روزه، یکی از عبادات ما مسلمانان است که اهداف بسیاری را به دنبال دارد؛ هنگام روزه داری فرد چه از نظر جسمی چه از نظر روحی فایده زیادی به او می رسد. روزه باعث تقویت تقوا ، صبر و بردباری و پرورش اخلاص ما می شود، دین مبین اسلام برای هر کاری قاعده و قانون خاص خود را دارد و تمام مسائل زندگی ما همراه با احکام خاص خود است و روزه هم از این امر استثناء نمی باشد.

تمام مراجع بزرگوار در مورد تمام مراحل روزه از جمله مبطلات روزه، نیت روزه، روزه مسافر و روزه بیماران و ناتوانان و بسیاری دیگر از احکام روزه را در رساله خود آورده اند و ما بر آن شدیم تا روزه ناتوانان و بیماران مراجع مختلف مثل: احکام روزه بیماران و ناتوانان آیت الله صافی گلپایگانی و احکام روزه بیماران و ناتوانان امام خمینی ره را در مقالات پیشین آورده ایم و این بار پرس و پاسخ پیرامون ناتوانان و بیماران آیت الله بهجت را جمع آوری کرده ایم که در ذیل برای شما ارائه کرده ایم:

روزه خانم های باردار و شیر ده:

1. روزه خانم باردار:

خانمی که باردار است گاهی روزه برای مادر ضرر دارد و بعضی اوقات برای جنینش، در هر دوصورت حکم این مساله چگونه است؟

پاسخ: در هر حالتی انجام قضای روزه واجب است، و اینکه چه روزه گرفتن برای مادر و چه برای جنین مضر باشد باید، فدیه را بپردازد.

احکام روزه بیماران و ناتوانان آیت الله بهجت قدس سره

2. روزه خانم شیرده:

وقتی مادر کودکی شیرده دارد، بعضی اوقات روزه گرفتن برای مادر ضرر دارد و گاهی برای کودکش، در هر دو حالت حکم این مساله چگونه است؟

پاسخ: احتیاط واجب پاسخ این مساله به زمانی دارد که خانم دیگری برای شیر دادن کودک نباشد که کودک را با پول یا رایگان شیر دهد، ولی اگر خانمی که قرار است به کودک شیر دهد، در قبال کارش هزینه زیادی بگیرد، که ضرر مالی فراوانی به ولی کودک وارد شود، دیگر روزه گرفتن برای مادر واجب نیست، و چه ضرر به مادر باشد چه برای کودک قضای روزه واجب است که باید بعدا انجام شود.

3. شیر دادن مجوزی برای روزه نگرفتن:

آیا صرف اینکه مادر به کودک شیر می دهد، می تواند روزه نگیرد؟

پاسخ: در شرایطی مادر می تواند روزه نگیرد که برای خودش یا برای فرزندش ضرر داشته باشد؛ و این باید در صورتی باشد که ضعف و بدحالی خانم در حدی باشد که تحمل آن دشوار باشد در این صورت می تواند روزه نگیرد و یا در صورتی که روزه بگیرد هم به مادر و هم به کودک ضرر برسد، در این حالت دیگر روزه گرفتن واجب نیست.

4. احتمال دادن ضرر روزه برای خانم باردار یا شیرده:

اگر خانم شیر ده یا باردار احتمال ضرر روزه را می دهند، وظیفه مادر برای روزه ماه رمضان چیست؟

پاسخ: چنانچه احتمالی که مادر از ضرر روزه می دهد، احتمالی عقلانی باشد و از این احتمال خوف در او ایجاد شود، باید از روزه گرفتن خودداری کند.

5. ندانستن ضرر روزه برای مادر باردار و شیر ده:

اگر خانمی باردار یا شیر ده ندانست که روزه گرفتن برای خودش یا جنینش مضر است چه وظیفه ای برای روزه ماه رمضان دارد؟

پاسخ: این مادر اگر نمی داند که روزه برای خودش یا فرزندش مضر است یا نه، می تواند روزه نگیرد و چنانچه با این وجود روزه گرفت روزه و درست است.

6. کفاره و فدیه خانم باردار و شیرده:

ایا خانم باردار یا شیرده که در ماه رمضان نمی تواند روزه بگیرد، فدیه و قضا بر ذمه اوست؟

پاسخ: هم قضا بر ذمه اوست هم فدیه، حتی اگر این عذر او تا ماه رمضان بعدی هم طول بکشد، باز هم بر ذمه او می باشد.

