قاعدگی نامنظم می‌تواند نشانه‌ بیماری‌های مختلف در زنان باشد که خود را به ‌صورت اختلالات در این سیکل طبیعی جنسی نشان می‌دهد. قاعدگی ممکن است اختلالات زیادی را در بر بگیرد. بنابراین، توجه به این مسئله فیزیولوژیک از اهمیت بالایی برخوردار است.

چرخه‌ قاعدگی چیست؟

چرخه‌ قاعدگی مجموعه تغییراتی‌ را تشکیل می‌دهد که ماهانه در بدن زنان اتفاق می‌افتد و بدن را آماده‌ بارداری احتمالی خواهد کرد.

هر ماه یکی از تخمدان‌ها در جریان فرایندی که تخمک‌گذاری نام دارد، یک تخمک آزاد می‌کند. در همین زمان تغییرات هورمونی، رحم را برای بارداری احتمالی آماده می‌کند. اگر تخمک‌گذاری رخ دهد ولی تخمک بارور نشود، دیواره‌ رحم ضخیم شده، از بین رفته و از طریق واژن بقایای آن از بدن خارج می‌شود. این حالت عادت ماهانه یا پریود ماهانه (menstrual period) نام دارد.

چرخه‌ قاعدگی طبیعی و غیر طبیعی هر کدام چه ویژگی‌هایی دارند؟

چرخه‌ قاعدگی (menstrual cycle) در زنان بیانگر وضعیت سلامتی آن‌هاست. زنان باید بدانند که چگونه چرخه‌ قاعدگی خود را زیر نظر داشته و چه اقداماتی در صورت نامنظم بودن آن انجام دهند.

زیر نظر داشتن دقیق چرخه‌ قاعدگی، به شناخت شرایط طبیعی بدن، زمان تخمک‌گذاری و تشخیص تغییرات بزرگی همچون رخ ندادن عادت ماهانه یا خونریزی‌های پیش‌بینی نشده‌ ماهانه کمک بسیار بزرگی می‌کند.

گاهی نامنظم بودن چرخه‌ قاعدگی چندان موضوع مهم و نگران‌کننده‌ای نیست؛ ولی در صورت تکرار این حالت فرد باید بداند که احتمالاً عاملی سلامت او را تهدید می‌کند.

چرخه‌ قاعدگی طبیعی کدام است؟

اولین روز عادت ماهانه به عنوان اولین روز از چرخه‌ قاعدگی در نظر گرفته می‌شود، این چرخه تا عادت ماهانه بعدی ادامه دارد.

مدت زمان چرخه‌ قاعدگی در افراد مختلف با هم متفاوت است. خونریزی ماهانه هر ۲۱ الی ۳۲ روز یک بار رخ داده و ۲ الی ۷ روز به طول خواهد انجامید. در سال‌های ابتدایی که زنان عادت ماهانه را تجربه می‌کنند، چرخه‌ قاعدگی طولانی‌تر خواهد بود. هر چه‌قدر که سن فرد بالاتر رود چرخه‌های قاعدگی کوتاه‌تر و منظم‌تر خواهند شد.

میزان خونریزی در این دوران نباید از ۳۰ سی‌سی کمتر و یا از ۸۰ سی‌سی بیشتر باشد. رنگ خون نباید خیلی بیش از حد تیره و یا بیش از حد روشن باشد. خونی که طی قاعدگی از بدن فرد خارج می‌شود نباید حالت قیر مانند داشته باشد.

چرخه‌ قاعدگی فرد می‌تواند منظم باشد و هر ماه مقدار مشخصی طول بکشد. یا که نه می‌تواند نامنظم باشد و یا اینکه فرد خونریزی ماهانه‌ای سبک، سنگین، کوتاه، طولانی و یا حتی دردناک و یا بدون درد را تجربه کند. همه این موارد می‌توانند یک چرخه‌ قاعدگی طبیعی باشند. این تعریف برای هر فردی یک تعریف مشخص و منحصر به فرد است.

به یاد داشته باشید که مصرف قرص‌های ضد بارداری یا وسایل جلوگیری از بارداری مانند آی یو دی (IUD) می‌تواند چرخه‌ قاعدگی شما را تغییر دهد. اگر از این موارد استفاده می‌کنید، لازم است که با پزشک خود مشورت کنید.

زمانی که فرد به دوره‌ یائسگی (menopause) نزدیک می‌شود، فرد نامنظم بودن چرخه‌ قاعدگی را تجربه خواهد کرد. با افزایش سن شانس ابتلا به سرطان رحم در زنان افزایش می‌یابد؛ بنابراین در دوران یائسگی فرد در صورت مشاهده‌ هرگونه خونریزی غیر طبیعی باید با پزشک خود مشورت کند.

