بیماری ام اس چیست؟

بیماری ام اس (Multiple sclerosis) یک بیماری ناتوان‌کننده است که مغز و نخاع را تحت تأثیر قرار می‌دهد. ام اس ممکن است سبب از دست دادن کنترل، دید، تعادل و حواس (بی‌حسی) شود.

در بیماری ام اس اعصاب مغز و نخاع توسط سیستم ایمنی بدن آسیب می‌بینند که به این اختلال بیماری خود ایمنی می‌گویند. (بیماری‌های خود ایمنی بیماری‌هایی هستند که در آنها سیستم ایمنی بدن که وظیفه آن حفاظت از بدن و نابود کردن عوامل خارجی همچون باکتری و میکروب‌ها است، به طور اشتباه شروع به حمله به بافت‌های بدن می‌کند).

در بیماری ام اس، سیستم ایمنی بدن به سلول‌های عصبی حمله می‌کند. در نتیجه ام اس مشکلات ارتباطی بین مغز و بقیه بدن ایجاد می‌شود. این بیماری می‌تواند اعصاب را از بین ببرد یا به طور دائمی به آنها آسیب برساند.

شناخت بیشتر ام اس از طریق آشنایی با کارکرد دستگاه عصبی مرکزی

برای درک بهتر بیماری ام اس (M.S)، شناخت وظایف دستگاه عصبی مرکزی کمک‌کننده است. دستگاه عصبی مرکزی از اجزای حیاتی مغز و نخاع تشکیل شده است. علاوه بر این، تعداد زیادی رشته‌های عصبی به طور مستقیم به مغز متصل شده‌اند که به آنها «عصب جمجمه‌ای» گفته می‌شود. این رشته‌های عصبی شامل «اعصاب بینایی» نیز می‌شوند که چشم‌ها را به مغز پیوند می‌دهند. مغز فعالیت‌های بدنی همچون حرکت و اندیشیدن را کنترل می‌کند و طناب نخاعی مسیر اصلی پیام‌رسانی از مغز به اندام‌های بدن است. پیام‌ها از مغز به همه بخش‌های بدن می‌روند و همگی اعمال خود آگاه و ناخود آگاه را تحت تسلط دارند.

سیستم مرکزی اعصاب از میلیون‌ها عصب تشکیل شده که وظیفه انتقال پیام‌ها بین مغز و اجزای بدن را بر عهده دارند. این اعصاب پوشیده از الیاف‌های محافظ به نام میلین myelin (نوعی چربی) هستند که ار تداخل اعصاب با هم جلوگیری می‌کند.

در بیماری ام اس سیستم ایمنی بدن شروع به آسیب رساندن به این چربی‌ها می‌کند و با این کار باعث می‌شود انتقال پیام توسط این اعصاب مختل شده و مغز قدرت کنترلی خود بر بدن را از دست دهد. میلین از سلول‌های عصبی با عنوان اولیگودندروسیت در مغز و نخاع تشکیل شده است. این سلول‌ها چندین بار خود را در اطراف سلول‌های عصبی (آکسون‌ها) می‌تابند تا یک غلاف محافظتی میلین‌دار در اطراف رشته‌های عصبی تشکیل شود.

میلین باعث افزایش سرعت انتقال سیگنال‌های عصبی در آکسون‌ها می‌شود. میلین در بیماری ام اس توسط سیستم ایمنی بدن مورد حمله قرار می‌گیرد. بیماری ام اس یک بیماری خود ایمنی است که در اثر حمله دستگاه ایمنی بدن به میلین‌های رشته‌های عصبی، بافت محافظتی اطراف رشته‌های عصبی از بین می‌رود. 1

علائم ام اس

آسیب میلین در سیستم عصبی مرکزی باعث اختلال در انتقال پیام‌های عصبی بین مغز و نخاع و سایر قسمت‌های بدن می‌شود. این اختلال در انتقال پیام باعث ایجاد علائم اولیه ام اس می‌شود که نوع آنها به محل وقوع آسیب، بستگی دارد.

1-خستگی یکی از شایعترین علائم ام اس است که در حدود 80% بیماران روی می‌دهد. خستگی بر توانایی فرد در انجام امور روزمره در منزل و محل کار تاثیر بسزایی دارد و ممکن است برجسته‌ترین علامت بیماری در فردی باشد که محدودیت فعالیتی دیگری ندارد.

2-خواب رفتگی صورت، بدن یا اندام‌ها (دست‌ها و پاها) یکی از علائم شایع ام اس است و اغلب، اولین علامتی است که در بیماران دیده می‌شود. مشکلات راه رفتن، حفظ تعادل و هماهنگی اعضای بدن مشکلات راه رفتن، جزء شایع‌ترین محدودیت‌های حرکتی در بیماران مبتلا به ام اس هستند.

3- اختلال عملکرد مثانه که حداقل در 80% بیماران مبتلا به ام اس روی می‌دهد .

4- اختلال عملکرد روده‌ای یکی دیگر از نگرانی‌های عمده در مبتلایان به ام اس است.

5- مشکلات بینایی، در بسیاری از مبتلایان نخستین علامت بیماری است. شروع ناگهانی دوبینی، درد چشم یا تاری شدید بسیار نگران کننده است

6-سرگیجه و احساس منگی یکی از مشکلات متداول در بیماران ام اس است. این بیماران احساس سبکی سر و عدم تعادل دارند و ممکن است بیماران احساس کنند که اشیاء به دور سر آنها می‌چرخد

7- درد نیز جزء علائم شایع ام اس است.