حکم روزه دختران تازه به تکلیف رسیده:

1.ضعف و ناتوانی جسمی دختران نه ساله:

دختران نه ساله که به تکلیف می رسند گاهی ضعف بدنی و شدت ضعف آنها زیاد است، حکم روزه ایشان چگونه است؟

پاسخ: اگر دختر خانم با روزه گرفتن بیمار می شود، حکم بیمار برای ایشان است.

و اگر روزه گرفتن برای دختر خانم مشقت زیادی داشته باشد،که نمی توانند روزه بگیرند، لزومی ندارد که روزه بگیرد، اما اگر در آینده تمکن و توان انجام قضا را دارد باید به جا آورد ولی در باره کفاره روزه بر این دختران واجب نیست.

2. اجازه ندادن پدر برای روزه گرفتن:

در زمان کودکی پدرم اجازه روزه گرفتن به من نمی داده و اطلاع نداشتم که باید قضا روزه ها را به جا بیاورم، حال وظیفه بنده چیست؟

پاسخ: قضای روزه ها بر ذمه اوست که باید انجام دهد و برای روزهایی که روزه نگرفته کفاره تاخیر که برابر است با یک مد طعام به فقیر بدهد.

احکام روزه خانم و آقای سالمند:

1. آیا روزه بر خانم و آقایی که پیر شده و روزه گرفتن برای او مشقت دارد و برایش دشوار است، واجب است؟

پاسخ: روزه براین افراد واجب نیست اما اگر با این سختی و مشقت روزه را به جا آورد چنانچه انجام روزه برای او مضر نباشد، روزه آنها درست است.

چگونه ضررهای روزه را تشخیص بدهیم:

1.خود مکلف تشخیص ضرر روزه را بدهد:

آیا تشخیص ضرر روزه برای فرد بر عهده پزشک است یا مکلف؟

پاسخ: تشخیص ضرر روه بر عده خود فرد است، پس اگر پزشک معالج او بگوید که روزه برای او مضر نیست اما خود فرد می داند که اگر روزه بگیرد، ضرر به او می رسد ، نباید روزه بگیرد وچنانچه روزه بگیرد روزه او درست نیست و اگر پزشک گفته که نباید روزه بگیرد، اما خود بیمار می داند که ضرری از روزه گرفتن به او نمی رسد، باید روزه های خود را انجام دهد.

2. شرایط پزشکی که ضرر روزه را تشخیص می دهد:

آیا پزشکی که روزه را به دلیل ضرر آن منع می کند، باید هم متخصص باشد هم مومن و آشنا به احکام باشد؟

پاسخ: کافی است از آنچه پزشک گفته گمانی از ضرر در فرد ایجاد شود.

3. احتمال ضرر روزه:

اگر پزشک فرد را از توصیه کند که اگر روزه بگیرد احتمال ضرر روزه است، وظیفه فرد چیست؟

پاسخ: اگر می خواهد، روزه نگیرد.

4. احتمال ضرر در آینده:

در بعضی از بیماری ها مثل دیابت اثر ضرر روزه سالها بعد مشخص می شود، اما فی الحال ضرری متوجه مکلف نیست، در این مساله حکم این مساله چیست؟

پاسخ: اگر می خواهد روزه، روزه نگیرد.

5. توصیه اطرافیان به تشخیص ضرر روزه:

بعضی وقتها امکان دارد که اطرافیان فرد او را از روزه گرفتن منع کنند، و او از حرف آنها تاثیر بپزیرد و تصمیم بگیرد روزه نگیرد، حکم این مساله چیست؟

پاسخ: می تواند از روزه گرفتن اجتناب کند.

6. شک کردن در تشخیص پزشک:

وقتی انسان شک می کند که روزه برایش ضرر دارد یا نه، این در شرایطی است که پزشک گفته که روزه برایش مضر است، در این حالت وظیفه مکلف چیست؟

پاسخ: وقتی که فرد بیمار احتمال ضرر روزه بدهد، و این احتمال خوف در او ایجاد شود البته احتمال او باید عاقلانه باشدو در نگاه مردم احتمالی به جا باشد، می تواند از روزه گرفتن اجتناب کند، ولی اگر از احتمال خوفی در او ایجاد نشود، باید روزه بگیردحتی اگر پزشک گفته که روزه برای او مضر است.