قاعدگی نامنظم به چه صورت است؟

قاعدگی نامنظم طیف وسیعی از مشکلات را دربرمی‌گیرد. برخی از این مشکلات ممکن است زمینه‌ساز و یا نشان‌دهنده یک مشکل جدی باشند. سن شروع قاعدگی در کشورها و اقوام مختلف متفاوت است؛ اما به طور طبیعی سن شروع قاعدگی از ۱۲ تا ۱۳ سالگی است.

در ابتدا احتمال بروز اختلالات و بی‌نظمی‌ها در قاعدگی اعم از دقیق نبودن زمان پریودی و یا حتی فاصله زیاد بین قاعدگی‌ها طبیعی است؛ مخصوصا اگر فرد زمینه ژنتیکی نیز برای این امر داشته باشد. به همین دلیل پیگیری کردن این قبیل اختلالات درسال‌های آغازین شروع سیکل جنسی چندان ضروری به نظر نمی‌رسد.

اما درمورد بزرگسالان که چند سال از آغاز سیکل جنسیشان می‌گذرد؛ نامنظم شدن زمان قاعدگی (از شروع قاعدگی تا شروع قاعدگی بعدی باید حدودا ۲۸ روز فاصله باشد)، دردهای بسیار شدید در دوران پریودی، زیاد بودن حجم خون قاعدگی و یا غیر طبیعی بودن رنگ آن همگی از جمله اختلالات شایع درباره قاعدگی هستند که درصورت بروز، باید به پزشک متخصص زنان و زایمان مراجعه شود.

چگونه چرخه‌ قاعدگی را می‌توان زیر نظر گرفت؟

به فرد توصیه می‌شود که در تقویم زمان شروع چرخه‌ قاعدگی را علامت‌گذاری کند، این کار به او کمک می‌کند تا فرایند طبیعی بدن خود را به راحتی زیر نظر بگیرد. اگر فرد هر ماه زمان شروع عادت ماهانه خود را یادداشت کند و این کار را چند ماه متوالی و پشت سر هم انجام دهد، می‌تواند منظم بودن یا نامنظم بودن چرخه‌ قاعدگی خود را به راحتی تشخیص دهد.

اگر نگران عادت ماهانه و خونریزی‌ ماهانه هستید، موارد زیر را هم زیر نظر بگیرید:
* زمان پایان خونریزی ماهانه را یادداشت کنید، این مورد به شما کمک می‌کند تا مدت زمانی که خونریزی ماهانه طول می‌کشد را بررسی کنید و بدانید که نسبت به ماه قبل این مدت زمان کوتاه‌تر یا بلندتر بوده است.

* جریان خونریزی ماهانه را به دقت ثبت کنید. شما می‌توانید میزان و حجم خونریزی ماهانه خود را به دقت بررسی کنید. خون خارج شده از بدن را برای وجود لخته خون احتمالی بررسی کرده و یادداشت کنید که چند وقت یکبار نیاز به تعویض پد بهداشتی وجود دارد.

* خونریزی‌های غیرطبیعی را به دقت بررسی کنید. اگر در فاصله‌ زمانی دو عادت ماهانه دچار خونریزی شوید، باید به پزشک مراجعه کنید.

* وجود درد در طی دوران ماهانه طبیعی است ولی با این حال میزان درد را هم باید به دقت زیر نظر داشت.

* تغییرات خلق‌وخو و رفتاری خود را نیز زیر نظر بگیرید.

چه عواملی باعث نامنظم بودن چرخه عادت ماهانه خواهند شد؟

عوامل ایجاد بی‌نظمی در چرخه‌ قاعدگی عبارتند از:

بارداری یا شیردهی
یکی از اولین نشانه‌های بارداری پریود نشدن است. شیردهی بعد از زایمان هم می‌تواند چرخه‌ قاعدگی طبیعی را تا حدود زیادی مختل کند.

اگر تاخیر قاعدگی همراه با موارد زیر باشد باید آزمایش‌های لازم را برای بارداری انجام دهند:

* حالت تهوع در صبح
* حساسیت به بو
* حساسیت در سینه
* احساس خستگی

مشکلات گوارشی، کاهش شدید وزن یا انجام حرکات ورزشی شدید
مشکلات گوارشی همچون بی اشتهایی عصبی (anorexia nervosa)، کاهش شدید وزن و افزایش فعالیت بدنی می‌تواند چرخه‌ی قاعدگی را مختل کند.

