سنگ صفرا ماده‌ای سفت و شبیه سنگ مرمر است که بیشتر از جنس کلسترول و بیلی‌روبین تشکیل شده و در کیسه صفرا به وجود می آید.

سنگ کیسه صفرا ،سنگ ها یا توده هایی هستند که در صفرا یا مجرای صفراوی تولید می شوند برخی از مواد سخت می شوند؛ کیسه صفرا یک کیسه کوچک واقع در سمت راست بدن، در زیر کبد است. برخی از مواد شیمیایی موجود در کیسه صفرا می توانند به یک سنگ بزرگ یا چندین ذره کوچک تبدیل شوند.

چنانچه سنگ صفرا علائم آشکاری نداشته باشد، نیازی به درمان ندارد. اما وقتی سنگ باعث مسدود شدن مجاری صفراوی شود، سبب به وجود آمدن درد ناگهانی در قسمت بالای سمت راست شکم می‌شود که «حمله کیسه صفرا» یا «حملات صفراوی» نام دارد.

انواع سنگ کیسه صفرا

سنگ های کلسترولی:
ممکن است در صورت وجود کلسترول بالا در صفرا تشکیل میشوند. آنها نوع اصلی و شایع سنگ های صفراوی در ایالات متحده هستند.

سنگ های رنگدانه ای:
این نوع سنگ ها زمانی تشکیل می شوند که بیلیروبین زیادی دو مجرای صفرا وجود داشته باشد. آنها در میان افراد مبتلا به بیماری های کبدی، عفونت مجرای صفراوی و یا اختلالات خونی مانند کم خونی سلولهای داسی شکل، رایج هستند.

کارشناسان کاملا نمی دانند که چرا کیسه صفرای برخی افراد تعادل مواد شیمیایی اش را برهم میزند که باعث تولید سنگ های صفراوی می شوند، در حالی که در بدن بقیه افراد این اتفاق نمی افتد.

سنگ کیسه صفرا چیست ، علائم تا درمان آن را بدانیم

علائم سنگ کیسه صفرا

اکثر افراد مبتلا به سنگ کیسه صفرا هیچ علامت و نشانه ای ندارند به این دلیل است که سنگ ها در کیسه صفرا باقی می ماند و هیچ مشکلی ایجاد نمی کنند با این حال، گاهی اوقات سنگهای صفراوی ممکن است باعث کولسیستیت یا یک کیسه صفرا ملتهب، شوند.

علائم اولیه درد است به طوری که ناگهانی رخ می دهند و به سرعت بدتر می شوند. این درد می تواند در سمت راست بدن، درست زیر دنده ها، بین استخوان شانه یا درست در خود شانه راست رخ دهد. علائم دیگر عبارتند از:

* درد در سمت راست بدن، درست زیر دنده
* درد پشت بین استخوان های شانه
* درد در شانه سمت راستی
* حالت تهوع
* استفراغ
* عرق کردن
* بی قراری

علت و دلایل بروز سنگ کیسه صفرا

سنگ های صفراوی ممکن است هنگامی تولید شوند که مواد شیمیایی موجود در کیسه صفرا در تعادل نباشد، موادی مانند مانند کلسترول، بیلیروبینیت کلسیم و کربنات کلسیم.

عوارض جانبی سنگ کیسه صفرا

اگر مجاری صفراوی یا دوازدهه توسط سنگهای صفراوی مسدود شود، جریان مایع گوارش به پانکراس نیز ممکن است مسدود شود. که باعث زردی و پانکراتیت حاد می شود. درمانش معمولا شامل جراحی برای برداشتن کیسه صفرا است.

افرادی که بر اثر این اتفاق، کیسه صفرا خود برداشته اند، احساس نفخ و سوء هاضمه میکنند، به ویژه هنگامی که وعده غذایی با چربی زیادی را می خورند. برخی ممکن است تعداد دفعات مدفوع را بیشتری داشته باشند. علائم و عوارض احتمالی ممکن است با این نشانه ها رخ دهد:

کولیک صفراوی
هنگامی که یک سنگ در مجرای کیسه صفرا گیر می کند و به راحتی نمیتواند عبور کند، میتواند باعث درد شدیدی شود.هنگامی که این اتفاق می افتد، فرد ممکن است یک وضعیت دردناکی به نام کولیک صفراوی را تجربه کند ؛ این دردی است که در قسمت فوقانی شکم احساس می شود، اما می تواند در مرکز یا سمت راست شکم نیز به وجود آید.

