این گیاه 2 پایه بوده و اعضای آن پوشیده از تارهای خشن است.
برگ های گیاه، متقابل، دندانه دار و مرکب از 3 تا 5 لوب نامساوی است. گل های نر به صورت مجتمع و گل آذین خوشه هستند.
گل های ماده، به صورت مخروط مانند سفید مایل به حنایی می باشند.
قسمت مورد استفاده گیاه، مخروط های ماده(گل های ماده) آن است که دارای بوی معطر و مطبوع با طعم تلخ است.
این گیاه بیشتر در نواحی شمال ایران از جمله گرگان، چالوس، تنکابن، رشت، لاهیجان و آستارا می روید.
تاریخچه
کاربرد عمده ی رازک در تولید ماءالشعیر به دلیل طعم تلخ آن است. عصاره ی رازک به عنوان طعم دهنده در غذا و صنعت نوشابه سازی مصرف می شود.در قدیم، از خاصیت مُدر بودن آن استفاده می شد. دیگر مصارف سنتی آن، درمان انقباضات روده ای، بیماری سل، سرطان و التهاب مثانه بود.
حمام کردن در وان زوائد حاصل از تخمیر رازک، تأثیر جوان کننده دارد و برای رفع مشکلات قاعدگی موثر است.
برخی اوقات، در افرادی که رازک می چیدند، اثرات آرام بخش مشاهده می شد و به همین جهت از گل های رازک، به عنوان مُسکن استفاده می کردند. گاهی نیز به منظور رفع مشکلات عصبی، گل های رازک را در بالش می گذاشتند. عصاره برخی از انواع رازک به دلیل خاصیت نرم کنندگی، در فرآورده های پوستی به کار می رود.
منبع جغرافیایی
گیاه از کشت رازک ماده در بسیاری از نقاط از جمله غرب اروپا، هند، چین و آمریکا به دست می آید.
ترکیبات مهم
این ترکیبات عبارت هستند از:مواد تلخ از جمله آسیل فلوروگلوسیدهای موجود در رزین
اسانس به میزان 3/0 تا 1 درصد که حاوی میرسن، لینالول، فارنزن و کاریوفیلن است
تانن به میزان 2 تا 4 درصد
فلاونوئید
مقدار کمی فنل کربوکسیلیک اسید از جمله اسید فرولیک و اسید کلروژنیک.
اثرات مهم
رازک دارای اثر آرام بخش می باشد، به خصوص هنگامی که همراه با آرام بخش های دیگر گیاهی مصرف می شود.همچنین در بدخوابی عصبی و استرس ها استفاده می شود.
رازک به صورت دم کرده با مزه ی تلخ به عنوان مقوی معده، محرک اشتها و افزاینده ی ترشحات معده کاربرد دارد؛ اسیدهای تلخ آن شامل لوپولون و هومولون دارای خواص ضد میکروبی است.
در طب عوام از دم کرده ی آن جهت درمان زخم معده و به عنوان ضد ورم مثانه استفاده می شود.1
برای استرس و اضطراب
رازک، به طور سنتی، به دلیل خاصیت آرام‌بخشی که دارد، به کار رفته است و می‌تواند به کاهش اضطراب و استرس کمک کند.مطالعات بسیاری نشان دادند که رازک تاثیری آرام‌بخش بر سیستم عصبی می‌گذارد.
گفته می‌شود رازک، گیرنده‌های GABA در مغز را تعدیل می‌کند. مطالعات نشان دادهاند که رازک، زمانی که با سنبل‌الطیب به کار رود، تاثیر آرام‌بخش بیشتری دارد.
برای بهبود خواب
شواهد زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد رازک می‌تواند به بهبود کیفیت خواب افراد کمک کرده و حتی به درمان مشکلاتی مانند بی خوابی کمک کند.رازک به طور سنتی برای کمک به مشکلات مربوط به خواب به کار رفته و مطالعات متعدد تاثیر آن به عنوان یک خواب‌آور را مورد مطالعه قرار دادهاند. بسیاری از مطالعات به این نتیجه رسیدند که رازک در کنار گیاه دیگر -سنبل‌الطیب – در بهبود خواب موثر است.
مطالعه‌ای که در ۲۰۱۲ به چاپ رسید تاثیر رازک بر پرستاران زن را – به دلیل شغل پر استرس و الگوی خواب نامنظم آنها – مورد مطالعه قرار داد.
این مطالعه دریافت که شرکت کننده‌هایی که نوشیدنی‌های حاوی رازک مصرف کردند، در مقایسه با گروه کنترل، کیفیت خواب بهتری داشتند.
