علائم و نشانه‌های سینوزیت مزمن و حاد و علل، تشخیص، درمان و پیشگیری از آن

سینوزیت چیست؟

سینوزیت یک اصطلاح پزشکی به معنی التهاب سینوس‌ها است که معمولا در اثر عفونت‌های ویروسی، باکتریایی و یا قارچی در افراد به وجود می‌آید. سینوزیت تورم بافتی است که سینوس‌ها را پوشش می‌دهد.

سینوزیت مشکلی بسیار عمومی و شایع است که تعداد زیادی از بیماران بخش‌های تنفسی را به خود اختصاص می‌دهد.

کانال های هوا در سر

سینوسها فضاهای هوا در جمجمه شما هستند که با غشای مخاطی پوشیده شده اند. بیشتر مردم 4 مجموعه سینوس مربوط به بینی دارند:

* سینوسهای جلوی پیشانی بالای چشمها
* دو سینوس آروارهای که داخل استخوانهای گونه قراردارند
* سینوسهای استخوان غربالی: گروهی از گودالهای پشت پل بینی

سینوس چیست؟

سینوس‌ها حفره‌هایی در جمجمه انسان هستند که در حالت طبیعی باید توخالی باشند و فقط هوا در آنها جریان داشته باشد.
سینوس‌ها در صورت سالم بودن پر از هوا هستند و میزان مشخصی از مخاط نیز درون سینوس‌های سالم وجود دارد ولی هیچ اثری از میکروب، باکتری یا هرگونه عامل خارجی در آنها نیست.

عفونت سینوسی می‌تواند باعث ایجاد سردرد یا فشار در ناحیه چشم، بینی، یا در یک سمت سر شود.

اگر شما هم با مشکلات سینوزیت درگیر هستید و از آن رنج می‌برید، می‌توانید از طریق تماس تلفنی با پزشک متخصص گوش، حلق و بینی مشکل خود را در سریع‌ترین زمان حل کنید.

انواع سینوزیت

سینوزیت دو نوع حاد و مزمن دارد که تفاوت آنها در شدت و مدت علائم و همچنین تعداد تکرار آن در طول یک سال است.

سینوزیت حاد چیست؟

سینوزیت حاد به حالتی گفته می‌شود که علائم سینوزیت حداکثر تا ۴ هفته وجود دارند؛ بیش از سه بار در سال اتفاق نمی‌افتد و هر بار بیشتر از ۱۰ روز طول نمی‌کشد. اغلب این نوع سینوزیت‌ها به گفته متخصصان گوش، حلق و بینی به علت رشد بیش از حد باکتر‌ی‌ها در محل سینوس‌ها بروز پیدا می‌کند.

سینوزیت مزمن چیست؟

سینوزیت مزمن زمانی بروز پیدا می‌کند که علائم سینوزیت بیش از ۳ ماه فرد را درگیر کند؛ بیش از چهار بار در سال رخ می‌دهد و در مورد علائم هم معمولا بیش از ۲۰ روز طول می‌کشد. اغلب قارچ‌ها و باکتر‌ی‌ها سبب سینوزیت مزمن هستند.

علائم سینوزیت در بزرگسالان چیست؟

علائم سینوزیت در نوع حاد و مزمن تقریبا یکی است. معمولا علائم سینوزیت حاد اندکی شدیدتر از سینوزیت مزمن است. مدت زمان نوع مزمن نیز طولانی‌تر بوده و حدود ۱۲ هفته به طول می‌انجامد.

این علائم شامل تب، سردرد شدید، درد زیر چشم، درد دندان، آبریزش بینی، گلودرد، سخت شدن تنفس، بوی بد دهان، از دست دادن نسبی حس بویایی، سرفه، خستگی و احساس کوفتگی و کسالت است.

علائم سینوزیت در کودکان چیست؟

نشانه‌های سینوزیت در کودکان اندکی با نشانه‌های سینوزیت در بزرگسالان متفاوت است. از جمله علائم سینوزیت در کودکان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

* کودک مدت طولانی مبتلا به سرماخوردگی است و با گذشت زمان نه تنها بهتر نمی‌شود بلکه شرایطش وخیم‌تر هم می‌شود.
* کودکان مبتلا به سینوزیت تب شدیدی را تجربه می‌کنند که همزمان با آن ترشحات بینی آنها نیز تغییر رنگ داده و تیره‌تر می‌شود.
* کودک آبریزش بینی شدیدی دارد که بیشتر از ۱۰ روز ادامه دارد ولی شدیدتر نمی‌شود.