7. نظرات مختلف پزشکان در مورد ضرر روزه:

اگر طبیبان مختلف نظری هایی متفاوت در مورد ضررروزه داشته باشند؛ مثلا پزشکی انسان را از روزه گرفتن منع کند اما پزشکی دیگری بگوید که، اصلا روزه برایش مضر نیست، در اینجا وظیفه مکلف چیست؟

پاسخ: وقتی که فرد می داند یا احتمال می دهد که با روزه گرفتن ضرر به او می رسد باید از روزه گرفتن خودداری کند و در صورتی که احتمال ضرر بدهد، می تواند از روزه گرفتن خودداری کند.

8. منع پزشک از روزه گرفتن و ظیفه مکلف:

پزشک به دلیل بیماری مرا از روزه گرفتن منع کرده و این امر باعث شده که دچار بیماری روحی شوم، آیا با این حال نباید روزه بگیرم؟ آیا کفاره بر ذمه من است؟

پاسخ: اگر فرد با حالت بیماری روزه بگیرد روزه او صحیح نیست، فی الحال روزه نگیرد وبعد این که بیماری او بر طرف شد روزه ها را قضا کند، هدف اصلی ما انسانها بندگی خداوند است، و باید در این رابطه علم بیاموزیم، و اما کفاره روره ها اگر تا ماه رمضان سال بعد نتوانست روزه ها را قضا کند برای هر روز یک مد طعام بپردازد.

9.گمان ضرر نداشتن روزه:

کسی که گمان می کند روزه گرفتن برای مضر نیست، و روزه می گیرد اما بعدا معلوم می شود که روزه برای او مضر بوده، در این صورت حکم این مساله چگونه است؟

پاسخ: احتیاط واجب آن است که روزه ها را قضا کند.

10. از بین رفتن بیماری قبل اذان ظهر:

وقتی فردی عذر یا بیماری اش در ماه مبارک رمضان قبل از اذان ظهر برطرف شده، آیا باید نیت روزه کند؟

پاسخ: اگر هیچ کدام از مبطلات روزه را انجام نداده باشد، وظیفه اش این است که نیت روزه بنماید و روزه اش را انجام دهد.

11.از بین رفتن بیماری بعد از اذان ظهر:

اگر عذر یا بیماری فرد در ماه مبارک رمضان، بعد از اذان ظهر برطرف شود، وظیفه مکلف برای روزه آن روزش چیست؟

پاسخ: دیگر روزه آن روزه بر مکلف واجب نبوده و فقط قضا روزه هاست که باید بعدا انجام دهد.

12. نداشتن توانایی برای انجام قضای روزه:

حکم کسی که توانایی انجام قضای روزه ها را ندارد چیست؟

پاسخ: صبر کند تا هر زمان که قدرت انجام قضای روزه ها بدست آورد انجام دهد، اما اگر هیچ وقت توانایی آن را بدست نیاورد، باید وصیت کند و بعد مرگش برایش انجام دهند.

13. ادامه دار بودن بیمار در کل سال:

فردی که به علت بیماری نتوانسته روزه بگیرد و بیماری ایشان چندین ماه به درازا کشیده و بعد از این که سالم شدند دوباره به بیماری دیگری دچار شدند، که تا ماه رمضان آینده، به درازا کشیده آیا این فرد مانند مرض مستمر است یا نه؟

پاسخ: تفاوتی ندارد.

14. ادامه بیماری تا ماه رمضان بعدی:

فردی که به واسطه بیماری توانایی روزه گرفتن در ماه رمضان را ندارد و مطمئن است که تا ماه رمضان بعدی نمی تواند روزه بگیرد، حکم این مساله چیست؟

پاسخ: بعد از پایان ماه رمضان رجاء کفاره روزه هایش را بپردازد، واگر در بین سال سالم شد واجب است، قضای روزه ها را انجام دهد.

15. به دروغ اظهار بیماری کردن:

در چند سال پیش در ماه رمضان به بیمارستان رفتم . خودمو به بیماری زدم و برای من سرم تجویز کردن، آیا روزه من باطل شده ؟

پاسخ: اگر کار شما بر خلاف واقعیت باشد، حکم افطار عمدی برای او است که باید به جا آورد.

16. مرگ بیمار در ماه رمضان یا بعد از ماه مبارک:

بیماری در وسط ماه یا بعد ماه مبارک رمضان، با ادامه دار بودن بیماری او فوت کرده است، حکم این مساله چیست؟

پاسخ: چنانچه همان سال فوت شده باشد قضا و کفاره ای بر ذمه او نمی باشد.