کاهش علائم یائسگی
مطالعات نشان می‌دهند که رازک دارای مواد شیمیایی است که مانند استروژن عمل می‌کنند. این مواد شیمیایی می‌توانند به کاهش علائم تغییرات هورمونی ناشی از یائسگی کمک کنند.مطالعه‌ای که بر ۱۰۰ زن یائسه انجام شد دریافت که ژل واژینال حاوی رازک، خشکی واژن را کاهش داد. این ژل به کاهش درد رابطه جنسی دردناک، کاهش حس سوزش، خارش و التهاب واژینال نیز کمک کرد.
مطالعه‌ای که در ۲۰۰۶ به چاپ رسید، تاثیر عصاره‌های فیتواستروژن رازک (پرنیل نارینجنین-۸) بر ناراحتی‌های ناشی از یائسگی را مورد مطالعه قرار داد.
نتایج مطالعه نشان داد که مصرف روزانه عصاره رازک، تاثیر مفیدی بر بسیاری از ناراحتی‌های مربوط به یائسگی، از جمله گرگرفتگی، دارد.
آرام کردن عضلات
رازک به تنهایی یا همراه با سنبل‌الطیب می‌تواند برای آرام کردن عضلات، کاهش خشکی مفصل و جلوگیری از اسپاسم و کشش به کار رود.به گفته متخصصان زمانی که این گیاهان با هم استفاده شوند، تاثیر بیشتری دارند.
سلامت شناختی
تحقیق جدیدی که در چین انجام شده نشان می‌دهد که ترکیب زانتوهومول-a موجود در رازک می‌تواند در برابر استرس اکسیداتیو از سلول‌های مغز محافظت کند.به گفته محققان، این نوع از استرس اکسیداتیو می‌تواند به اختلالات تباهی عصبی مانند پارکینسون و آلزایمر منجر شود.
محققان دانشگاه لانژو دریافتند که زانتوهومول می‌تواند در برابر آسیب از مغز محافظت کرده و خطر اختلالات مغزی متعدد را کاهش دهد.
سلامت قلب
یکی دیگر از خواص رازک به‌خاطر زانتوهومول موجود در آن است که بر سلامت قلب تأثیرگذار است. مطالعه‌ای که در ۲۰۱۲ به چاپ رسید دریافت که این ماده، فعالیت ضد پلاکت دارد. محققان به این نتیجه دست یافتند که ممکن است این ماده در جلوگیری از بیماری قلبی و عروقی و درمان آن نقش داشته باشد.2
علیه سرطان
فعالیت ضد سرطانی پلی‌فنل‌های موجود در عصاره رازک در تحقیقات متعدد به اثبات رسیده است. رازک سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها می‌باشد و از جمله گیاهانی است که از ظرفیت آنتی‌اکسیدانی بسیار بالایی برخوردار است و با تمام سرطان‌ها مبارزه می‌کند. البته گیاهانی که دارای فیتواستروژن‌ها مانند رازک، کوهوش سیاه و … هستند؛ رشد سلول‌های سرطانی در سینه را مهار می‌کنند.
گیاهی ضدعفونی‌کننده
پزشکان چینی از سالیان دور رازک را به علت اثرات ضدعفونی‌کننده‌اش مصرف می‌کردند. ماده شیمیایی زانتوهومول xanthohumol که در رازک وجود دارد، به عنوان یک عامل ضدعفونی‌کننده عمل می‌کند و میکروارگانیسم‌هایی چون باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها و … را از بین می‌برد.
فعالیت ضد ایدز
تحقیقات نشان می‌دهد زانتوهومول که ماده شیمیایی موثر گیاه رازک می‌باشد، فعالیت ضد ایدز دارد و برای تهیه داروهای ضد ایدز می‌توان از عصاره این گیاه استفاده نمود.
مناسب برای پوست شما
کلاژن مسئول قابلیت ارتجاعی و سفتی پوست است که جوانی و شادابی را برای پوست به همراه دارد. کلاژناز آنزیمی است که کلاژن موجود در پوست را تجزیه می‌کند. در نتیجه‌ی فعالیت این آنزیم پیری زودرس و چین و چروک در پوست ایجاد می‌شود. مواد شیمیایی موجود در گیاه رازک فعالیت ضد آنزیم کلاژناز دارند و باعث جوانی و شادابی پوست می‌شوند. همچنین فعالیت آنتی‌اکسیدانی و ضد باکتریایی مواد شیمیایی موجود در این گیاه، پوست را علیه آکنه و سایر آسیب‌های پوستی محافظت می‌کند.3پی نوشت:
1.www.beytoote.com
2.www.bazdeh.org
3.www.irannaz.com
