رتینوپاتی دیابتی چیست

در بیماری رتینوپاتی دیابتی شاهد آن هستیم که به مرور زمان مقدار زیاد قند خون باعث مسدود کردن رگ‌های کوچک خونی خواهد شد که کار تغذیه‌ بافت شبکیه را بر عهده دارند، در اثر مسدود شدن این رگ‌ها خون کافی به چشم‌ها نخواهد رسید. در نتیجه چشم تلاش می‌کند تا رگ‌های خونی جدیدی را ایجاد کند، ولی این رگ‌های خونی جدید به درستی رشد نمی‌کنند و می‌توانند به آسانی خون درون خود را به بیرون نشت دهند.

امکان ابتلای افراد مبتلا به هر دو نوع بیماری دیابت (دیابت نوع یک و نوع دو) به این بیماری وجود دارد. هر چه قدر زمان بیش‌تری فرد به دیابت مبتلا باشد و کم‌تر سطح قند خون خود را کنترل کرده باشد، احتمال ابتلا به این عارضه‌ چشمی بیش‌تر خواهد بود.

در مراحل ابتدایی، بیماری علامت و نشانه‌ خاصی ندارد و یا اینکه فرد با مشکلات خفیف در دید روبه‌رو خواهد بود. به تدریج اما رتینوپاتی دیابتی می‌تواند منجر به کوری شود.1

انواع رتینوپاتی دیابتی

دو نوع رتینوپاتی دیابتی وجود دارد:

رتینوپاتی دیابتی اولیه (Early diabetic retinopathy)

این نوع از بیماری رتینوپاتی دیابتی معمول‌تر بوده و رتینوپاتی دیابتی غیر تکثیری (nonproliferative diabetic retinopathy (NPDR)) هم خوانده می‌شود. در این نوع از بیماری رگ‌های خونی جدید گسترش و تکثیر نخواهند کرد.

در رتینوپاتی غیر تکثیری دیواره‌ رگ‌های خونی موجود در شبکیه ضعیف می‌شود. در این حالت برآمدگی‌های کوچکی در دیواره‌ رگ‌های خونی کوچک شبکیه (میکروآنوریسم (microaneurysms) ) ایجاد خواهد شد و گاهی اوقات مایعات و خون از این رگ‌ها به درون شبکیه نشت خواهد کرد.

رگ‌های بزرگ‌تر شبکیه در این نوع از بیماری می‌توانند شروع به بزرگ‌تر شدن کرده و یا قطر غیر طبیعی پیدا کنند. هر چه‌قدر رگ‌های خونی بیش‌تری مسدود شوند، رتینوپاتی دیابتی غیر تکثیری از حالت خفیف به حالت وخیم و شدید تبدیل خواهد شد.

رشته‌های عصبی موجود در شبکیه هم ممکن است شروع به بزرگ‌تر شدن کنند. بعضی اوقات بخش مرکزی شبکیه موسوم به ماکولا یا لکه‌ زرد (macula) شروع به بزرگ‌تر شدن و ورم کردن می‌کند (تورم لکه زرد شبکیه (macular edema)). این شرایط نیازمند رسیدگی‌های پزشکی و درمان است.

رتینوپاتی دیابتی پیشرفته (Advanced diabetic retinopathy)

رتینوپاتی دیابتی می‌تواند منجر به نوع شدید و وخیم بیماری شود که به آن رتینوپاتی دیابتی تکثیری (proliferative diabetic retinopathy) گفته می‌شود. در این شرایط رگ‌های خونی آسیب دیده به صورت کامل مسدود می‌شوند و همین انسداد باعث ایجاد رگ خونی غیرطبیعی جدیدی در شبکیه خواهد شد. این رگ‌های خونی جدید نشتی داشته و مواد درون خود را به درون بافت شفاف و ژله مانند زجاجیه (vitreous) تراوش خواهند کرد.

به تدریج بافت‌های آسیب دیده توسط رگ‌های خونی جدید تحریک شده و حتی گاهی امکان جدا شدن شبکیه از قسمت پشتی چشم وجود خواهد داشت. اگر رگ‌های جدید با رگ‌های طبیعی چشم تقابل پیدا کنند، فشار کره‌ چشمی به وجود خواهد آمد. فشار درون چشم به رشته‌های عصبی که تصاویر را از چشم به مغز می‌برند، فشار وارد کرده و در نهایت باعث آب سیاه یا گلوکوم (glaucoma) خواهد شد.1

علائم رتینوپاتی دیابتی

رتینوپاتی دیابتی شاید در مراحل اولیه علائمی نداشته باشد.