17. ضرر جانی و مالی برای روزه گیر:

از ضرر های که بر انسان وارد می شود ضرر مالی یا جانی است؛ حکم روزه برای فردی که با روزه گرفتن دچار ضرر مالی فراوان یا ضرر جانی و عرضی می شود، چگونه است؟

پاسخ: باید از روزه گرفتن خودداری کند و چنانچه روزه بگیرد روزه او درست نیست.

حکم استفاده بعضی از داروها و موارد پزشکی در هنگام روزه داری:

1. تزریق آمپول و سرم:

آیا استفاده از سرم و آمپول موجب باطل شدن روزه می شود؟ اگر فرقی بین آمپول های تقویتی یا در مانی است؟

پاسخ: بنابر احتیاط واجب ارز استفاده آمپول هایی که جنبه خوراکی دارد بپرهیزد و باید از آن دوری کرد، اما آمپولی که عضو بدن را بی حس می کند یا برای کارهای دیگر استفاده می شود مشکلی در روزه ایجاد نمی شود، و دوری کردن از آمپولی که مشخص نیست که از نوع اول است یا دوم لزومی ندارد.

2. استفاده از آمپول های غیر تقویتی:

آیا استفاده از آمپول هایی که برای بی حسی ، مسکن درد یا کشتار میکروب و ... استفاده می شود – درحالی که این آمپول ها خاصیتی ندارند و هیچ ویتامین یا غذایی وارد بدن نمی کند – مشکلی در روزه ایجاد می کند؟

پاسخ: امپول هایی که خاصیت غذایی ندارند و تقویتی نیستند، اگر وارد حلق نشوند، روزه را باطل نمی کنند.

3. تزریق کردن خون:

بیماری که مجبور باشد خون تزریق کند، روزه او چگونه است؟

پاسخ: تزریق کردن خون در ابطال روزه مرحله ای بالاتر است از آمپول هایی تقویتی و معمولا حالت تقویتی ندارند و برای از بین رقتن بیماری است و در استفاده آن هنگام روزه داری احتیاط در باطل کردن روزه است.

4. استفاده از تزریق آب مقطر در روزه داری:

در دانشگاه ها پزشکی برای آموزش تزریقات، از آب مقطر برای تزریق استفاده می کنند، آیا این موضوع باطل کننده روزه است؟

پاسخ: این کار مبطل روزه است و کفاره هم بر ذمه فرد می گیرد.

5. استفاده از وسایل دندان پزشکی هنگام روزه:

استفاده از ابزارات دندان پزشکی و وارد کردن وسایل به داخل دهان هنگام ماه رمضان و در حال روزه داری ؛ آیا باعث باطل شدن روزه می شود؟

پاسخ: اگر یک بار از دهان بیرون بیاید و دوباره وارد دهان کنند، دیگر نباید آب دهان را بیرون ببرند.

6.کشیدن دندان در حال روزه داری:

وقتی دندان میکشیم یا دندان یا لثه را جراحی می کنیم، به خونریزی دچار می شویم، حکم این مساله هنگام روزه داری چگونه است؟

پاسخ: خون را از حلق فرو نبرد و دندان کشیدن و جراحی لثه که باعث خونریزی می شود، در هنگام روزه کراهت دارد.

7. استفاده از گاز اکسیژن هنگام روزه داری:

تنفس مصنوعی که با گاز اکسیژن وارد گلو و ریه می شود، آیا مشکلی در روزه ایجاد می کند؛ اگر فرد بی هوش باشد چگونه است؟

اگر اکسیژن به صورت گاز باشد مبطل روزه نیست، و وقتی فرد بی هوش باشد و اکسیژن وارد حلق او شود و تمام زمان روزه را بیهوش باشد هم روزه و همقضای آن واجب نیست ولی اگر قبل از اذان ظهر و قبل از اینکه مفطری بخورد هوش بیاید، احتیاط آن است روزه را تمام کند و قضا هم بر ذمه اوست.

8. سشت و شوی معده با سند در هنگام روزه داری:

شستو شوی معده با سند که معمولا مایعاتی به وسیله سند وارد معده می شود و واین مایعات از طریق همان سند از معده خارج می شود، آیا این کار باعث باطل شدن روزه می شود؟

پاسخ: روزه را باطل می کند.

9. استفاده از قرص هنگام روزه:

گاهی اوقات به واسطه بیماری بعضی از قرص هایی توسط پزشکان تجویز می شودکه باید در روزه استفاده شود، آیا مصرف آن روزه را باطل می کند؟

پاسخ: مبطل روزه است و هنگامی که استفاده از آن ضرروری باشد کفاره ای بر ذمه بیمار نیست.