عوارض سینوزیت حاد

عوارض حاد سینوزیت شایع نبوده و به ندرت بروز پیدا می کند. اما در صورت بروز این عوارض جانبی شامل موارد زیر خواهد بود:

سینوزیت مزمن. سینوزیت حاد ممکن است شعله ور شدن یک مشکل طولانی مدت شناخته شده به عنوان سینوزیت مزمن باشد. سینوزیت مزمن، سینوزیتی است که بهبود آن بیش از 12 هفته طول می کشد.

مننژیت. این عفونت باعث التهاب غشاها و مایعات موجود اطراف مغز و نخاع خواهد شد.

سایر عفونت ها. (سلولیت) گسترش یافته و این قسمت ها را نیز درگیر کند.

مشکلات بینایی. اگر عفونت به حدقه چشم شما گسترش یابد می تواند باعث کاهش دید یا حتی کوری دائمی فرد مبتلا به سینوزیت حاد شود.

چه زمانی فرد به سینوزیت مبتلا می‌شود؟

اگر به هر دلیلی مجاری سینوسی بسته شوند؛ مثلا با ترشح بیش از حد مخاط، ارتباط سینوس‌ها با بیرون قطع شده و بستر برای رشد میکروب‌ها و باکتری‌ها فراهم می‌شود.

به طور کلی بیماری سینوزیت ممکن است در ۳ حالت بروز پیدا کند:
درون سینوس‌ها اجسام مژه‌ مانندی وجود دارد که با زنش‌های خود مخاط را که میکروب‌ها و مواد خارجی را به خود جذب می‌کند به بیرون هدایت می‌کنند و از تجمع آنها درون محیط سینوس و بروز عفونت جلوگیری می‌کنند. اگر به هر دلیلی این اجسام مژه مانند به درستی عمل نکنند مواد اضافی و میکروب‌ها در محل سینوس‌ها تجمع پیدا می‌کنند و سینوزیت بروز پیدا می‌کند.

به طور طبیعی درون سینوس‌ها مخاط وجود دارد اگر مقدار این مخاط از میزان مشخصی بیشتر شود، حالتی که معمولا در سرماخوردگی‌ها و آلرژی‌ها رخ می‌دهد، مخاط اضافی، مجاری سینوسی را می‌بندد و زمینه برای سینوزیت فراهم می‌شود.

برخی مشکلات آناتومیکی مانند انحراف تیغه‌ی میانی بینی، پولیپ بینی و یا مشکلات مجرای بینی نیز می‌توانند سبب بسته شدن مجرای سینوس شوند و در ادامه سینوزیت به وجود آید.

چه مواردی ریسک ابتلا به سینوزیت را در فرد افزایش می‌دهد؟

برخی شرایط و بیماری‌ها در فرد، زمینه را برای بروز سینوزیت فراهم می‌کنند؛ از جمله:

* رینیت آلرژیک (التهاب مخاط بینی)
* فیبروز سیستیک (سفتی مخاط، نوعی بیماری که بر اثر آن ترشحات در بخش‌هایی از بدن سفت و چسبنده می‌شوند)
* بیماری‌ها و عواملی که باعث فلج و از کار افتادگی اجسام مژکی می‌شوند
* تغییر ارتفاع (پرواز و یا سقوط)
* سیگار کشیدن
* نقص در سیستم ایمنی در اثر HIV یا شیمی درمانی و …

چگونه بیماری سینوزیت تشخیص داده می‌شود؟

اولین اقدام پزشک متخصص برای تشخیص سینوزیت، بررسی وجود یا عدم وجود پولیپ بینی است. سپس مرحله بعدی در معاینه دق کردن است. در این حالت پزشک در محل سینوس‌ها در جمجمه بیمار دق می‌کند در صورتی که سینوس‌ها خالی باشند صدای رزونانس و در صورت پر بودن سینوس‌ها از چرک و عفونت و ترشحات، صدای دال می‌دهد.

