علت بیماری آلزایمر :

تقریبا 10 درصد افراد بالای 60 سال ، زوال عقل دارند و حدود نیمی عقل دارند از آنها مبتلا به آلزایمر می‌باشند. آلزایمر نوعی بیماری ناهمگن از نظر ژنتیکی است که در تمام نژادها دیده می‌شود. 5 درصد بیماران مبتلا به آلزایمر دچار بیماری خانوادگی با تظاهر زود هنگام ، 15 - 25 درصد دچار بیماری خانوادگی با تظاهر دیررس ، 75 درصد مبتلا به بیماری تک گیر می‌باشند. 10 درصد موارد آلزایمر خانوادگی ، توارث اتوزومی غالب و بقیه چند عاملی را نشان می‌دهند.

مهمترین یافته‌های شناختی بیماری آلزایمر ، رسوب دو پروتئین رشته‌ای پپتید بتاآمیلویید تاو در مغز می‌باشند. پپتید بتاآمیلویید که از پروتئین رمز گردانی شده توسط یکی از ژنهای مستعد کننده به بیماری آلزایمر خانوادگی بوجود می‌آید، در پلاکهای آمیلویید یا پیری در فضای خارج سلولی مخ مبتلایان به آلزایمر یافت می‌شود. پلاکهای آمیلویید ، حاوی پروتئینهای دیگر علاوه بر بتاآمیلویید می‌باشند. از جمله آپولیپو پروتئین E که این هم توسط نوعی ژن مستعد کننده به آلزایمر (APOE) رمز گردانی می‌شود.

اشکال هیپر فسفریله پروتئین تاو (Tau) ، کلافهای نورو فیبریلاری را تشکیل می‌دهند که برخلاف پلاکهای آمیلویید در داخل نورونهای آلزایمر یافت می‌شوند. تاو یک پروتئین مرتبط با میکرو توبولهاست که بطور وافری در نورونهای مغز بروز می‌یابد. این پروتئین ، تجمع و پایداری میکروتوبولها را که بر اثر فسفوریلاسیون کاهش می‌یابد، تقویت می‌کند. تشکیل کلافه‌های و نورو فیبریلازی تاو ظاهرا یکی از علل استحاله نورونی در بیماری آلزایمر است.

علایم و نشانه‌های بیماری آلزایمر:

بیماری آلزایمر در نخستین مراحلش معمولا 10 علامت هشدار دارد:

1- اختلال حافظه
2- اختلال در انجام وظایف روزمره
3- گم کردن زمان و مکان
4- اختلال در گفتار
5- اختلال در قضاوت
6- اختلال در تفکر
7- تغییر در خلق و خو
8- جابه‌جا گذاشتن وسایل
9- از دست دادن یا کاهش انگیزه زندگی
10- تغییرات شخصیتی

دوره بیماری آلزایمر چقدر است؟

روند پیشرفت بیماری آلزایمر در افراد مختلف با توجه به شرایط و پیشینه زندگی، زمان تشخیص، نوع اقدام‌های مراقبتی و درمانی متفاوت است و گاهی به 10 سال هم می‌رسد. به طور کلی این بیماری 3 مرحله دارد؛ در مرحله اول یا خفیف، علایم به‌تدریج ظاهر می‌شوند و مشکلاتی را برای فرد به وجود می‌آورند. در مرحله میانی، تمام علایم بروز می‌کنند و بیمار قادر نیست تنها زندگی کند و حتما به همراهی نیاز دارد. در مرحله نهایی هم به دلیل درگیر شدن بخش‌های زیادی از مغز، علاوه بر مشکلات ذهنی، مشکلات جسمی متعددی نیز در فرد به وجود می‌آید و بیمار برای زندگی، کاملا به دیگران وابسته می‌شود.

انواع داروها برای درمان آلزایمر

سازمان غذا و داروی ایالات متحده‌ی آمریکا (FDA) دو نوع دارو رو برای درمان آلزایمر تایید کرده است. این گروه از داروها از نوع مهارکننده‌های کولین استراز(cholinesterase inhibitors) و ممانتین (memantine) هستند که برای درمان و کنترل علایم شناختی بیماری هم‌چون از دست رفتن حافظه، گیجی، مشکلات مربوط به فکر کردن و علت یابی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

همزمان با پیشرفت بیماری آلزایمر، سلول‌های مغزی از کار افتاده و ارتباط میان سلول‌ها از بین می‌رود، در این زمان علایم شناختی بیماری شروع به وخیم‌تر شدن و بدتر شدن می‌کنند.