10. استفاده از اسپری تنفسی هنگام روزه:

افرادی که تنگی تنفس دارند باید در طول روز از اسپری استفاده کنند استفاده از آن برای آنها ضرروری است آیا این کار روزه را باطل می کند؟

اگر به حالت گاز رقیق شده باشد مبطل روزه نیست و الا روزه به واسطه آن باطل می شود.

11.حکم استفاده از قرص ضد بارداری در روزه:

استفاده از قرص هاای جلو گیری از بارداری برای قاعده نشدن در ماه مبارک رمضان چه حکمی دارد؟

پاسخ: روزه ایشان درست است اما اگر استفاده از آن باعث مریضی شود تکلیف آن است که استفاده نشود و جایز نیست.

12. انجام آندوسکوپی هنگام روزه:

آندوسکوپی و عکس برداری از معده هنگام روزه چه حکمی دارد؟

پاسخ: انجام اندوسکوپی مبطل روزه است و این کار مانند خوردن شن و ماسه است که روزه را باطل می کند، حتی اگر اینها حالت غذایی ندارند.

13. استفاده از دارو یا آمپولی که توانای روزه را در روز بیشتر می کند:

اگر فرد دارو یا آمپولی در شب استفاده کند، قدرت و توانایی روزه را در روزه خواهد داشت، آیا روزه بر این فرد واجب می باشد؟

پاسخ: اگر به تهیه دارو برای فرد سخت یا اینکه ضرر زیادی به او وارد می شود، روزه گرفتن برای او واجب نیست و اگر این ضرر سنگین و سخت نیست واجب است دارو را تهیه کند و توان قدرت از طریق دارو بدست آورد که بتواند در روز روزه بگیرد.

14. خون ریزی دندان هنگام روزه:

فردی هنگامی که روزه دارد؛ دندان هایش خون ریزی کند و باید مدام، دهانش را بشوید و هنگامی که این کار را می کند، خون به گلویش می رسد، آیا روزه او باطل می شود؟

پاسخ: نباید عمدا خون از گلویش پایین نرود.

15. بیماری معده در ماه مبارک رمضان:

بنده در ماه رمضان بعد از چند روز مشکل معده پیدا کردم، و در میانه روز درد معده اذیتم کی کرد، در نتیجه به تشخیص خودم چند روزی روزه نگرفتم و دوباره بعد از چند روز روزه گرفتن را شروع کردم، حکم این مساله چیست؟

پاسخ: اگر فرد گمان بکند که روزه گرفتن برای او مضر است باید از روزه گرفتن خودداری کند، و چنانچه روزه را به جا آورد روزه او درست نیست و اگر ترسی از ضرر بیماری در او ایجاد شود البته اگر خوف او عاقلانه و به جا باشد، می تواند روزه را بخورد.

16.بیماری چشم درد:

کسی که چشمانش ضعیف است، و خوف از این دارد که روزه برایش مضر است، آیا روزه بر این فرد واجب است؟

پاسخ: اگر خوف از ضرر روزه عاقلانه و به جا باشد روزه را بخورد.

17. روزه معتادان:

فردی که به تریاک اعتیاد شدید دارد، و توانایی ترک آن را ندارد، ودر نتیجه روزه گرفتن چه به حالت ادا و چه به حالت قضا برای او دشوار است، حکم روزه این فرد چیست؟

پاسخ: روزه، برای این افراد واجب است، هنگام روزه داری وقتی به حالت اضطرار افتاد فقط به مقداری که ضرورت دارد استفاده کند، اما چنانچه قبل از اینکه ماه رمضان شود، بتواند اعتیاد خود را ترک کند، یا اینکه بتوند عادت استفاده از مواد را به شب تغییر بدهد، بنا به احتیاط باید این کار را انجام دهد.

18.روزه در حالت ضعف و سختی بسیار:

اگر فردی هنگام روزه داری دچار ضعف و مشقت بسیار شود، آیا می تواند روزه خود را افطار کند؟

پاسخ: صرف ضعف در هنگام روزه نمی توان روزه را افطار کرد، بلکه ضعف باید به حدی برسد که تحمل آن بسیار دشوار باشد، در این صورت باطل کردن روزه مشکلی ندارد، و اگر قدرت انجام قضا را دارد باید بعدا انجام دهد.