گام بعدی استفاده از پاراکلینیک در معاینه است. پزشکان از اندوسکوپی بینی یا رینوسکوپی برای تشخیص سینوزیت استفاده می‌کنند. البته در بعضی شرایط پزشک از سی‌تی‌اسکن یا ام‌آرآی برای تشخیص قطعی سینوزیت یا تشخیص تومور در سینوس‌ها استفاده می‌کند.

در صورتی که این معاینات نتوانند پزشک را به طور قطعی از وجود سینوزیت مطمئن سازند برخی آزمایش‌های حساسیت، آزمایش‌های مربوط به کنترل سطح ایمنی بدن، تست سنجش عملکرد درست اجسام مژگانی و سیتولوژی بینی انجام می‌شود.

درمان سینوزیت

درمان سینوزیت پس از تشخیص قطعی توسط پزشک آغاز می‌‌شود. مراحل درمان سینوزیت چندان پیچیده نیست اما توجه کامل بیمار را می‌طلبد به طوری که دقیقا مراقبت‌های فردی را انجام دهد و علاوه بر آن داروهایی که توسط پزشک تجویز می‌شوند را نیز مرتب و طبق دستور مصرف کند.

نکته‌ قابل توجه در درمان سینوزیت این است که به هیچ وجه بدون مشورت پزشک از اسپری‌های ضد احتقان استفاده نکنید. حتی در صورتی که پزشک آنها را برایتان تجویز کرد، در مصرف آنها زیاده‌روی نکنید؛ زیرا این اسپری‌ها در ابتدا سبب رفع احتقان مجاری تنفسی می‌شوند و به همین دلیل بسیار برای افراد مطلوب هستند اما به گذشت زمان اوضاع را وخیم‌تر می‌‌کنند.

آنتی بیوتیک‌ها ممکن است برای کمک به پیشگیری از عوارض، کاهش علائم و کاهش خطر سینوزیت مزمن تجویز شوند. جراحی سینوس آخرین اقدام برای کسانی است که به دارو پاسخ نمی‌دهند.

قبل از مراجعه به پزشک می‌توانید با استفاده از تماس تلفنی با پزشک متخصص گوش، حلق و بینی با پزشک ارتباط برقرار کنید و از نگرانی های خود در این زمینه بکاهید.

دکونژستان: برطرف کننده علائم اما با کمی هزینه

این اسپریها مجاری ورمکرده بینی را باز میکنند و موجب خالی شده سینوسها میشوند. این کار مخصوصاً در طی بدترین روزهای سرماخوردگی یا سفرهوایی بسیار کمک کننده است. اما این داروها فقط باید در روزهای معدود استفاده شوند و بعد ازمدتی اثر معکوس دارند و باعث بسته شدن دوباره مجاری بینی میشوند. دکونژستانها برای استفاده طولانی مدت نیستند. دکونژستانهای دهانی شاید مفید باشند، اما اثرات جانبی نیز دارند.

راهکارهای بهتر برای علائم سینوس حاد: اسپریهای استروئیدی بینی یا اسپریها یا شوینده های نمکی. اگر علائم ادامه پیدا کردند به پزشک گوش و حلق و بینی مراجعه کنید. علائم سینوس مزمن شاید به دلیل انحراف بینی یا سایر مشکلات قابل درمان بوجود آمده باشند.

عوارض سینوزیت: بدترین حالت ها

تنها یک لایه از استخوان سینوسها را از مغز جدا می کند. اگر عفونت سینوسی از این لایه عبور کند می تواند پوشش مغز را آلوده کند که به مننژیت میانجامد و حتی ممکن است عفونت به خود مغز برسد. هر دو مشکل تهدید کننده هستند. اگرعفونت سینوس به دایره چشم نفوذ کند منجر به عفونت اطراف چشم و احتمالاً نابینایی میشود. حمله تنگی نفس و از دست دادن بویایی و چشایی از عوارض دیگر سینوزیت هستند.