8- تغییرات شناختی در مبتلایان به ام اس، شایع است و حدود 50% از بیماران مبتلا تا حدی در این زمینه دچار مشکل می‌شوند.

9- تغییرات احساسی مبتلایان به ام اس در پاسخ به استرس‌های ناشی از زندگی با یک بیماری مزمن و غیرقابل پیش‌بینی و به دلیل تغییرات ایمنی و عصبی حاصل از بیماری صورت می گیرد.

10. اختلال در صحبت کردن، اختلالات در کلام و صدا در حدود 25 تا 40 درصد از مبتلایان به ام اس

11- اختلال در بلع غذا، به علت آسیب اعصابی که عضلات کوچک دهان و حلق را کنترل می‌کنند، ‌ایجاد می‌شود

12- کاهش شنوایی یک علامت ناشایع در ام اس است و فقط حدود 6 درصد از بیماران مبتلا به ام اس دچار اختلال شنوایی می‌شوند.

13- بسیاری از مبتلایان به ام اس تا حدی دچار لرزش غیرقابل کنترل می‌شوند. این لرزش ممکن است در قسمت‌های مختلف بدن روی دهد 2

علل بیماری ام اس

علت مالتیپل اسکلروز ناشناخته است. این بیماری یک بیماری خود ایمنی محسوب می شود که در آن سیستم ایمنی بدن به بافت های خود حمله می کند. در مورد ام اس این نقص سیستم ایمنی بدن ماده چربی ای که فیبرهای عصبی را در مغز و نخاع (میلین) محافظت می کند، تخریب می کند.

میلین را می توان با پوشش عایق روی سیمهای برق تشبیه کرد. هنگامی که میلین آسیب ببیند و فیبرعصبی در معرض قرار گیرد پیام هایی که در طول آن عصب حرکت می کنند ممکن است کند یا متوقف شوند. خود عصب نیز ممکن است آسیب ببیند.

مشخص نیست که چرا بیماری ام اس در بعضی از افراد بروز می کند. به نظر می رسد ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی مسئول آن است.

عوامل خطر

این عوامل ممکن است خطر ابتلا به مالتیپل اسکلروزیس را افزایش دهد:

سن: بیماری ام اس در هر سنی ممکن است رخ دهد، اما معمولاً افراد بین ۱۶ تا ۵۵ سال را مبتلا می کند.

جنسیت: در زنان احتمال نوع عودکننده- فروکش کننده دو یا سه برابر بیشتر از مردان است.

سابقه خانوادگی: اگر یکی از والدین یا خواهرو برادر شما مبتلا به ام اس بوده باشد، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری هستید.

برخی ازعفونت ها: انواعی از ویروس ها به MS مرتبط شده اند، از جمله اپشتین بار، ویروسی که باعث ایجاد مونونوکلئوز عفونی می شود.

نژاد:افراد سفید پوست به ویژه افراد اروپای شمالی بیشترین خطر ابتلا به بیماری ام اس را دارند. آسیایی ها، آفریقایی ها یا بومیان آمریکا کمترین خطر ابتلا را دارند.

اقلیم MS: در کشورهایی که دارای آب و هوای معتدل هستند از جمله کانادا، شمال ایالات متحده، نیوزلند، جنوب شرقی استرالیا و اروپا بسیار بیشتر است.

ویتامین: D داشتن مقادیر کم ویتامین D وکم قرار گرفتن در معرض نور آفتاب با خطر بیشتری از ابتلا به ام اس همراه است.

برخی از بیماری های خود ایمنی: در صورت ابتلا به بیماری تیروئید، دیابت نوع ۱ یا بیماری التهابی روده احتمال ابتلا به بیماری ام اس کمی بیشتر است.

سیگار کشیدن: در افراد سیگاری که مجموعه ای از علائم اولیه که ممکن است علائم بیماری ام اس باشد را تجربه می کنند، نسبت به افراد غیر سیگاری احتمال وقوع یک رویداد ثانویه که میتواند ام اس عودکننده- فروکش کننده را تایید کند بیشتر است. 3

دوره بیماری MS

اکثر افراد مبتلا به MS دارای دوره بیماری عودکننده و مجدد هستند. آنها نشانه‌های جدید یا عود بیماری را تجربه می‌کنند. نشانه‌ها طی چند روز یا چند هفته به وجود می‌آیند و معمولاً به طور جزئی و یا به طور کامل بهبود می‌یابند. این موارد عواقب ناشی از دوره کمون بیماری است که می‌تواند ماه‌ها یا حتی سال‌ها طول بکشد.

افراد در خطر ابتلا به ام اس

عواملی که خطر ابتلا به مولتیپل اسکلروزیس را افزایش می‌دهد:

سن: MS ممکن است در هر سنی اتفاق بیفتد، اما اغلب در افراد بین ۱۵ تا ۶۰ ساله رخ می‌دهد.

جنسیت: زنان حدود دو برابر احتمال بیشتری برای ابتلا به MS دارند.

سابقه خانوادگی: اگر یکی از والدین یا خواهر و برادر شما MS داشته باشد، شما در معرض خطر ابتلا به بیماری هستید.

برخی از عفونت‌ها ویروس‌ها، از جمله اپشتاین بار، ویروسی که منونوکلئوز عفونی را ایجاد می‌کند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند.

آب و هوا: MS در کشورهای دارای آب و هوای معتدل، از جمله کانادا، شمال ایالات متحده، نیوزیلند، جنوب شرقی استرالیا و اروپا بسیار رایج است.

سیگار کشیدن: افراد سیگاری خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری را دارند. 1

پی نوشت:
1.www.drdr.ir
2.www.darman.kaums.ac.ir
3.www.darmankade.com