سندروم سوء جذب چیست؟

با داشتن یک رژیم غذایی سالم، بدن از ویتامین‌ها و املاح موجود در آن استفاده می‌کند. اما به دلیل عارضه‌ای به نام سندروم سوء جذب(malabsorption syndrome)، بدن قادر به دریافت مقدار کافی از مواد مغذی از غذاها نخواهد بود.

مشکلات گوارشی باعث بروز علائمی همچون نفخ و اسهال خواهد شد. مهم‌تر از آن، سندروم سوء جذب باعث بروز مشکلات جدی‌تری همچون بالا رفتن خطر بروز عفونت و شکستگی استخوان می‌شود.1

علت سندروم سوء جذب

به صورت طبیعی، بیش‌تر مواد مغذی از طریق دیواره‌ی روده‌ی کوچک و در جریان گوارش مواد غذایی در دستگاه گوارش وارد جریان خون می‌شود. باقی مواد مغذی از طریق روده بزرگ جذب می‌شود. سپس خون مواد مغذی مانند کلسیم و پروتئین را به استخوان‌ها، عضلات و اندام‌های بدن می‌رساند. علاوه بر این مواد اضافی از طریق مدفوع از بدن خارج می‌شود.

چندین بیماری مختلف بر فرایند جذب مواد مغذی اثر می‌گذارند.

عفونت ناشی از باکتری‌ها، ویروس‌ها و انگل‌ها به دیواره‌ی روده آسیب رسانده و به همین دلیل مواد غذایی قابلیت عبور از آن و وارد خون شدن را از دست می‌دهند، در این حالت مواد مغذی از طریق مدفوع از بدن خارج می‌شوند.

برخی دیگر از دلایل سوء جذب عبارتند از:

فیبروز سیستیک و بیماری‌های دیگری که روی لوزالمعده اثر می‌گذارد

عدم تحمل لاکتوز و دیگر مشکلات آنزیمی مرتبط

اختلالات روده‌ای مانند بیماری سلیاک که در آن پروتئین گلوتن موجود در گندم، جو و چاودار سیستم ایمنی بدن را تحریک کرده و باعث می‌شود که این دستگاه به بدن حمله کند.

درک برخی از علت‌های بروز سندروم سوء جذب زمانی آسان‌تر می‌شود که بدانیم این عوامل چگونه روی سیستم گوارشی انسان اثر می‌گذارند

برای مثال، عمل جراحی برداشتن بخشی از روده باعث می‌شود که مساحت کمتری از روده قادر به جذب مواد مغذی باشد. بیماری سلیاک گاهی منجر به ایجاد زخم‌هایی در دستگاه گوارش می‌شود و همین موضوع جذب مواد غذایی درون خون را دشوار می‌کند.¹

علائم سندرم سوء جذب

علائم سندرم سوء جذب در هنگام عبور مواد مغذی جذب نشده از دستگاه گوارش ایجاد می شود .

بسیاری از علائم بسته به ماده مغذی یا مواد مغذی خاصی که به درستی جذب نمی شوند، متفاوت هستند. علائم دیگر در نتیجه کمبود آن ماده مغذی و جذب ضعیف آن است.

اگر قادر به جذب چربی، پروتئین یا برخی از قندها یا ویتامین ها نباشید، ممکن است علائم زیر را تجربه کنید:

رنگ روشن یا بوی بد مدفوع که نرم و حجیم ناشی از جذب نادرست چربی ها

در این وضعیت دفع مدفوع به سختی انجام می شود و ممکن است شناور باشد یا به کناره های کاسه توالت بچسبد.

جذب نادرست پروتئین ها

این وضعیت می تواند منجر به خشکی یا ریزش مو یا احتباس مایعات شود. احتباس مایعات به ادم نیز معروف است و به صورت تورم دست و پا بروز می کند.

سوء جذب قندهای خاص

این وضعیت ممکن است منجر به نفخ شکم، گاز یا اسهال انفجاری شود.

سوء جذب ویتامین های خاص

این وضعیت می تواند با علائمی مانند کم خونی ،سوء تغذیه، فشار خون پایین، کاهش وزن یا تحلیل رفتن عضلات خودش را بروز دهد .

سو ء جذب ممکن است بر اساس سن یا جنسیت بر افراد تأثیر بگذارد

به عنوان مثال، در زنان می تواند منجر به حذف دوره های قاعدگی و در کودکان منجر به رشد ضعیف شود. وزن یا میزان افزایش وزن آنها ممکن است به طور قابل توجهی کمتر از سایر کودکان در سن و جنس مشابه باشد.