در حالی که داروهای کنونی قادر به متوقف کردن آسیبی که بیماری به سلول‌های مغزی می‌زند، نیستند، آن‌ها تا حدودی و برای مدت محدود به بهبود علایم بیماری کمک می‌کنند. این داروها بر مواد شیمیایی خاصی که کار تبادل پیام‌های عصبی میان سلول‌های مغزی را انجام می‌دهند، اثر می‌کنند. پزشک گاهی اقدام به تجویز هر دو نوع از این داروها می‌کند.

ایمن بودن داروها

قبل از شروع مصرف هر داروی جدیدی، باید پزشک خود را از داروهایی که در حال حاضر مصرف می‌کنید ( حتی داروهای بدون نسخه) مطلع کنید. این موضوع از آن‌جایی اهمیت دارد که گاهی برخی داروهای خاص با یکدیگر تداخل داشته و در نهایت عوارض جانبی به دنبال دارند.

داروهای مورد استفاده در مراحل اولیه تا مراحل میانی بیماری

تمامی داروهایی که در حال حاضر برای درمان آلزایمر در مراحل ابتدایی تا مراحل میانی بیماری مورد استفاده قرار می‌گیرد از نوع مهارکننده‌های کولین استراز هستند. این دسته از داروها برای درمان مشکلات حافظه، تفکر، زبان، قضاوت و تصمیم گیری و دیگر مشکلات فکری مورد استفاده قرار می‌گیرند.

علاوه بر این این دسته از داروها باعث:
از تجزیه‌ی استیل کولین (acetylcholine) که یک پیام‌رسان بسیار مهم و حیاتی در فرایند یادگیری و حافظه است، جلوگیری می‌کنند. این دارو با بالا نگه داشتن سطح استیل کولین ارتباط میان نورون‌های عصبی را پشتیبانی می‌کند.

فرایند وخیم شدن علایم بیماری را متوقف و یا آهسته‌تر می‌کند. عملکرد این دارو در این مرحله از فردی تا فردی دیگر متفاوت است.

عوارض جانبی گروه دارویی کولین استراز شامل حالت تهوع، استفراغ، بی اشتهایی و تکرر دفع مدفوع خواهد بود. بنابراین به پزشکان توصیه می‌شود که در صورت تجویز این گروه از داروها بیمار را به دقت زیر نظر داشته و هر گونه تغییر در روند بیماری را به سرعت مشاهده و بررسی کنند.

سه نوع داروی مهارکننده‌های کولین استراز در حال حاضر تجویز می‌شود:

* دونپزیل (Donepezil) تحت نام تجاری Aricept
این دارو در درمان هر سه مرحله از بیماری آلزایمر تجویز می‌شود.

* گالانتامین (Galantamine) تحت نام تجاری Razadyne
این دارو برای درمان مراحل غیر وخیم تا میانی بیماری تجویز می‌شود.

* ریواستیگمین (Rivastigmine) تحت نام تجاری Exelon
این دارو برای درمان مراحل غیر وخیم تا میانی بیماری آلزایمر تا مراحل میانی زوال عقل (dementia) ناشی از بیماری پارکینسون (Parkinson’s) تجویز می‌شود.

داروهای مورد استفاده در مراحل میانی تا مراحل شدید بیماری

ممانتین و ترکیبی از ممانتین و دونپزیل توسط سازمان غذا و دارو ایالات متحده برای درمان مراحل میانی تا شدید بیماری آلزایمر تجویز می‌شود.

این دارو برای بهبود حافظه، توجه، علت یابی، زبان و توانایی انجام کارهای ساده تجویز می‌شود. این دارو را می‌توان به تنهایی و یا به همراه دیگر درمان‌های موجود برای بیماری آلزایمر برای فرد مبتلا تجویز کرد. تحقیقات نشان می‌دهد که در فرایند درمان افراد مبتلا به مراحل میانی تا شدید بیماری مصرف مهارکننده‌های کولین استراز به همراه ممانتین اثر بخشی بسیار زیادی دارد.