با پیشرفت بیماری، علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:

تاری دید

مشکل دید در شب

از بین رفتن بینایی

اختلال در تشخیص رنگ

مناطق تاریک یا خالی در دید

رتینوپاتی دیابتی معمولاً هر دو چشم را تحت تأثیر قرار می دهد.

مدیریت دقیق دیابت، بهترین روش برای جلوگیری از رتینوپاتی دیابتی است. اگر مبتلا به دیابت هستید، حتی اگر بینایی شما خوب به نظر برسد، برای معاینه سالانه چشم به پزشک مراجعه کنید. بارداری می تواند رتینوپاتی دیابتی را بدتر کند، بنابراین در صورت بارداری، ممکن است پزشک در طول بارداری معاینات جانبی چشم را توصیه کند.

اگر بینایی به طور ناگهانی تغییر کند یا تار، لکه دار یا مبهم شد، سریعاً با پزشک تماس بگیرید.2

علت رتینوپاتی دیابتی

با گذشت زمان، قند بیش از حد در خون می تواند منجر به انسداد رگ های ریز خون که شبکیه را تغذیه می کنند شده و خون رسانی را قطع کنند. در نتیجه، چشم سعی در ایجاد رگ های خونی جدید دارد. اما این رگ های خونی جدید به درستی رشد نمی یابند و ممکن است به راحتی نشت کنند.2

عوارض رتینوپاتی دیابتی

رتینوپاتی دیابتی باعث رشد رگ های خونی غیرطبیعی در شبکیه چشم می شود. لذا باعث بروز مشکلات جدی در بینایی شما می گردد که عبارتند از:

1- خونریزی زجاجیه چشم

زجاجیه ماده ژله‌مانند شفافی است که وسط چشم را پر کرده است. رگ های خونی جدید تشکیل شده در رتینوپاتی ممکن است باعث خونریزی در زجاجیه شوند. اگر میزان خونریزی کم باشد، فقط لکه ها یا خطوط سیاهی در جلوی چشم خود می بینید (مگس پران چشم). در موارد شدید خونریزی، خون حفره زجاجیه را پر کرده و به طور کامل جلوگیری دید شما را می گیرد.

خونریزی زجاجیه معمولا به خودی خود باعث کاهش بینایی دائمی نمی شود. اغلب اوقات خون طی چند هفته یا چند ماه از چشم ها پاک می شود و بینایی شما وضوح قبلی را به دست می آورد، مگر اینکه شبکیه چشم آسیب دیده باشد.

سرانجام رتینوپاتی دیابتی، گلوکوم و یا هر دو، باعث از دست دادن کامل بینایی یا کوری می شود

2- جدا شدن شبکیه چشم

رگ های خونی غیرطبیعی که در اثر رتینوپاتی دیابتی رشد می کنند، باعث ایجاد بافت رخمی روی شبکیه می شوند. این بافت زخمی باعث کشیده شدن شبکیه از عقب چشم و در نتیجه جدا شدن آن می شود.این عارضه باعث ایجاد لکه های شناور در چشم (مگس پران چشم)، دیدن جرقه نور در چشم (جرقه چشمی) و کاهش شدید بینایی می شود.

3- گلوکوم یا آب سیاه چشم

رگ های خونی جدیدی که در چشم رشد می کنند، مانع از جریان طبیعی مایعات به خارج از چشم می شوند. در نتیجه فشار داخل چشم زیاد شده و باعث بروز گلوکوم می شود. این فشار زیاد باعث آسیب عصب بینایی که تصاویر دیده شده را از چشم به طرف مغز می برد، می شود.

4- کوری

سرانجام رتینوپاتی دیابتی، گلوکوم و یا هر دو، باعث از دست دادن کامل بینایی یا کوری می شود.3

تشخیص بیماری رتینوپاتی دیابتی

بهترین راه برای تشخیص رتینوپاتی دیابتی معاینه چشمی در فواصل منظم میباشد که توسط چشم پزشک بایستی انجام شود. رتینوپاتی بسیار شدید ممکن است کاملاً بدون علامت باشد. بیماری را میتوان با درمان بهبود بخشید. برای تشخیص رتینوپاتی دیابتی چشم پزشک با استفاده از دستگاهی بنام افتالموسکوپ بداخل چشم شما نگاه میکند. چشم پزشکی ممکن است قبل از معاینه با استفاده از قطره چشمی مردمک را باز کند.

