیپواکتیو است. فرد ممکن است بهسرعت بین هایپراکتیو و هیپواکتیو تغییر حالت دهد.2نشانه ها و علائم دلیریوم
دلیریوم بر فرایندهای مغزی، احساسات، هیجانات و کنترل عضلات بدن تاثیر می گذارد. علائمی که در این بیماری دیده می شوند به شرح زیر می باشد:1- کاهش آگاهی نسبت به محیط اطراف (عدم تشخیص زمان و مکان)
2- عدم توجه و تمرکز
3- سردرگمی
4- هذیان و باورهای غیر منطقی
5- کاهش حافظه
6- اختلال در فرآیند تفکر
7- اختلال در خواب و بیداری
8- تحریک پذیری
9- اضطراب و خلق بالا
10- عدم وضوح در صحبت کردن
11- عدم کنترل عضلات (انجام بی اختیار حرکات بدنی)
12- اضطراب و نگرانی
13- افسردگی
14- خونسردی بیش از حد
15- خوشحالی بیش از حد
توجه
مهم ترین نشانه دلیریوم این است که این اختلال بیش از یک ماه طول نمی کشد و نشانه های بیماری تشابه زیادی با اختلالات هذیانی دارند.1چه عواملی در بروز دلیریوم نقش دارند؟
این اختلال 4 علت عمده دارد:1- علل جسمی، مانند عفونتها
2- سوءمصرف مواد، مانند ترکیبات افیونی و کوکائین
3- صدمات مغزی
4- علل متفرقه، مانند محرومیت از خواب به مدت طولانی، بیماریهای سیستم عصبی مرکزی مانند صرع، بیماریهای قلبیعروقی مانند نارسایی قلب.
همچنین اغلب داروها خصوصا زمانی که بیش از حد مصرف شوند، میتوانند موجب بروز این اختلال شوند.3
دلیریوم در چه افرادی بیشتر دیده میشود؟
0/4 درصد افراد 18 سال به بالا، به این اختلال مبتلا میشوند که در افراد 55 سال به بالا این میزان به 1/1 درصد افزایش مییابد. همچنین 10 تا30 درصد افرادی که به هر دلیل در بیمارستان بستری میشوند، شانس ابتلا به دلیریوم را دارند.تقریبا 30 درصد بیماران جراحی شده در آی.سی.یو (ICU) و بیماران قلبی بستری در سی.سی.یو (CCU)، حدود 40 تا 50 درصد افرادی که پس از جراحی شکستگی مفصل ران در بخش ریکاوری به سر میبرند، دلیریوم را تجربه میکنند.
همچنین حدود 20 درصد افراد دچار سوختگی شدید و 30 تا 40 درصد افراد مبتلا به ایدز در زمان بستری علایمی از دلیریوم را تجربه کردهاند.
دلیریوم پس از عمل جراحی عمدتا به دلیل ترس از عمل، درد پس از عمل، بیخوابی، اختلال تعادل الکترولیتی، عفونت، تب و خونریزی رخ می دهد.
