معرفی گیاه ماچا و فواید آن

گیاه ماچا چیست؟

در پاسخ به سوال چای ماچا چیست باید گفت: چای ماچا (抹茶 Matcha) نوعی پودر چای سبز بسیار خوش‌رنگ و بو و دارای نوعی طعم شیرین ظریف و پنهان (Subtle Sweetness) است. رنگ آن سبز زمردی است. این چای در ژاپن با آسیاب‌های گرانیتی مخصوصی پودر می‌شود تا کلروفیل درون آن به اصطلاح نسوزد.

ژاپنی‌ها در پودر کردن دستی آن از هاون چوبی نیز استفاده می‌کنند. نکته‌ی مهمی که کم‌تر ذکر می‌شود این است که کلمه‌ی «ماچا» به فرم پودر شده‌ی گیاه چای «تنچا» (tencha 碾茶茶) گفته می‌شود.

علت منحصر به فرد بودن پودر ماچا نحوه کشت ویژه‌ی آن است. درختچه‌های چای سبز ماچا در طول زمستان به خواب زمستانی رفته و با نگهداری مواد معدنی در خود و با رسیدن فصل بهار و بیدار شدن از خواب زمستانی، از طریق عمل فتوسنتز، بهترین نوع چای بهاره‌ی ماچا را پدید می‌آورند.

کشاورزان ژاپنی در حدود اواسط اردیبهشت‌ماه، سایبان‌هایی چوبی با چهارچوب‌های آلومینیومی بر روی درختچه‌های ماچا ایجاد می‌کنند تا میزان رسیدن نور خورشید به درختچه‌های ماچا به حدود 60 تا 75 درصد کاهش پیدا کند. این عمل، باعث بالا رفتن طعم شیرین و خواص کیفیت چای ماچا از طریق افزایش اسیدآمینه‌ها در آن می‌شود. برداشت چای ماچا در ژاپن با مراسم خاصی همراه است.

تاریخچه‌ی چای ماچا چیست؟

هرچند که چای سبز ماچا یک چای ژاپنی نیز معرفی می‌شود ولی خاستگاه اصلی آن کشور چین است.

در قرن دوازدهم میلادی یک راهب متعلق به مکتب «ذن» به نام «ایساسی» (Eisai) طی سفری که به کشور چین داشت و در ضمن سیر و سیاحت در چین، انواعی از بذر انواع چای را با خود به ژاپن آورد که چای ماچا نیز یکی از آن‌ها بود. البته در آن زمان چای ماچا در ژاپن و در ابتدا به حالت پودر به کار نمی‌رفت و این موضوع، ابداع چینی‌ها است.1

در این مقاله چند فایده‌ چای ماچا را می‌خوانید که همگی براساس یافته‌های علمی هستند.

آنتی اکسیدان فراوانی دارد

ماچا سرشار از کاتچین‌ها (catechin) است. کاتچین نوعی ترکیب گیاهی در چای است که به‌عنوان آنتی اکسیدان طبیعی عمل می‌کند. آنتی اکسیدان‌ها به تثبیت رادیکال‌های آزاد مضر کمک می‌کنند. این رادیکال‌ها ترکیباتی هستند که ممکن است به سلول‌ها آسیب زده و باعث بیماری مزمن شوند.

چایی که با اضافه‌کردن پودر ماچا به آب داغ درست می‌کنید، حاوی مواد مغذی از کل برگ است؛ یعنی نسبت به خیساندن برگ‌های چای سبز در آب، کاتچین و آنتی اکسیدان بیشتری دارد. درواقع بر اساس تخمینی، تعداد کاتچین‌های موجود در ماچا ۱۳۷ برابر بیشتر از سایر انواع چای سبز است.

مطالعه‌ای حاکی از آن است که خوراندن مکمل‌های ماچا به موش‌ها، آسیب وارده بر اثر رادیکال‌های آزاد را کاهش داده و فعالیت آنتی اکسیدانی را بهبود می‌بخشد. افزودن ماچا به رژیم غذایی می‌تواند مصرف آنتی اکسیدان را افزایش بدهد، که آن هم از آسیب سلولی جلوگیری می‌کند و حتی خطر ابتلا به چندین بیماری مزمن را کاهش می‌دهد.

محافظت از کبد

کبد برای سلامتی حیاتی است و نقش مهمی در سم‌زدایی، اثربخشی داروها و پردازش مواد مغذی ایفا می‌کند. بعضی مطالعات نشان داده‌اند که ماچا از سلامت کبد هم محافظت می‌کند. دانشمندان در مطالعه‌ای، به‌مدت ۱۶ هفته به موش‌های دیابتی ماچا خوراندند و درنهایت متوجه شدند این گیاه، هم از آسیب به کلیه‌ها و هم کبد جلوگیری می‌کند.

در مطالعه‌ی دیگری به ۸۰ نفر که کبد چرب غیرالکلی داشتند، به‌مدت ۹۰ روز، هر روز ۵۰۰ میلی‌گرم چای سبز دادند. بعد از ۱۲ هفته، عصاره‌ی چای سبز سطح آنزیم کبد را به‌مقدار قابل‌توجهی کاهش داد. افزایش سطح این آنزیم‌ها موجب آسیب کبدی می‌شود.