اصولا درد بعد از یک ساعت غذا خوردن، به وجود می آید، به ویژه اگر غذای پر چربی بوده باشد درد پایدار خواهد بود و چند ساعت طول می کشد و سپس فروکش می کند و بعضی افراد، بدون توقف، 24 ساعت درد تجربه می کنند، در حالی که برخی دیگر تنها ممکن است موجی از درد را تجربه کنند.

عفونت:
اگر سنگهای صفراوی عفونت کیسه صفرا را ایجاد کرده باشند، فرد مبتلا به آن، ممکن است دچار تب و لرزش شود در اکثر موارد عفونت سنگ صفراوی، مردم برای دفع سنگ در بیمارستان بستری می شوند.

زردی:
اگر سنگ ها کیسه صفرا را ترک کنند و در مجرای صفرا گیر گیر کنند، ممکن است مجرای عبور آنزیم های صفرا را به روده را ببندد سپس صفرا به جریان خون نفوذ می کند و نشانه های زردی را ایجاد می کند در بیشتر موارد، این عوارض به برداشتن سنگ صفرا نیاز دارد ؛ در برخی افراد، سنگ صفرا در نهایت به روده منتقل می شود.

پانکراتیت:
اگر سنگ صفراوی کوچک از طریق مجرای صفرا عبور کرده و مجرای پانکراس را مسدود کند، یا موجب ریفلاکس و بازگشت مایعات و صفرا به داخل کانال شود، در فرد ممکن است پانکراتیت ایجاد شود.

افرادی که احتمال ابتلا به سنگ کیسه صفرا دارند

* زنانی که باردار بوده اند
* سابقه خانوادگی
* افرادی که به تازگی وزن زیادی از دست داده اند
* سریعا وزن زیادی کم کردن و دوباره اضافه کردن، می توانند خطر ابتلا به سنگ های صفراوی را در مردان افزایش دهند
* زنان مصرف کننده داروهای ضد بارداری
* زنانی که تحت درمان استروژن با دوز بالا قرار می گیرند
* افرادی رابطه خونی نزدیک با فردی که سابقه سنگ صفراوی دارند
* یک مطالعه نشان داد که یک ژن به طور قابل توجهی خطر ابتلا به سنگ های صفراوی را افزایش می دهد.
* افرادی که چربی بالایی در رژیم غذایی خود دارند
* زنان دو برابر مردان مبتلا به سنگ صفراوی میشوند
* افراد بالای 60 سال
* بومی های هندی آمریکایی
* افرادی که داروهای کاهش کلسترول مصرف می کنند، به نام استاتین
* افراد مبتلا به دیابت

علاوه بر این، درمان جایگزینی هورمونی (HTR) برای زنانی که در دوران یائسگی هستند با خطر بالایی از مشکلات کیسه صفرا مرتبط است.

برای درمان سنگ صفرا باید به کدام تخصص پزشکی مراجعه کرد؟

کسانی که چنین حملاتی را تجربه می کنند ، بهتر است سریعا به پزشک مراجعه کنند. در همین حال، امکان دارد که علائم برطرف شده و دوباره برگردند که در این صورت باز هم نیاز به درمان است. برای درمان سنگ کیسه صفرا باید به فوق تخصص دستگاه گوارش یا جراح عمومی مراجعه شود.

درمان سنگ کیسه صفرا چیست؟

درمان معمول این بیماری، عمل جراحی است. اما در همین حال، در برخی موارد سنگ‌های کلسترولی بدون جراحی درمان می‌شوند. اما سنگ‌های رنگدانه‌ای نیاز به عمل جراحی دارند.

عمل جراحی برای برداشتن سنگ صفرا

به عمل جراحی برداشتن سنگ کیسه صفرا «کوله‌سیستکتومی (Cholecystectomy)» گفته می‌شود که از رایج‌ترین عمل‌های جراحی است.

کیسه صفرا از اندام‌های حیاتی بدن نیست، به این جهت برداشتن آن تاثیر زیادی روی کیفیت زندگی ندارد. برای عمل برداشتن کیسه صفرا بیمار بیهوش می‌شود و با برداشتن آن ، مسیر صفرا از کبد به روده‌ کوچک تغییر می‌یابد.