ممانتین:

* فعالیت گلوتامات (glutamate) را تنظیم می‌کند، این ماده‌ی شیمیایی در فرایند تجزیه و تحلیل، ذخیره و بازیابی اطلاعات نقش بسیار مهمی دارد.

* عملکردهای ذهنی را بهبود بخشیده و به برخی از مبتلایان به بیماری آلزایمر کمک می‌کند تا فعالیت‌های روزانه‌ی خود را بسیار دقیق‌تر و بهتر انجام دهند.

* این دارو عوارض جانبی از جمله سردرد، سرگیجه، سردرگمی و یبوست خواهد داشت.

داروهای آلزایمر چگونه عمل می‌کنند؟

برای فهم بهتر چگونگی عملکرد داروهای مورد استفاده در درمان آلزایمر، باید در ابتدا به شناختی کلی از شبکه‌ی ارتباطی مغز برسیم. در تصویر زیر نورون‌های عصبی مغز را می‌بینیم. نورون‌ها سلول‌های اصلی مغز هستند که در بیماری آلزایمر آسیب می‌بینند.

در مغز نورون‌ها از طریق سیناپس‌ها (synapses) یا پایانه‌های عصبی با هم ارتباط برقرار می‌کنند. در پایانه‌های عصبی نوروترانسمیترها (neurotransmitters) کار انتقال پیام‌ها از سلولی به سلول دیگر را بر عهده دارند. بیماری آلزایمر این فرایند طبیعی را مختل می‌کند و در نهایت باعث از بین رفتن پایانه‌های عصبی و نورون‌ها می‌شود. با از بین رفتن این اجزا در مغز کار تبادل پیام‌ها هم مختل خواهد شد.

چشم انداز درمان آلزایمر

در حال حاضر دانشمندان به پیشرفت‌های زیادی در شناخت و فهم مراحل پیشرفت بیماری آلزایمر و چگونگی اثر بیماری بر سلولهای مغزی دست یافته‌اند. این پیشرفت‌ها در نهایت و در آینده نزدیک به کشف درمان‌های جدیدی منجر خواهد شد که در نهایت روند بیماری را کند و یا متوقف خواهد کرد.

برای یافتن درمانی موثر برای بیماری آلزایمر باید مطالعات بالینی زیادی انجام شود. در حال حاضر انجمن‌های معتبری در ایالات متحده‌ی آمریکا مانند انجمن Alzheimer’s Association TrialMatch اقدامات موثر زیادی در این رابطه انجام می‌دهند.

بهبود سوخت و ساز بدن:

مطالعه انجام شده نشان می‌دهد که رویکرد متابولیک برای درمان زوال عقل می‌تواند موثر باشد. محققان دانشگاه کالیفرنیا ۱۰ نفر از بیمارانی که مشکلات شناختی داشتند را مورد بررسی قرار داده اند. هر کدام از آن‌ها رژیم غذایی درمانی،تمرینات ورزشی، تحریک مغز، بهینه سازی خواب و ویتامین‌ها را دنبال کردند.

این مطالعه گزارشات موردی را نیز در خود گنجانده است. برخی از این افراد سرکار خود برگشته بودند و برخی دیگر مهارت‌های جدیدی آموخته بودند. برخی از افراد دیگر چیزی را فراموش نمی‌کردند. این یک مطالعه بالینی نیست و ممکن است اعمال آن در مقیاس وسیع کمی دشوار باشد.

درمان‌های غیر دارویی برای تحریک و پرخاشگری:

زمانی که حافظه و استدلال به تدریج رو به زوال می‌رود، افراد احساس خشم و اضطراب خواهند داشت. در مراحل انتهایی این بیماری، این افراد ممکن است از لحاظ فیزیکی یا شفاهی پرخاشگر شده باشند.

دکتر اپوستولوا در این باره می‌گوید: تا زمانی که لازم نباشد من از درمان‌های دارویی برای نشانه‌های رفتاری استفاده نمی‌کنم. او به اعضای خانواده و پزشکان توصیه می‌کند از فعالیت‌های اجتماعی و درمان رفتاری استفاده کنند. گوش دادن به حرف‌های بیمار، فراهم اوردن اطمینان قلبی و تعامل با او در فعالیت های مختلف می‌تواند فرد را آرام کند.