درمان‌های خانگی سینوزیت

منظور از مراقبت‌های فردی، همان درمان سنتی و خانگی سینوزیت است. از جمله روش‌های درمان سینوزیت در خانه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

* فرد بیمار در طول روز چند بار حوله‌ای را گرم کرده و بر روی صورت خود قرار دهد
* مصرف مایعات را در طول شبانه روز افزایش دهد
* روزانه چند بار مجاری تنفسی خود را در معرض بخار قرار دهد تا بخار آب به ضدعفونی سینوس‌ها بپردازد
* همین طور از اسپری‌های نازال (بینی) نرمال سالین استفاده کند. (اسپری‌ها نیز نقش ضدعفونی‌کنندگی مجاری بینی را دارند)

هیچ درمانی جایگزین و ثابت نشده برای کاهش علائم سینوزیت حاد وجود ندارد. البته محصولات حاوی ترکیبات خاصی از گیاهان ممکن است در درمان این بیماری کمک کننده باشد. این گیاهان درمانی ترکیبی شامل گل گاو زبان، ریشه جنتیان، آقطی، شاه پسندو ترشک می شود.

عوارض جانبی احتمالی مصرف این محصولات گیاهی شامل ناراحتی معده، اسهال و واکنش های آلرژیک پوستی خواهد بود. قبل از مصرف هرگونه مکمل گیاهی یا رژیم غذایی با پزشک خود مشورت کنید تا از عدم تداخل آن ها با داروهای مصرفی خود و عوارض جانبی آن مطلع شوید.

چگونه سردرد سینوسی را برطرف کنیم؟

التهاب سینوس‌ها می‌تواند منجر به سردرد سینوسی شود. درمان‌های سردرد سینوسی عبارت‌اند از:

*درمان‌های خانگی (به آنها اشاره کردیم)
* داروهای ضد درد (OTC)
* داروهای ضد انعطاف‌پذیر
* اسپری‌های بینی ضد انعقاد
* استروئیدهای استنشاقی
* آنتی هیستامین‌ها
* عمل جراحی

چند توصیه مهم در مورد افراد مبتلا به سینوزیت

افرادی که از مشکل سینوزیت رنج می‌برند نباید بیش از حد در معرض باد و هوای سرد قرار بگیرند و در صورتی که مجبورند در چنین شرایطی باشند باید به خوبی خود را بپوشانند.

همچنین این افراد نباید به طور ناگهانی تغییر وضعیت دهند؛ مثلا ناگهان به جلو خم شوند. علاوه بر این مبتلایان به سینوزیت نباید در معرض تغییر دمای ناگهانی قرار بگیرند.

پیشگیری از سینوزیت

پیشگیری از سینوزیت کار چندان دشواری نیست فقط باید از اکثر موارد و شرایطی که احتمال سرماخوردگی را بالا می‌برند دوری کنیم و از هر آنچه سبب تقویت سیستم ایمنی بدن می‌شود؛ استقبال کنیم.

* نسبت به رعایت بهداشت فردی حساسیت داشته باشیم و بعد از آنکه از بیرون به منزل می‌آییم یا بعد از دست دادن با افراد، حتما دستانمان را با آب و صابون بشوییم.

* سعی کنیم با استفاده از دستگاه بخور مجاری تنفسی‌مان را همیشه مرطوب نگه داریم

* از استعمال سیگار و قلیان پرهیز کنیم

* هر ساله واکسن آنفولانزا بزنیم

*جایگاه ویژه‌ای برای میوه و سبزیجات در رژیم غذایی‌مان قائل شویم. زیرا میوه‌ها و سبزیجات به دلیل داشتن آنتی‌اکسیدان‌هایی همچون ویتامین C سبب تقویت سیستم ایمنی می‌شوند.

در صورت رعایت این مسائل به احتمال بسیار قوی درگیر سینوزیت نخواهیم شد. بنابر مطالب ذکر شده قطعا دریافته‌اید که خودتان مهم‌ترین عامل برای پیشگیری و درمان کامل سینوزیت هستید.

برای تشخیص سینوزیت به کدام متخصص مراجعه کنیم؟

سینوزیت اغلب برای اولین بار توسط یک پزشک عمومی، پزشک مراقبت‌های اولیه یا پزشک داخلی تشخیص داده می‌شود. اما در مورد اطفال، ممکن است توسط متخصص اطفال تشخیص داده شود.