عمل جراحی کوله‌سیستکتومی چگونه انجام می‌شود؟

عمل جراحی کوله‌سیستکتومی به دو روش انجام می‌گیرد:

۱- کوله‌سیستکتومی به روش لاپاراسکوپی: تقریبا تمام جراحان ، روش لاپاراسکوپی را به کار می‌برند. طی این روش بیمار با فاصله کوتاهی پس از عمل جراحی می‌تواند مرخص شود و به خانه برگردد. شخص بعد از این عمل معمولا تا یک هفته بعد می‌تواند فعالیت‌های عادی و روزمره خود را انجام دهد.

۲-کوله‌سیستکتومی باز: زمانی که کیسه صفراملتهب شود ، عفونت کند یا زخم شده باشد، از عمل کوله‌سیستکتومی باز استفاده می‌شود. این امکان وجود دارد که جراح پس از به وجود آمدن مشکلی در عمل کوله‌سیستکتومی به روش لاپاراسکوپی از روش کوله‌سیستکتومی باز استفاده کند.

بیمار پس از این عمل جراحی ممکن است به یک هفته بستری شدن در بیمارستان نیاز داشته باشد و احتمالا بعد از حدود یک ماه از عمل جراحی می‌تواند دوباره فعالیت‌های عادی و روزمره خود را از سر بگیرد.

بعد از برداشتن کیسه صفرا چه می‌شود؟

بعد از عمل کوله‌سیستکتومی تعداد کمی از بیماران ممکن است مدفوع شل یا آبکی داشته باشند. چنانچه گفته شد، بعد از این عمل جراحی مسیر صفرا از کبد به روده کوچک منتقل می‌شود. از آنجایی که صفرا از کیسه صفرا عبور نمی‌کند، رقیق‌تر می‌شود. البته، تغییر در عادات روده‌ای موقتی است و پس از مدتی برطرف می‌شوند. با این حال، بهتر است در صورت بروز این مشکل به پزشک معالج خود مراجعه کنید.

هر نوع عمل جراحی ،عوارض خاص خود را دارد. با این حال، عمل جراحی برداشتن کیسه صفرا، به ندرت عوارض خاصی دارد. عفونت از شایع‌ترین عوارض برداشتن کیسه صفرا است که در اثر آسیب به مجاری صفراوی به وجود می‌آید. به این دلیل، ممکن است فرد پس از عمل جراحی برداشتن کیسه صفرا به چند عمل جراحی دیگر برای ترمیم مجاری صفراوی نیاز داشته باشد.

درمان‌های غیر جراحی برای برداشتن سنگ کیسه صفرا

به ندرت و در شرایط خاص از درمان‌های غیر جراحی برای برداشتن سنگ کیسه صفرا استفاده می‌شود. اما به عنوان مثال، هنگامی که سنگ کیسه صفرا از جنس کلسترول باشد و فرد به بیماری خاصی مبتلا باشد که امکان انجام عمل جراحی در او نباشد، استفاده از روش‌ غیر جراحی تنها راه‌حل باقیمانده است.

با این حال، باید به یاد داشته باشید که حتی با درمان، سنگ کیسه صفرا ممکن است دوباره برگردد. بنابراین، این امکان وجود دارد که بیمار برای مدت طولانی و حتی در مواردی تا پایان عمر درمان سنگ کیسه صفرا را پیگیری کند.

پزشک ممکن است از انواع روش‌های غیر جراحی برای برداشتن یا شکستن سنگ‌های صفراوی کلسترولی بهره ببرد:
کلانژیوگرافی آندوسکوپیک عقب‌گرد(ERCP): پزشکان برخی اوقات از ERCP برای برداشتن سنگ کیسه صفرا استفاده می‌کنند.

درمان حل‌کننده از طریق دهان: داروهای اورسودوکسی کولیک حاوی اسیدهای صفراوی هستند که می‌توانند به تجزیه سنگ کیسه صفرا کمک کنند. این داروها برای شکستن سنگ‌های کلسترولی کوچک مفیدتر هستند. ولی این را بدانید که برای شکستن سنگ‌ها نیاز به چند ماه و حتی چند سال است.

