خواندن کتاب هایی «مانند هنر جنگ» که در قرن ششم میلادی توسط نویسنده ی چینی سون تسو «Sun Tzu» نوشته شده و فکر کردن به اینکه چطور استراتژی های جنگی را می توان در کسب وکار هم به کار برد، جذابیت خاصی دارد. بنابراین وقتی سرهنگ سابق نیروی هوایی ارتش آمریکا جان بُوید (John Boyd) مدلش را برای تصمیم گیری در نبردهای هوایی ایجاد کرد، پتانسیل کاربردهای این مدل در کسب وکار به سرعت مشخص شد.
بُوید بعد از تحلیل موفقیت هواپیمای جنگنده ی آمریکاییِ اف ۸۶ در مقایسه با رقیبش ام. آی. جی ۱۵ که متعلق به اتحاد جماهیر شوروی بود، این مدلِ تصمیم گیری را ایجاد کرد. با اینکه ام.آی.جی سریع تر بود و بهتر دور می زد، هواپیمای آمریکایی در نبرد های بیشتری پیروز شد چون به عقیده ی بُوید دامنه ی دید خلبان در این هواپیما خیلی بهتر بود.
این برتر بودن از نظر دامنه ی دید، به خلبان ها یک مزیت رقابتی می داد و این امکان را برای آنها فراهم می کرد تا موقعیت را بهتر و سریع تر از رقیب ارزیابی کنند. رقیب (خلبان شوروی) تعادلش را از دست می داد و مانورش خنثی می شد و نمی دانست باید انتظار چه اتفاقی را داشته باشد و در نتیجه مرتکب اشتباه می شد.
موفقیت در کسب وکار معمولا زمانی به دست می آید که یک قدم از رقیبان جلوتر هستیم و هم زمان آماده ایم تا به اقدامات آنها واکنش نشان بدهیم. با ارتباطاتِ بلادرنگِ جهانی، رشد و پیشرفت مداوم تکنولوژی و آشفتگی های اقتصادی، همه ی ما باید استراتژی های خود را همواره به روز کنیم تا بتوانیم خودمان را با محیطی که دائما در حال تغییر است هماهنگ نگه داریم.1
مدل بُوید می تواند درس خوبی در تجارت امروزی به ما بدهد.
شناخت این مدل
این مدل که به حلقه ی OODA (مشاهده:observation، جهت گیری:Orient، تصمیم گیری:Decide، اقدام:Action) معروف است، حلقه ی تصمیم گیریِ چهار نقطه ای را مشخص می کند که در تصمیم گیری های سریع، مؤثر و پویا بسیار مفید است. این چهار مرحله شامل موارد زیر می شوند:مشاهده: اطلاعات جاری را از تمامی منابع ممکن به دست آورید.
جهت گیری: اطلاعات را تحلیل کنید و با استفاده از آن واقعیت فعلی را تغییر بدهید.
تصمیم گیری: اقدامات لازم را مشخص کنید.
اقدام: مسیر تصمیم را دنبال کنید.
شما از طریق مشاهده ی نتایج اقدامات تان، بررسی تحقق یا عدم تحقق نتایج مورد انتظار، بررسی و مرور تصمیم ابتدایی و رفتن به مرحله ی بعد، این چرخه را در حلقه ی OODA ادامه می دهید.
شکل زیر سلسله مراتب حلقه ی OODA را نشان می دهد:
تصمیم گیری با استفاده از مدل حلقه های OODA
مشاهده و جهت گیریِ مناسب کلید یک تصمیم گیری موفق هستند. اگر این مراحل دارای نقص باشند، شما را به سمت تصمیمی اشتباه و در نتیجه اقدامی اشتباه هدایت می کنند. پس، با اینکه سرعت اهمیت دارد، بهبود مهارت های تحلیلی و مشاهده ی اینکه چه اتفاقی دارد می افتد نیز به همان اندازه مهم است.اجازه دهید نگاه دقیق تری به هر مرحله بیندازیم:
مرحله ی ۱: مشاهده
همین طور که مرحله ی اول در این حلقه نشان می دهد، شما باید در جست وجوی اطلاعات نوین باشید. در این مرحله، هر چقدر بتوانید اطلاعات بیشتری کسب کنید، درک دقیق تری از موقعیت خواهید داشت. مانند خلبان جنگنده ی اف ۸۶ که دامنه ی دید وسیعی دارد، شما هم باید تا آنجا که می توانید داده های ورودی بیشتری داشته باشید. در اینجا باید این سؤالات را از خودتان بپرسید:در محیطی که مستقیما بر من تأثیر می گذارد چه اتفاقی در حال افتادن است؟
کدام اتفاق ها تأثیر غیر مستقیم بر من دارند؟
تأثیر کدام یک از اتفاق هایی که در حال حاضر در حال رخ دادن هستند تا مدت ها باقی می ماند؟
آیا پیش بینی های من دقیق بودند؟
آیا قسمت هایی وجود دارند که در آنها پیش بینی تفاوت اساسی با واقعیت داشته باشد؟
مرحله ی ۲: جهت گیری
یکی از مهم ترین مشکلات تصمیم گیری در این مرحله بروز می کند: همه ی ما رویدادها را با فیلتر تجربیات و ادراک خودمان می بینیم. بُوید مهم ترین مواردی را که بر دیدگاه ما تأثیر می گذارند، به این شرح توصیف می کند:سنت های فرهنگی
عوامل ژنتیکی
توانایی تجزیه و تحلیل کردن
تجارب قبلی
اطلاعات جدیدی که وارد می شوند.
