زون البرز
تعریف کلی
ژئومورفولوژی البرز
سنگ شناسی و زمین ساخت البرز
به ظاهر، سرگذشت ساختارى و چینهاى البرز در همه جا یکسان نیست. به همینرو، جدا از واژههاى جغرافیایى: البرز باخترى، البرز مرکزى، البرز خاورى، البرز شمالى، البرز جنوبى، از نظر زمینشناسى، از زیرزونهایى همچون ماکو – تبریز، رشت – گرگان، بینالود و حتى کپهداغ یاد شده است که نیاز به بازنگرى دارند. براى نمونه، زون رشت – گرگان که شامل مناطق جنوبى دریاى خزر است، در شمال گسل البرز ، به گفته بهتر در شمال زمیندرز پوشیده تتیس کهن قرار دارد و از این رو، وابستگى آن به لبه جنوبى ورق توران به مراتب بیشتر است و یا زون بینالود، خویشاوندى زمینشناختى بیشترى با ایران مرکزى دارد تا البرز. مهمتر آنکه، شرایط زمینشناختى حاکم بر کپهداغ با البرز متفاوت است و از این رو، شمول آنها در البرز توجیه علمى قوى ندارد.
تاریخچة چینهاى البرز
1. توالى سکوى پرکامبرین پسین – اردویسین،
2. سنگهاى ماگمایى (درونى و بیرونى) اردویسین میانى – دونین،
3. توالى فلات قاره دونین – تریاس میانى،
4. نهشتههاى پیشخشکى تریاس بالایى – ژوراسیک میانى،
5. توالى فلات قاره ژوراسیک میانى – کرتاسه، با دو رخساره ناهمسان در البرز جنوبى و شمالی.
6. مجموعه ماگمایى البرز به سن سنوزوییک، با ترکیب شیمیایى کلسیمى - قلیایى در البرز غربى – مرکزى و قلیایى در البرز شرقی.
7. رسوبات همزمان با کوهزایى سنوزوییک، با دو رخسارة ناهمسان در البرز جنوبى و شمالى، گفتنى است که:
* هر یک از واحدهاى یاد شده در بالا شامل چند یا چندین سازند است که همگى در شرایط زمینساختى خاص، با شرایط رسوبى – زمینساختى مشابه، انباشته شدهاند.
* در حد فاصل پرکامبرین پسین تا اردویسین، پوسته قارهاى البرز جایگاه تکاملى دریاى بَرقارهاى Epicontinental) ) کم عمق بوده است.
* در تریاس پسین، سنگ کره قارهاى (Lithosphere) البرز و ورق توران برخورد کرده و در اثر این برخورد، ضمن پایان گرفتن حیات فلات قاره، پدیدههاى فراخاست، دگرگونى، جایگیرى تودههاى گرانیتوییدى انجام و حوضههاى رسوبى پیشخشکى (Foreland) تریاس پسین – ژوراسیک میانى شکل گرفتهاند.
* بررسى دیرینه جغرافیاى البرز نشان میدهد که رسوبات پالئوزوییک دامنه شمالى ضخیم ترند و در پارهاى نقاط همچون آمل، کندوان ناپیوستگى رسوبى میان سنگهاى پرمین و تریاس در کمترین اندازه است. در ضمن، ستبراى رسوبات زغالدار تریاس بالا – ژوراسیک میانى در دامنه شمالى، چندین برابر دامنه جنوبى است و یا سنگهاى کرتاسة بالایى حجم قابل توجهى سنگهاى آتشفشانى دارند. این نکتهها نشان میدهند که در زمانهاى پالئوزوییک – مزوزوییک حوضه رسوبى دامنة شمالى البرز عمیقتر از دامنة جنوبى بوده است در حالى که از سنوزوییک به بعد شرایط دیرینه جغرافیا تغییر عمده کرده و در حالى که در دامنه شمالى گسلش راندگى و فراخاست روى داده، در دامنه جنوبى البرز، دریاى پسرونده، کم ژرفا و در حال فرونشستى وجود داشته است که در آن چند هزار متر انباشتههاى آذرآوارى – تخریبى همزمان با کوهزایى بر جاى نهاده شده است.
منبع: http://atwis.com
/س