سندروم تخمدان پلی کیستیک ( Polycystic ovary syndrome (PCOS) )
تشخیص سندروم تخمدان پلی‌کیستیک با انجام سونوگرافی ممکن است. این عارضه یک مشکل در سیستم غدد درون‌ریز است و در آن تخمدان‌ها بزرگ‌تر از حالت عادی بوده و در آنها اجزایی به نام فولیکول مشاهده می‌شود.

همین موضوع جلوی تخمک‌گذاری و قاعدگی منظم را می‌گیرد. نشانه‌های این مشکل در اغلب افراد به صورت پرمویی (افزایش موهای زائد)، چاقی، آکنه و نازایی است. در این حالت ممکن است فاصله بین قاعدگی‌ها تا ۳۵ روز و حتی بیشتر افزایش یابد.

یائسگی زودرس و پیش از موعد
این عارضه قبل از ۴۰ سالگی اتفاق می‌افتد و فرد در این سن دیگر قادر به تخمک‌گذاری نیست. زنان مبتلا به این عارضه هم بی‌نظمی چرخه قاعدگی را تجربه خواهند کرد.

سن طبیعی برای بروز یائسگی ۴۷ تا ۵۱ سالگی است. اگر خونریزی فرد خیلی زودتر از موعد قطع شود و این عدم قاعدگی بیش از ۶ ماه طول بکشد؛ فرد حتما باید به پزشک متخصص مراجعه کند. یائسگی اگر در بازه سنی مناسب رخ دهد؛ اتفاقی کاملا طبیعی و فیزیولوژیک از بدن است که هیچ جای نگرانی ندارد و علت آن این است که تخمک‌های فرد رو به اتمام است و درنتیجه به تدریج تخمک‌گذاری در فرد متوقف می‌شود و در نهایت جریان قاعدگی متوقف می‌شود.

سایر علائم این عارضه شامل موارد زیر است:
* گرگرفتگی
* تغییرات در خلق‌وخو
* خشکی واژن
* تعریق در شب
* سخت خوابیدن

بیماری التهاب لگن ( Pelvic inflammatory disease (PID) )
بیماری التهاب لگن در واقع نوعی عفونت است که باعث بی‌نظمی در چرخه قاعدگی می‌شود.

فیبر رحمی (Uterine fibroids)
فیبرهای رحمی توده‌هایی غیر سرطانی هستند که در رحم رشد می‌کنند. این توده‌ها منجر به عادت‌های ماهانه شدید و طولانی خواهند شد.

مشکلات تیروئید
هم پرکاری و هم کم‌کاری تیروئید، به‌نوعی می‌تواند در اختلالات قاعدگی نقش مهم داشته باشد.

کم‌کاری تیروئید
اگر تیروئید کم‌کار باشد، قاعدگی‌های طولانی و شدید مشاهده می‌شود. علاوه بر این نشانه‌هایی همچون خستگی و افزایش وزن نیز در افراد مبتلا به تیروئید پرکار مشاهده شده است.

پرکاری تیروئید
افرادی که پرکاری تیروئید دارند، پریودهای بسیار سبک و کوتاه مدتی را نسبت به حد معمول تجربه می‌کنند. در پرکاری تیروئید علاوه بر اختلال در دوره قاعدگی با مشکلات دیگری همچون موارد زیر همراه است:

* کاهش وزن ناگهانی
* تپش قلب
* عصبی بودن
* استرس و اضطراب

همچنین تورم در ناحیه گردن یکی دیگر از نشانه‌هایی است که خبر از اختلال در تیروئید می‌دهد و منجر به ایجاد تداخل در چرخه قاعدگی خواهد شد.

استفاده برخی از داروها
استفاده بعضی از داروها می‌تواند تغییراتی را بدن ایجاد کند. داروهایی که باعث اختلال در چرخه قاعدگی می‌شود شامل موارد زیر است:

* هورمون درمانی
* داروهای تیروئید
* رقیق‌کننده خون
* داروهای صرع
* داروهای ضد افسردگی
* داروهای مربوط به شیمی درمانی
* آسپرین
* ایبوپروفن

در صورت بروز عارضه‌هایی همچون نامنظی در قاعدگی با پزشک متخصص درمیان بگذارید تا چاره‌ای برای درمان این مشکل اندیشیده شود.