سنگ‌شکنی با موج ضربه‌ای: در این روش از موج ضربه‌ای برای شکستن سنگ کیسه صفرا بهره برده می‌شود. با این حال، پزشکان از این روش به ندرت و گاهی به همراه داروی اورسودوکسی کولیک استفاده می‌کنند.

رابطه سنگ کیسه صفرا و سرطان صفرا چیست؟

شاید سنگ صفرا، یک قطعه چند میلیمتری بیشتر نباشد؛ اما همین قطعه عوارضی را ایجاد می کند که سرطان، یکی از مهمترین آن ها است. موضوع خطرناک بودن یا نبودن سنگ صفرا برای بسیاری از مردم ابهام برانگیز است؛ اما با اندکی مطالعه می توان مقالاتی با موضوع این که ایا سنگ کیسه صفرا خطرناک است را پیدا کرد که در تمامی آن ها به خوبی به این موضوع پرداخته شده است. جالب است بدانید که علت سرطان کیسه صفرا در بسیاری از موارد، سنگ صفرا است.

سنگ های صفراوی، رسوبات نمکی مختلف با درصد ترکیب متفاوت هستند که اگر اقدامات درمانی مناسب برای آن ها لحاظ نشود، بزرگ شده و کم کم وارد مجرای صفراوی مشترک می شوند. در این زمان راه برای عبور بیلی روبین و بیلی وردین وجود نخواهد داشت و این دو ماده از راه های دیگری به جای وارد شدن به محل روده ها به خون وارد شده و یرقان را ایجاد می کنند. از سوی دیگر انسداد مسیر به صفرا و کبد فشار مضاعف اعمال کرده و باعث التهاب و حتی سرطان در آن ها می شود. این در صورتی است که درمان سنگ صفرا اگر به موقع باشد، هیچکدام از این مشکلات بروز نخواهند کرد.

چگونه می‌توان از شکل‌گیری سنگ‌ کیسه صفرا پیشگیری کرد؟

می‌توانید با پیروی از موارد زیر از تشکیل سنگ کیسه صفرا پیشگیری کنید:

* یک برنامه غذایی مناسب در پیش بگیرید که حاوی غذاهایی با فیبر بالا و چربی‌های سالم و همین‌طور کربوهیدرات‌های تصفیه شده و قند کم‌تری باشد.

* اگر اضافه وزن دارید یا اینکه چاق هستید، سعی کنید وزن خود را کم کنید.

* از طریق تغذیه مناسب و ورزش منظم وزن مناسب و سالم را حفظ کنید.

سنگ صفرا از کجا دفع می شود؟

بسیاری از مردم سنگ کلیه را به خوبی می شناسند و می دانند که چگونه دفع می شود؛ اما در مورد سنگ های دیگر مجاری گوارشی مانند سنگ صفرا در میان عامه مردم ابهاماتی وجود دارد که سنگ صفرا از کجا دفع می شود و برای درمان سنگ صفرا چه باید کرد؟ تفاوت عمده ای در مورد سنگ کلیه و سنگ کیسه صفرا وجود دارد. در حقیقت سنگ صفرا مشکلی در سیستم گوارشی است؛ در صورتی که سنگ کلیه مشکلی در سیستم اوروژنیتال فرد بود و علائم واضح تری دارد. برای فهم بهتر این موضوع که سنگ صفرا از کجا دفع می شود باید به آناتومی مسیر صفراوی نگاه کوچکی بیندازیم:

مجرای صفراوی بعد از خروج از کبد به سمت پایین حرکت و مجرای سیستیک را از کیسه صفرا دریافت می کند. سپس به مسیر خود ادامه داده و از پشت پانکراس و دوازدهه عبور می کند.

مجرای صفراوی در نزدیکی قسمت دوم دوازدهه مجرایی را از پانکراس تحت عنوان مجرای پانکراتیک دریافت و سپس به قسمت دوم دوازدهه باز می شود.

دوازدهه بخش ابتدایی روده کوچک انسان است. بنابراین با توجه به این موضوع پی می بریم که مسیر دفع سنگ صفرا به روده و خروج از طریق مدفوع است.

البته لازم به ذکر است که در بسیاری از موارد، به دلیل تنگی مجرا و طولانی بودن آن، سنگ خود به خود دفع نمی شود و فرد نیاز به اقدامات پزشکی برای درمان سنگ صفرا دارد.

منبع: سایت دکتردکتر
سایت نمناک
سایت دکتر روازاده