علاوه‌براین، تحلیل ۱۵ مطالعه‌ی مختلف حاکی از آن است که نوشیدن چای سبز، با کاهش خطر ابتلا به بیماری های کبد در ارتباط است. اما باید به‌خاطر داشت که ممکن است عوامل دیگری هم در این ارتباط سهیم باشند.

برای بررسی آثار ماچا روی انسان، باید تحقیقات بیشتری انجام بشوند، چون بیشتر تحقیقاتی که تا به امروز انجام شده‌اند، آثار عصاره‌ی چای سبز را روی حیوانات بررسی کرده‌اند.

عملکرد مغز را تقویت می‌کند

برخی تحقیقات نشان می‌دهند که بعضی ترکیبات موجود در ماچا به تقویت عملکرد مغز کمک می‌کنند.

مطالعه‌ای به ارزیابی عملکرد مغزی افراد در قبال مجموعه‌ای از وظایف پرداخت. در این مطالعه که روی ۲۳ نفر انجام شد، بعضی شرکت‌کنندگان یا چای ماچا و یا میان‌وعده‌ای حاوی ۴ گرم ماچا مصرف می‌کردند، درمقابل گروه کنترل هم چای یا میان‌وعده‌ای معمولی می‌خوردند. درنهایت محققان متوجه شدند که ماچا باعث افزایش تمرکز، سرعت واکنش و حافظه می‌شود.

مطالعه‌ی دیگری نشان داد که مصرف روزانه ۲ گرم پودر چای سبز به‌مدت ۲ ماه، به بهبود عملکرد مغز در افراد مسن کمک می‌کند. علاوه‌براین، ماچا حاوی مقدار کافئین بیشتری نسبت به چای سبز است. در هر ۱ گرم پودر ماچا، حدود ۳۵ میلی‌گرم کافئین وجود دارد. مطالعات متعدد مصرف کافئین را با بهبود عملکرد مغزی، واکنش سریع‌تر، افزایش تمرکز و تقویت حافظه‌ ارتباط داده‌اند.

ماچا حاوی ترکیبی به‌نام ال‌تی‌اِنین (L-theanine) است که تأثیر کافئین را اصلاح می‌کند، هوشیاری را افزایش می‌دهد و از کاهش انرژی معمول پس از مصرف کافئین جلوگیری می‌کند. ال‌تی‌اِنین فعالیت موج آلفا در مغز را هم افزایش می‌دهد که این می‌تواند در ایجاد آرامش و کاهش سطح استرس مفید باشد.2

کمک به کاهش وزن

همانطور که قبلا بحث شد و در نمناک گفتیم، چای سبز ماچا غنی از کاتچین است که به طور خاص یک آنتی اکسیدانی است که به نام EGCg شناخته می شود. چای سبز ماچا حاوی سه برابر بیشتر از این آنتی اکسیدان در مقایسه با انواع چای سبز است. تحقیقات نشان می دهد که کاتچین تاثیر مثبتی بر شاخص توده بدنی دارند.در یک مطالعه، کاتچین بر چربی بدن در 2 گروه از مردان سالم ژاپنی ارزیابی شد.

پس از دو هفته تغذیه سالم، مردان به دو گروه با شاخص های وزن بدن مشابه و دور کمر تقسیم شدند. این مطالعه 12 هفته به طول انجامید و شرکت کنندگان یک بطری چای سبز حاوی 690 میلی گرم کاتچین یا یک بطری چای سبز حاوی 22 میلی گرمی کاتچین را نوشیدند. بعد از نتایج حاصل از مطالعه معلوم شد که موارد زیر به مقدار زیادی در نوشیدن چای همراه با کاتچین کاهش یافت.

شاخص توده بدنی

دور کمر

جرم چربی بدن

ناحیه چربی زیر پوست

به همین دلیل، تصور می شود که نوشیدن چای سبز به ویژه چای سبز ماچا می تواند به کاهش اضافه وزن کمک کند.

در مطالعه ای دیگر مشخص شد که EGCg موجود در ماچا می تواند متابولیسم را در طی ورزش با شدت متوسط افزایش دهد. محققان دریافتند که عصاره چای سبز می تواند به میزان 17 درصد سوختن چربی ها را افزایش دهد،زمانی که به مدت 30 دقیقه دوچرخه سواری می کنند.

سم زدایی بدن

در طول سه هفته گذشته، قبل از این که برگ های چای درست شوند، توسط گل کاملیا برای محروم کردن آن ها از نور خورشید پوشیده شده است. این باعث افزایش شدید تولید کلروفیل در رشد جدید گیاهان می شود. سطح بالای کلروفیل موجود در چای سبز ماچا تنها باعث سبز زیبای این گیاه می شود. ماچا نیز یک سم زدای قدرتمند است که می تواند به طور طبیعی فلزات سنگین و سموم شیمیایی را از بدن حذف کند.