داروهایی برای پرخاشگری و تحریک:

داروی تایید شده‌ای برای درمان نشانه‌های رفتاری حاصل از زوال عقل وجود ندارد. به همین خاطر است که پزشکان معمولا نمی‌توانند داروهای موثری تجویز کنند. با این وجود برخی از پزشکان سعی می‌کنند از داروهایی همچون سیتالوپرام (Celexa) استفاده کنند که یک داروی ضدافسردگی و مهار کننده انتخابی بازجذب سروتونین است. گزینه دیگری که پیش روی پزشکان قرار دارد Nuedexta است. این دارو برای درمان اثرات بی ثباتی عاطفی تایید شده است.

بی ثباتی عاطفی به یک اختلال عصبی اشاره دارد که با گریه کردن بی‌اختیار یا گریه و خنده غیرقابل کنترل یا دیگر ظواهر عاطفی نمود پیدا می‌کند. در حالیکه داروهای آنتی سایکوتیک به عنوان یک گزینه محسوب می‌شوند اما باید زمانی مورد استفاده قرار گیرند که نشانه‌ها حاد و شدید است.

داروهای ضد افسردگی:

درمان افسردگی در بیماران مبتلا به آلزایمر ممکن است در برگیرنده ترکیبی از دارو و مشاوره‌های روان شناختی باشد. متخصصان می‌توانند داروهای ضد افسردگی SSRI همچون سیتالوپرام و سرترالین را برای مبارزه با این نشانه‌ها تجویز کنند. این داروها ممکن است سطح سروتونین را افزایش دهند. همانطور که می‌دانید سروتونین یک پیام رسان شیمیایی مهم در مغز است.

داروهای ضد افسردگی آتیپیک نیز فعالیت شیمیایی مغز را افزایش می‌دهد و می‌توانند گزینه دیگری برای درمان افسردگی باشند. برخی از این داروها شامل میرتازاپین (remeron) و ترازودون است. عوارض جانبی احتمالی این داروها شامل خواب آلودگی، سرگیجه، خشکی دهان است.

آدوکانوماب و سولانِزوماب:

دانشمندان در تلاشی که برای درمان این بیماری داشته‌اند، برخی ویژگی‌های اساسی این بیماری را هدف قرار داده اند. یک رویکرد برای درمان این بیماری، حمله به آمیلوئید است. آمیلوئید مشخصه اصلی این بیماری محسوب می‌شود. آمیلوئید برآمدگی‌هایی را در مغز بیماران تشکیل می‌دهد و پلاک‌های چسبناکی ایجاد می‌کند که باعث مرگ سلول‌ها می‌شود.

سولانِزوماب یک داروی قابل تزریق است و می‌تواند پلاک‌های تشکیل شده را از بین ببرد. نتایج بالینی در اواخر سال ۲۰۱۶ و اوایل سایل ۲۰۱۷ مشخص خواهد شد. مطالعه دیگری بر روی یک داروی مشابه دیگر به نام آدوکانوماب تمرکز کرده است.

در حال حاضر هیچ کدام از این داروها در بازار وجود ندارد اما بیمارانی که به صورت بالینی از آن استفاده کرده اند بهبودهایی داشته اند.

داروهای ضدالتهاب:

برخی از دانشمندان در حال توسعه داروهایی برای تسکین التهاب مغز هستند. التهاب یکی از پاسخ‌های طبیعی بدن به عفونت است اما مقدار زیاد التهاب می‌تواند به سلول‌های مغز و عملکرد آن اسیب وارد کند.

در یک مطالعه حیوانی مفنامیک اسید(یک داروی ضدالتهاب غیر استروئیدی) روند از دست دادن حافظه در موش‌ها را معکوس کرده است. این موش‌ها از لحاظ ژنتیکی به گونه ای دستکاری شده بودند که بیماری آلزایمر و نشانه‌های آن در این موش‌ها توسعه یافته بود. با اینحال، درمانی که در موش کارساز است ممکن است کمکی به انسان‌ها نکند.

اگرچه نتایج به دست آمده امیدوار کننده است اما این تنها اولین قدم برای تعیین مثبت بودن چنین درمان‌هایی است و مطالعات بیشتری برای تایید آن نیاز خواهد بود.

منبع: سایت دکتردکتر
سایت مشرق نیوز
سایت بیتوته