عفونت‌های منتقله از راه جنسی
کلامیدیا یکی از شایع‌ترین عفونت‌هایی است که از راه جنسی منتقل می‌شود. از نشانه‌های این بیماری می‌توان به خونریزی بین دوره‌های قاعدگی و یا در طول و بعد از رابطه جنسی اشاره کرد. اگر فکر می‌کنید در خطر ابتلا به کلامیدیا یا هرگونه عفونت منتقله از راه جنسی دیگری هستید خیلی سریع به پزشک مراجعه کنید تا آزمایشات لازم برایتان تجویز شود. بیشتر این عفونت‌ها را می‌توان با یک دوره مصرف آنتی‌بیوتیک درمان کرد و به چرخه منظم قاعدگی برگشت.

سرطان دهانه رحم
همانطور که بالاتر هم گفتیم در بیشتر موارد خونریزی‌های غیرمنظم چیزی نیستند که نگرانش شوید. با این حال اگر پریودی نامنظم دارید بهتر است چک کنید تا مطمئن شوید مشکل، جدی‌تر نباشد. قاعدگی نامنظم یکی از شایع‌ترین نشانه‌های سرطان دهانه رحم است. دیگر نشانه‌های سرطان دهانه رحم عبارتند از تخلیه غیر طبیعی واژن، ناراحتی و درد در طول رابطه جنسی، درد پایین کمر و خونریزی نامنظم بعد از رابطه جنسی. البته این عارضه ممکن است بدون علائم باشد؛ به همین دلیل است که خانم‌ها باید به صورت منظم آزمایش پاپ اسمیر انجام دهند.

دیگر مشکلات سلامت
دیگر مشکلات سلامت که می‌توانند باعث برهم خوردن نظم قاعدگی شوند عبارتند از: خشکی واژن یا پلیپ آندومتر، رشد سلول‌های غیرسرطانی که معمولا در رحم و دهانه‌ی رحم پیدا می‌شوند. زخم واژینالی که به دلیل رابطه جنسی ایجاد شده نیز می‌تواند یکی از دلایل خونریزی باشد.

انواع دردهای قاعدگی

دردهای دوران قاعدگی به دیسمنوره معروف هستند. این دردها به دو دسته اولیه و ثانویه تقسیم می‌شوند. دردهای اولیه با شروع قاعدگی آغاز می‌شوند و در نهایت تا دو یا سه روز اول قاعدگی ادامه و سپس تسکین پیدا می‌کنند. این قبیل دردها، طبیعی هستند و افراد می‌توانند از انواع مسکن‌ها در این دوران استفاده کنند.

دردهای ثانویه از چند روز قبل پریود آغاز می‌شوند و در طول دوره و چند روز بعد از قاعدگی نیز ادامه می‌یابد.

آندومتریوز چیست؟ چگونه آندومتریوز موجب اختلال قاعدگی می‌شود؟

آندومتریوز به حالتی گفته می‌شود که بافت رحم در جایی دیگر از بدن تشکیل می‌شود. علت این موضوع به طور دقیق مشخص نشده است اما محققان احتمال داده‌اند که این مشکل اغلب به علت پس زده شدن خون از لوله‌های رحم به بالا، رخ می‌دهد. این حالت اغلب در خانم‌های جوان در سنین ۲۵ تا ۳۵ سالگی، که از روش‌های جلوگیری از بارداری استفاده می‌کنند بروز می‌کند.

آندومتریوز خود را با دردهای ثانویه قاعدگی و یا دردهای شدید بعد از نزدیکی نشان می‌دهد. در صورت حاد و شدید بودن این مشکل، البته در حالتی که فرد تمایل به بارداری در آینده نداشته باشد؛ از طریق جراحی به طور کامل مشکل را برطرف می‌کنند. در غیر این صورت با استفاده از داروهای مسکن و جلوگیری موقتی از بارداری به درمان بیمار اقدام می‌کنند. یکی از نشانه‌های این مشکل بروز لکه‌بینی در فواصل بین قاعدگی‌هاست.

علائم دیگر این بیماری شامل موارد زیر است:
* ناباروری
* درد در دستگاه گوارش
* حرکات دردناک روده
* درد در حین یا بعد از رابطه جنسی

اختلالات هورمونی چگونه موجب بروز نامنظمی‌های قاعدگی می‌شوند؟

برخی غدد بدن به طور غیر مستقیم در سیکل جنسی تاثیرگذار هستند؛ برای مثال کم‌کاری یا پرکاری تیروئید (غده‌های درون‌ریز در قسمت جلوی گردن) موجب بروز اختلالات شدیدی در قاعدگی‌های فرد می‌شود. همچنین اختلال ترشح پرولاکتین (هورمونی که از غده هیپوفیز ترشح شده و موجب تحریک ترشح شیر از غدد شیری می‌شود) نیز می‌تواند موجب بروز بی نظمی‌هایی در سیکل پریود فرد شود.