سرشار از کاتچین، EGCg

ممکن است قبلا شنیده باشید که همه آنتی اکسیدان ها مثل هم نیستند. چای ماچا شامل مجموعه ویژه ای از ترکیبات آلی شناخته شده به نام کاتچین است. در بین آنتی اکسیدان ها، کاتچین قوی ترین و پرفایده ترین است. یک کاتچین به نام اپیگالوکاتچین گالات (EGCg) 60 درصد کاتچین را در چایی سبز ماچا می سازد. از بین همه آنتی اکسیدان ها، EGCg به طور گسترده به خاطر خواص مبارزه با سرطان شناخته می شود. دانشمندان دریافته اند که ماچا بیش از 100 برابر EGCg بیشتری از هر نوع چای دیگر در بازار است.

تقویت آرامش

برای بیش از یک هزار سال، چای سبز ماچا توسط دائوس های چینی و راهبان بودایی ژاپنی به عنوان وسیله ای برای استراحت و مدیتیشن به هنگام آماده باش به کار رفته است. اکنون می دانیم که این حالت بالای آگاهی به دلیل اسید آمینه ال - تینین موجود دراین برگ ها است. ال - تینین تولید امواج آلفا را در مغز افزایش می دهد،که باعث آرامش بدون خواب آلودگی ذاتی و ایجاد اختلال دیگر می شود.

افزایش سطوح انرژی و استقامت

سامورایی ها، جنگجویان شریف قرون وسطی و مدرن ژاپنی، قبل از وارد شدن به نبرد با توجه به خاصیت نیرو بخشی اش، چای ماچا را می نوشیدند. در حالی که همه انواع چای سبز به طور طبیعی حاوی کافئین است، اما افزایش انرژی دریافتی از ماچا تا حد زیادی به خاطر ترکیب منحصر به فرد مواد مغذی دیگری است.

مقاومت افزایش یافته یک کاسه چای سبز ماچا می تواند تا 6 ساعت طول بکشد و به دلیل اثرات ال - تینین، نوشیدنی ماچا هیچ یک از اثرات جانبی معمولی محرک ها مانند اضطراب و فشار خون بالا را ندارد.3

منبع طبیعی کافئین

1 فنجان چای ماچا 32 گرم کافئین دارد که این مقدار سه برابر بیشتر از 1 فنجان معمولی چای سبز و نصف فنجان کوچک قهوه است و یک نوشیدنی عالی صبحگاهی محسوب می شود.

سلامت قلب

نوشیدن چای ماچا برای سلامت قلب بسیار مفید است زیرا کاتچین موجود در آن به کاهش کلسترول بد خون کمک کرده و خطر بروز سکته مغزی را نیز کاهش می دهد.

تقویت سیستم ایمنی بدن

کاتچین موجود در چای ماچا از آنتی اکسیدان های قوی است که خاصیت ضد باکتری داشته و سلامت بدن را تضمین می کند.

مصرف چای ماچا با تقویت سیستم ایمنی بدن از بروز عفونت های مختلف ویروسی و باکتریایی، آنفلوآنزا، ویروس هپاتیت و هرپس جلوگیری می کند.

آرتریت

تحقیقات نشان داده همه انواع چای سبز، سیاه و سفید و چای ماچا منبع غنی پلی فنل ها هستند. این ترکیبات گیاهی دارای اثر ضد التهابی قوی می باشند که تخریب غضروفی را کندتر کرده و برای پیشگیری و درمان بیماری های التهابی از جمله آرتریت مفید هستند.

آنتی اکسیدان EGCg موجود در انواع چای سبز نیز تولید مولکول های مسئول آسیب مفصلی در افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید را کاهش می دهد.

آلزایمر و پارکینسون

پلی فنل های موجود در چای ماچا روی فرایند پیری اثر گذاشته و از آسیب نورون ها که می تواند به اختلالات پیشرفته عصبی مانند آلزایمر و پارکینسون منجر شود پیشگیری می کند.

نوشیدن چای ماچا حافظه کوتاه مدت را افزایش داده و عملکرد شناختی فرد را بهبود می بخشد.

سلامت دهان و دندان

خواص ضد باکتری چای سبز ماچا از سلامت دهان و دندان محافظت کرده و بوی بد دهان را برطرف می کند زیرا حدود 90 درصد علت بوی بد دهان به خاطر حفره های باکتریایی موجود در دندان ها می باشد.

چای ماچا – در صورتی که بدون شیرین کننده ها مصرف شود – دندان ها را قوی و سالم نگه داشته و مانع تشکیل حفره ها و پلاک های دندانی می شود.

سلامت چشم

محتوای کاتچین موجود در چای ماچا به سلامت چشم کمک کرده، بینایی را افزایش می دهد و از آب سیاه و نابینایی ناشی از آب مروارید پیشگیری می کند.4

پی نوشت:
1.www.chaymarket.com
2.www.chetor.com
3.www.namnak.com
4.www.persian-star.org