اگر سینوزیت از نوع مزمن یا شدید باشد، ممکن است مراجعه به یک متخصص گوش، حلق و بینی بهتر باشد. اگر سینوزیت شما به مرحله حاد برسد و یا علائم به مرحله وخامت برسد شاید نیاز باشد متخصص را در مراقبت‌های ویژه بیمارستان ملاقات کنید.

آمادگی برای ملاقات با پزشک

از آن جایی که مدت زمان ملاقات با پزشک کوتاه بوده و حرف های زیادی برای گفتن خواهید داشت. در نتیجه بهتر است با آمادگی کامل به پزشک مراجعه کرده و از این زمان کوتاه نهایت استفاده را ببرید. بهتر است قبل از حضور در مطب موارد زیر را آماده کنید:

- لیستی از تمامی علائم و نشانه های بیماری را تهیه کنید. همه نشانه های مربوط و غیر مربوط به بیماری خود را یادداشت کرده و همراه خود داشته باشید.
- اطلاعات مهم شخصی را یادداشت کنید. بهتر است استرس ها و تغییرات اخیری که در زندگی تان افتاده است را یادداشت کنید.
- لیستی از تمامی داروهای مصرفی خود تهیه کنید. نام تمامی داروها، مکمل ها و ویتامین های که مصرف می کنید را همراه با میزان مصرف خود یادداشت کنید.
- دوست یا یکی از اعضای خانواده خود را همراه ببرید. گاهی اوقاتت به خاطر سپردن تمامی موارد و اطلاعاتی که پزشک در اختیارتان قرار می دهد، کار دشواری است. در نتیجه بردن همراه به یادآوری اطلاعات مهم و نکات کمک زیادی خواهد کرد.
- سؤالات خود را یادداشت کنید. تمامی سؤالات مربوط و غیر مربوطی که به ذهنتان رسیده و قصد پرسیدن آن ها از پزشک را دارید را یادداشت کرده و همراه خود به مطب ببرید.

سوالات بیمار از پزشک

بهتر است در مورد بیماری سینوزیت حاد سؤالات زیر را از پزشک بپرسید:

- آیا این علائم موقتی است یا مزمن؟
- به انجام چه آزمایش هایی نیاز خواهم داشت؟
- چه عاملی باعث بروز علائم من شده است؟
- علل احتمالی دیگر برای بروز این علائم چیست؟
- بهترین اقدام درمانی برای این بیماری چیست؟
- آیا برای درمان باید به متخصص مراجعه کنم؟
- آیا محدودیت هایی وجود دارد که باید از آن ها پیروی کنم؟
- مبتلا به بیماری های دیگری هستم. چگونه می توان این بیماری ها را به بهترین شکل مدیریت کرد؟
- آیا بروشور یا نسخه چاپی در مورد این بیماری دارید؟ برای کسب اطلاعات بیشتر مطالعه چه وب سایت هایی را پیشنهاد می کنید؟

توقع و انتظارات از پزشک معالج

پزشک ممکن است در حین معاینه برای تشخیص و درمان بهتر، موارد زیر را توصیه کند:

- علائم تا چه میزان شدید است؟
- از چه زمانی علائم شما شروع شد؟
- آیا عاملی باعث می شود تا علائم شما بهبود یابد؟
- آیا عاملی باعث می شود تا علائم شما کاهش یابد؟
- آیا این علائم دائمی بود یا به صورت موقت ظاهر شد؟
- آیا اهل سیگار کشیدن بوده یا در هوای آلوده زنده می کنید؟

سخن آخر

همان طور که گفته شد سینوزیت شامل عفونت‌هایی است که سینوس‌ها را مورد تهدید قرار می‌دهد. عدم درمان به موقع و پیگیری سینوزیت به دلیل قرارگیری سینوس‌ها در نقاط حساس می‌تواند برای سایر اعضا خطرساز باشد.

بنابراین در صورت داشتن نشانه‌های سینوزیت حاد یا مزمن و همینطور سابقه بیماری سینوسی به پزشک متخصص مراجعه کنید.

منبع: سایت دکتردکتر
سایت درمانکده
سایت پزشکت