پولیپ چیست؟ چگونه موجب بروز قاعدگی نامنظم می‌شود؟

پولیپ به بافت‌های کوچک که مانند توده در برخی بافت‌های بدن تشکیل می‌شوند گفته می شود. پولیپ‌ها ممکن است پایه‌دار یا بدون پایه باشند. در این بحث منظور ما از پولیپ، پولیپ‌های بافت رحم و گردن آن است که می‌توانند اختلالات متعدد و متنوعی را در سیکل جنسی فرد از جمله نظم قاعدگی‌ها ایجاد کنند.

چه اقداماتی برای جلوگیری از نامنظم بودن چرخه‌ قاعدگی می‌توان انجام داد؟

تجویز قرص‌های ضد بارداری به منظم شدن چرخه‌ قاعدگی برخی از زنان کمک می‌کند. درمان برخی مشکلات مانند مشکلات گوارشی هم به حل مشکل عادت ماهانه نامنظم کمک می‌کند. با این حال برخی بی‌نظمی‌ها در چرخه‌ قاعدگی اجتناب‌ناپذیر هستند.

در صورت مشاهده‌ موارد زیر با پزشک خود مشورت کنید:
* عادت ماهانه به یکباره و برای بیش از ۹۰ روز متوقف شود و فرد باردار نباشد.
* بعد از چندین دوره چرخه‌ قاعدگی منظم به یکباره این چرخه دچار بی‌نظمی شود.
* خونریزی بیش از ۷ روز طول بکشد.
* خونریزی شدید باشد و هر یک یا دو ساعت نیاز به تعویض تامپون و یا پد بهداشتی باشد.
* فاصله‌ بین دو خونریزی ماهانه کمتر از ۲۱ روز و بیشتر از ۳۵ روز باشد.
* خونریزی‌های غیر طبیعی بین دو عادت ماهانه مشاهده شود.
* دردهای غیر طبیعی و شدید در هنگام عادت ماهانه
* بعد از استفاده از تامپون فرد احساس ناخوشایندی داشته و یا حتی تب کند.

پزشک زمان ویزیت در مورد سوابق پزشکی شما سوال خواهد کرد، پس بهتر است از قبل جواب سوالات زیر را مشخص کنید:

* هرگونه استرس یا مسائل عاطفی؛
* هرگونه تغییر وزن؛ سابقه و روابط جنسی؛
* میزان ورزش؛

همچنین ممکن است از آزمایشات پزشکی برای تشخیص علت خونریزی نامنظم شما استفاده شود؛ از جمله:

* معاینه‌ی لگن؛
* آزمایش خون؛
* سونوگرافی شکم؛
* سونوگرافی لگن و واژن؛
* سی تی اسکن؛
* ام آر آی؛

درمان پریودی نامنظم چیست؟

درمان قاعدگی‌های نامنظم در دوران بلوغ و حوالی یائسگی معمولا نیاز نیست. اما اگر دوره‌های نامنظم در سال‌های باروری اتفاق بیافتد به درمان نیاز است. نوع درمان بستگی به علت قاعدگی نامنظم دارد. ممکن است علت، یک بیماری زمینه‌ای باشد و پزشک برای درمان آن دارو تجویز کند. به صور کلی روش‌های درمانی زیر برای پریودی نامنظم توصیه می‌شود:

* داروی پیشگیری از بارداری خوراکی؛
* آی یو دی هورمونی؛
* داروی تیروئید؛
* متفورمین؛
* کاهش وزن یا افزایش وزن؛
* ورزش؛
* مکمل‌های ویتامین D؛

بعضی از تکنیک‌های کاهش استرس نیز کمک کننده هستند. مانند:

* یوگا؛
* مراقبه؛
* تنفس عمیق؛
* کاهش فشار کاری؛

سخن آخر

قاعدگی‌های نامنظم گاهی اوقات بسیار جدی هستند و ممکن است تابلوی یک بیماری، حتی سرطان دهانه رحم و دیگر انواع بدخیمی‌های دستگاه جنسی باشد؛ بنابراین لازم است این قبیل اختلالات (مخصوصا اگر فرد در سنین باروری است و قصد حاملگی دارد) حتما پیگیری و درمان شوند.

اگر در مورد چرخه‌ قاعدگی سوالی دارید و یا متوجه تغییری در آن شده‌اید، بهتر است که با پزشک خود مشورت کنید و مشکل نامنظم بودن چرخه قاعدگی را برطرف کنید.

منبع: سایت دکتردکتر
سایت دکتر کرمانی
سایت زایشگاه مریم