به طور کلی دلیریوم در افراد 65 سال به بالا که در بیمارستان بستری میشوند، بیشتر قابل انتظار است.3
چه موقع باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر هرکدام از نشانهها یا علائم این بیماری را در یکی از بستگان، دوستان و یا شخصی که تحت مراقبت شماست مشاهده کردید، به پزشک اطلاع دهید. اطلاعات شما دربارهٔ نشانههای ظاهری شخص، مهارتهای فکری معمول، تواناییهای روزمرهٔ او در روند تشخیص بیماری و یافتن علت اصلی آن اهمیت زیادی دارد.اگر متوجهٔ نشانهها و علائم دلیریوم در فردی شدید که در بیمارستان بستری است یا در خانهٔ سالمندان زندگی میکند، فرض را بر این بگذارید که پرستار و پزشک از این موضوع اطلاع ندارند و آنها را در جریان قرار دهید. سالمندانی که برای مدتی در بیمارستان یا خانهٔ سالمندان زندگی میکنند در معرض خطر ابتلا به دلیریوم قرار دارند.2
درمان دلیریوم
درمان دلیریوم وابسته به تشخیص علت آن است. در برخی از بیماران تشخیص داده می شود که دارو مصرف کنند و در برخی از بیماران تشخیص داده می شود که داروی خاصی را قطع کنند. برای درمان دلیریوم ممکن است بیمار مدتی تحت مراقبت قرار بگیرد و بستری شود.دارودرمانی
درمان دلیریوم بیشتر مبتنی بر حذف علت اولیه می باشد. ولی برخی از علائم و مشکلات حاصل از بیماری باید با دارو درمان شوند. مثلا در صورتی که بیمار توهم و هذیان داشته باشد، داروهای آنتی سایکوتیک تجویز می شود. در صورتی که خلق بیمار نوسان شدید پیدا کرده باشد از داروهای تثبیت کننده خلق استفاده می شود. همچنین برای درمان مشکلات خواب ناشی از دلیریوم نیز دارو تجویز می شود.مشاوره روانشناسی
درمان مبتنی بر مشاوره کمک می کند که بیمار در مکانی امن و راحت و در کنار فردی که هیچ سوگیری نسبت به او ندارد، افکار خود را مرتب کند و سردرگمی پس از بیماری را کاهش دهد. همچنین، مشاوره در کنترل بیمارانی که امکان انجام رفتارهای پر خطر مثل خودکشی دارند نیز موثر است.در جلسات مشاوره روانشناسی ، متخصص با استفاده از تکنیک های درمانی مثل شناخت درمانی به فرد کمک می کنند تا افکار پریشان خود را سر و سامان داده و بتوانند مجددا به طور منطقی بیاندیشد.1
پیشگیری از دلیریوم
موفقترین روشهای پیشگیری از دلیریوم، عوامل خطری را هدف قرار میدهند که منجر به عود این بیماری میشوند. محیطهای بیمارستانی این بیماری را تا حدودی تشدید میکنند؛ تغییر مکرر اتاق، شیوههای تهاجمی جراحی، صداهای بلند، روشنایی ضعیف و کمبود نور طبیعی و نیز مشکلات خواب این بیماری را فقط بدتر میکند.شواهد نشان میدهد که راهبردهای خاصی میتواند سبب جلوگیری یا کاهش شدت علائم دلیریوم شود، راهبردهایی مانند عادت به خواب خوب، نگهداشتن فرد در آرامش و دادن حس خوب به او و نیز کمک به پیشگیری از بروز مشکلات یا سایر عوارض پزشکی.3
پیامدهای بیماری
دلیریوم ممکن است تنها چند ساعت، چند هفته یا حتی چند ماه طول بکشد. اگر مسائلی که در این بیماری تأثیر دارند مورد توجه قرار گیرند، زمان بهبودی اغلب کوتاهتر میشود.میزان بهبودی تا حدی به وضعیت سلامتی و ذهنی قبل از شروع بیماری بستگی دارد. بهعنوان مثال، افراد مبتلا به زوال عقل ممکن است با کاهش قابل توجهی در مهارتهای فکری و حافظه مواجه شوند. افرادی که وضعیت سلامتی بهتری دارند بهاحتمال زیاد کاملا بهبود مییابند.
افراد مبتلا به سایر بیماریهای جدی، مزمن یا لاعلاج ممکن است مجددا به سطح مهارتهای فکری یا عملکردی که قبلا داشتهاند نرسند. در افرادی که بیماری وخیمی دارند احتمال بیشتری وجود دارد که دلیریوم به کاهش کلی سلامت، بهبودی ضعیف بعد از جراحی، نیاز به مراقبت در مراکز مراقبتهای بهداشتی (مانند بیمارستان روانی) و افزایش خطر مرگ بینجامد.2
پینوشتها
1.www.honarehzendegi.com
2.www.chetor.com
3.www.beytoote.com