چنانچه چشم پزشک رتینوپاتی دیابتی را تشخیص دهد ممکن است نیاز به عکس رنگی ته چشم یا آزمایش خاصی بنام "آنژیوگرافی با فلوئورسئین" باشد تا مشخص شود که شما احتیاج به درمان دارید یا نه؟ در آنژیوگرافی با فلوئورسئین یک ماده رنگی به داخل رگ شما تزریق میشود و عکسهای مخصوصی از چشم شما گرفته میشود.3

درمان رتینوپاتی دیابتی

درمان، که تا حد زیادی به نوع رتینوپاتی دیابتی و میزان شدت آن بستگی دارد، به کندی یا متوقف کردن پیشرفت بیماری کمک می کند.

درمان رتینوپاتی دیابتی زودرس

اگر بیمار رتینوپاتی دیابتی زودرس غیر خفیف یا متوسط داشته باشد، احتمال دارد به درمان فوری نیاز نداشته باشد. با این حال، وی باید جلسات درمانی خود را پیگیری کند.

درمان رتینوپاتی دیابتی پیشرفته

اگر بیمار رتینوپاتی دیابتی پرولیفراتیو یا ورم ماکولا دارد، به درمان سریع جراحی نیاز خواهید داشت.

بسته به مشکلات خاص شبکیه، گزینه ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:

نوری

این روش درمانی با لیزر که به عنوان درمان با لیزر کانونی نیز شناخته می شود، می تواند نشت خون و مایعات در چشم را متوقف یا کمتر کند.

در طی روش، نشتی از رگ های خونی غیر طبیعی با اشعات لیزر درمان می شود.

درمان با لیزر کانونی معمولاً در مطب پزشک یا کلینیک چشم در یک جلسه انجام می شود. اگر بیمار قبل از عمل، تاری دید داشته باشد، این روش درمانی ممکن است نتواند بینایی او را به حالت عادی باز گرداند، اما از احتمال وخیم شدن ورم ماکولا پیشگیری می کند.

نوری پاناترینال

این درمان با لیزر که به عنوان لیزر پراکندگی لیزر نیز شناخته می شود، می تواند رگ های خونی غیر طبیعی را کوچک کند.

این روش معمولاً در مطب پزشک یا کلینیک چشم در دو یا چند جلسه انجام می شود. یک روز بعد از عمل، بینایی بیمار مبهم خواهد بود.

کاهش بینایی محیطی یا دید در شب پس از انجام نوری پاناترینال درمان می شوند.

ویتراکتومی

در این روش از برش ریز در چشم استفاده می شود تا خون از وسط چشم (زجاجیه) و بافت زخمی روی شبکیه، خارج شود. این کار در یک مرکز جراحی یا بیمارستان با استفاده از بی حسی موضعی یا عمومی انجام می شود.

تزریق دارو به چشم

پزشک ممکن است تزریق دارو به داخل زجاجیه چشم را پیشنهاد کند. این داروها که مهار کننده فاکتور رشد اندوتلیال عروقی (VEGF) نامیده می شود، مانع از رشد رگ های خونی جدید شوند.

پزشک می تواند این داروها را که به آن درمانی ضد VEGF نیز گفته می شود، به عنوان یک درمان مستقل یا همراه با فوتوآواگولاسیون پانترتینال توصیه کند.

جراحی اغلب پیشرفت رتینوپاتی دیابتی را کند یا متوقف می کند، اما این روش درمانی نیست. از آنجا که دیابت یک وضعیت مادام العمر است، احتمال بازگشت آسیب های احتمالی شبکیه و کاهش بینایی هنوز وجود دارد.

بیمار حتی پس از درمان جراحی رتینوپاتی دیابتی، به معاینات منظم چشم نیاز خواهد داشت. در بعضی موارد، ممکن است پزشک درمان جانبی توصیه کند.2

پینوشتها
1.www.drdr.ir
2.www.pezeshket.com
3.www.new.iums.ac.ir