یکی دیگر از علائم سوءجذب در کودکان این است که آنها احتمال دارد از مصرف برخی غذاها خودداری کنند.²

تشخیص

پزشک به منظور تشخیص بیماری سوءجذب آزمایشاتی را تجویز می نماید از جمله:

آزمایش‌های تحمل لاکتوز

آزمایش‌های جذب گزیلوز

آزمایش شیلینگ (به منظور بررسی میزان ویتامین B12)

به علاوه آزمایش مدفوع از نظر وجود و مقدار چربی انجام می‌شود. تست هیدروژن تنفسی نیز ممکن است جهت بررسی جذب کربوهیدرات انجام شود. آندوسکوپی و نمونه برداری از مخاط روده کوچک ممکن است برای بررسی فعالیت آنزیمی یا تعیین عامل میکروبی انجام شود. اولتراسوند، اسکن و استفاده از اشعه ایکس نیز برای تشخیص تومورهای روده و یا پانکراس کاربرد دارند. تست تعداد گلبول های قرمز به منظور تشخیص کم خونی و بررسی عملکرد پانکراس نیز برای تشخیص اختلالات خاص مفید می باشد.³

عوارض

عوارض احتمالی سوءجذب مواد غذایی عبارتست از:

سوء تغذیه

کم‌خونی

تأخیر رشد در کودکان مبتلا به سوء جذب مواد غذایی

ابتلا به بیماری های یگری که ناشی از کمبود ویتامین، مواد معدنی و مواد غذایی می باشد

سوءجذب مواد غذایی در تمام گروه های سنی حتی کودکان ممکن است به وجود بیاید. روش درمانی که پزشک اتخاذ می کند بستگی به علل به وجود آورنده جذب ناقص مواد غذایی در بدن دارد، البته در اکثر موارد ابتلا به این بیماری مشکل از روده کوچک ناشی می شود.³

گزینه های درمانی برای سندرم سوء جذب

پزشک با پرداختن به علائمی مانند اسهال، درمان سندرم سوء جذب را آغاز می کند. داروهایی مانند لوپرامید می توانند موثر باشد.

پزشک همچنین می خواهد مواد مغذی و مایعاتی را که بدن شما قادر به جذب آن نیست جایگزین کند. آنها ممکن است شما را از نظر کمبود آب بدن کنترل کنند، که می تواند شامل افزایش تشنگی، خروج کم ادرار و خشکی دهان، پوست یا زبان باشد.

در مرحله بعدی، پزشک بر اساس علت اصلی مشکل جذب، درمان را شروع می کند. به عنوان مثال، اگر پزشک تشخیص دهد که مشکل اصلی شما عدم تحمل لاکتوز است، احتمالاً به شما توصیه می کند از مصرف شیر و سایر محصولات لبنی یا قرص آنزیم لاکتاز خودداری کنید.

در این مرحله ممکن است پزشک شما را به یک متخصص تغذیه ارجاع دهد. متخصص تغذیه یک برنامه درمانی ایجاد می کند که به شما کمک می کند مواد مغذی مورد نیاز بدن خود را دریافت کنید. متخصص تغذیه ممکن است موارد زیر را توصیه کند:

مکمل های آنزیمی

این مکمل ها می توانند به بدن کمک کنند مواد مغذی مورد نیاز خودش را، جذب کند.

مکمل های ویتامین

متخصص تغذیه ممکن است دوز بالای ویتامین یا سایر مواد مغذی را برای جبران مواردی که جذب روده نمی شوند، توصیه کند.

تغییر رژیم غذایی

متخصص تغذیه ممکن است رژیم غذایی را برای افزایش یا کاهش برخی از غذاها یا مواد مغذی تنظیم کند. به عنوان مثال، ممکن است به شما توصیه شود از غذاهای پر چربی برای کاهش اسهال خودداری کنید و غذاهای پر پتاسیم را برای کمک به تعادل الکترولیت ها افزایش دهید.2

پیشگیری از سندروم سوء جذب

سندروم سوء جذب همیشه قابل پیشگیری نیست، خصوصاً زمانی که فرد به بیماری سلیاک، سیستیک فیبروز و یا دیگر بیماری‌های مزمن مبتلا باشد. بیماری مزمن نوعی از بیماری در حال پیشرفت و مدت دار است که فرد را برای چند ماه یا حتی تا پایان عمر درگیر می کند.

ولی فرد در صورت ابتلا به این بیماری‌ها و برای کنترل شدن بیماری باید نهایت همکاری با پزشک معالج خود را داشته باشد. بیمار با دقت و تنها در صورت نیاز باید داروهای ملین و آنتی بیوتیک مصرف کند.

در صورتی که برای بیمار یک رژیم غذایی سرشار از مواد مغذی تجویز شده باشد، در صورت داشتن هر گونه سوالی می‌تواند با پزشک فوق تخصص گوارش، کارشناس تغذیه یا پرستار در میان گذارد.¹

منبع
1.www.drdr.ir
2.www.pezeshket.com
3.www.drrezadoost.ir