جهت گیری یعنی چطور موقعیت را تفسیر می کنید. این کار مستقیما به تصمیم گیری منجر می شود. بحثی که در اینجا مطرح می شود این است که وقتی ادراکات خود را بهتر بشناسیم و سریع تر به سمت واقعیت جهت گیری کنیم، می توانیم با سرعت بیشتر و بازدهی بالاتری در حلقه ی تصمیم حرکت کنیم. هر چقدر سریع تر متوجه شوید که چه اتفاقی در حال افتادن است، بهتر است و اگر بتوانید موقعیت و محیط اطراف را بهتر و سریع تر از رقیبان تان درک کنید به مزیت رقابتی دست خواهید یافت.
به یاد داشته باشید که شما باید دائما در حال تغییر جهت باشید. همین طور که اطلاعات جدیدی در مرحله ی مشاهده به دست می آیند، باید به سرعت آنها را پردازش کنید و جهت گیری خود را بر مبنای آنها تغییر بدهید.
.jpg "مدل حلقه‌های OODA و نقش آن در تصمیم گیری")
مرحله ی ۳: تصمیم گیری
تصمیم ها در واقع بهترین حدس هایی هستند که بر اساس مشاهداتی که انجام دادید و جهت گیری ای که انتخاب کردید به آنها رسیده اید. به همین دلیل، باید آنها را به چشم مواردی انعطاف پذیر و در جریان نگاه کنید. همین طور که در درون حلقه حرکت می کنید با پیشنهادهای جدیدی مواجه می شوید که ممکن است باعث تغییر در تصمیم و به دنبال آن تغییر در اقدامات شوند. در اصل شما در حال حرکت در این چرخه موارد تازه ای می آموزید. نتایج آموخته های شما در مرحله ی جهت گیری تأثیر می گذارند که آن هم به نوبه ی خود بر دیگر مراحل تصمیم گیری تأثیر می گذارد.
مرحله ی ۴: اقدام
مرحله ی اقدام مرحله ای است که شما تصمیم خود را اجرا می کنید. بعد از آن دوباره به مرحله ی مشاهده می روید و تأثیر اقدام تان را می بینید. اینجا جایی است که اقدامات شما بر تمامی چرخه تأثیر می گذارند و درس گرفتن از اقدامات خود و رقیبان تان اهمیت ویژه ای دارد.2
استفاده از این مدل
حلقه ی OODA قرار نیست که مدلی خطی و ثابت باشد که از شما بخواهد مراحل را یکی بعد از دیگری پشت سر بگذارید. این حلقه کمی انعطاف پذیرتر است. با این رویکرد، هر چقدر سریع تر از مراحل عبور کنید بهتر است. در حقیقت، اگر قرار بود می نشستید و برای هر مرحله با دقت برنامه ریزی می کردید مسلما سرعت تصمیم گیری تان خیلی پایین می آمد.هدف این مدل این است که سرعت جهت گیری و تغییر جهت دادن را بر مبنای اطلاعات جدیدی که هر بار به دست می آورید افزایش دهد. شما باید این توانایی را پیدا کنید که خیلی آرام و مستقیم اطلاعاتی را که از مشاهده ی موارد به دست می آورید؛ تفسیر کنید و بدانید می خواهید با آنها چه کار کنید.
وقتی این مراحل را با سرعت طی می کنید، فعال تر می شوید و می توانید از فرصت هایی که رقیبان تان از آنها بی اطلاع هستند استفاده کنید. بُوید این را «انجام عملیات درون حلقه ی OODA دشمن» می نامد. در اینجا رقیب شما خیلی آرام حرکت می کند و فقط به تغییراتی که در محیط اطراف می افتد واکنش نشان می دهد. برخلاف رقیب، شما بر موارد تهاجمی تمرکز می کنید، حمله می کنید و او را مجبور می کنید به حمله ی شما واکنش نشان بدهد.
نکته
حواس تان به تأکید بر موضوع سرعت، باشد. در بعضی موقعیت ها، واقعا به آن نیاز دارید. در بعضی مواقع باید رویکردی محتاطانه تر پیش بگیرید. این موضوع احتمالا از مدت زمان چرخه ی تولید، نرخ تغییر در صنعت و عواقب تصمیم نامناسب، تأثیر می پذیرد.3پی نوشت:
1.www.chetor.com
2.www.khaandaniha.ir
3.www.ravanpezshk.akairan.com
