شناسنامه تفسیر
نام معروف: التیسیر فی احادیث التفسیرمؤلف: شیخ محمد مکی ناصری
متولد: ۱۳۲۴ق/۱۹۰۶م
وفات: ۱۴۱۴ ق
مذهب: مالکی
زبان: عربی
تاریخ تألیف: ۱۳۸۵ ق
تعداد مجلدات: ۶ جلد
مشخصات نشر: بیروت، دار الغرب الاسلامی، طبع اول، ۱۴۰۵ق، قطع وزیری.
معرفی مفسر و تفسیر
شیخ محمد مکی ناصری، از علمای مغرب عربی و ساکن رباط پایتخت کشور پادشاهی مغرب است. او در شهر رباط کشور مغرب در روز ۲۴ شوال سال ۱۳۲۴ق، موافق با ۱۱ دسامبر ۱۹۰۶م، تولد یافت و از کوچکی آثار نبوغ در وی نمایان شد. پس از تحصیلات ابتدایی، به دروس دینی روی آورد و نزد اساتید بزرگی همچون حافظ أبو شعیب الدکالی، و شیخ محمد مدنی بن حسنی، و حاج محمد الناصری... تلمذ کرد و به مناطق عربی مثل مصر رفت و در آنجا از اساتیدی مانند: استاد مصطفی عبدالرزاق، و منصور فهمی، و عبدالحمید العبادی، بهره برد؛ و نیز از اساتید مستشرقان ایتالیایی و آلمانی چون نللینو، وجویدی، لیتمان و برجستر اسر، و فیلسوف اندری لالاند بهره برد. او سازمان رابطة العالم الاسلامی مغرب را راه اندازی کرد و برای انسجام بخشیدن به مسلمانان و دفاع از دین تلاش کرد که با مقاومت نظام استعماری فرانسه در سال ۱۹۵۲م مواجه شد. از ورود او به طنجه ممانعت کردند و مدت چهار سال به خارج تبعید شد. تا این که فرانسه، این کشور را ترک کرد و او توانست به کشور خود بازگردد.ناصری مسئولیت های بسیاری را چون تدریس در دانشگاه مغرب و دار الحدیث الحسنیة وتولى وزارة الأوقاف، به عهده گرفت. او عضو آکادمی کشور و مدتی سفیر پادشاه حسن الثانی در لیبی، ریاست مجلس علمی ولایت رباط، بود. ناصری دارای تألیفات بسیار است، از آن جمله: إظهار الحقیقة (طبع تونس ۱۹۲۵)، حرب صلیبیة فی مراکش (طبع القدس سنة ۱۹۳۱)، «فرنسا و سیاستها البربریة فی المغرب الأقصى» (طبع قاهرة سنة ۱۹۳۲)، و «الأحباس الإسلامیة فی المملکة المغربیة» (۱۹۳۵)، و «موقف الأمة المغربیة من الحمایة الفرنسیة» ( ۱۹۴۶)، تفسیر: التیسیر فی أحادیث التفسیر (طبع ۱۴۰۵ق). در نهایت این مفسر پرتلاش در روز ۱۰ می ۱۹۹۴م، موافق با ۲۹ ذی القعدة ۱۴۱۴ ق، دار فانی را وداع گفت.
ناصری از آغاز جوانی به علوم قرآن و تفسیر روی آورد و در این زمینه فعالیت های گوناگونی داشته است. مهم ترین فعالیت قرآن پژوهی وی، تدریس تفسیر در مساجد رباط و تطوان و مسجد اعظم طنجه و دارالبیضاء است. در همین زمینه، با انگیزه تبیین قرآن در سطح عامه مردم، یک دوره تفسیر را در رادیو رباط عرضه کرده است. این تفسیر، در حقیقت محصول این تلاش و با ارائه بیان ساده و گویا در سطح توده مردم و به جهت اهداف تربیتی و معنوی است. فضای حاکم بر تفسیر، بیان ساده و تحلیلی و مناسب با زبان فضای تربیتی و هدایتی و ارائه اهداف و پیام قرآن با توضیحات مختصر در سطح آیه است.
روش مفسر، بدین گونه است که بتواند جو حاکم بر آیه را بدون وارد شدن در جنجال های کلامی توضیح دهد و از مباحثی که شنونده و خواننده را کسل می کند، بپرهیزد. ناصری در هر برنامه، آیاتی را که هر روز صبح رادیو رباط برای تلاوت صبحگاهی، انتخاب و به ترتیب تلاوت می کرد، تفسیر مینمود.
شیوه بحث او، بیان واژه و شرح لغوی بعضی از مفردات مستعمل در آیات است. عنایت به وجوه تناسب بین الآیات و نشان دادن پیوستگی است. به طرح برخی از مباحث موضوع روی می آورد و با مقارنه میان آیات در هر موضوع به تطبیق مفاهیم و مسائل می پردازد. در تفسیر آیات گاه از روایات و منقولات تفسیر نبوی استفاده می برد. از نکات قابل توجه در این تفسیر، انتخاب قرائت ورش است که مخصوص منطقه مغرب عربی است و تفاوت بسیاری با قرائت عاصم به روایت حفص دارد. معمولا این قرائت در قرآن های کشورهای اسلامی رایج نیست و به جای آن، قرائت عاصم رایج است. در آن صورت، معانی بسیاری از کلمات با این قرائت تفاوت می کند، و این نکته قابل توجهی است برای کسانی که میخواهند به تفاوت قرائت توجه کنند.
روش مفسر، بدین گونه است که نگاهی عام به مباحث مهم آیات بیاندازد و کلیاتی را پیش از توضیح کلمات و جزئیات معانی شرح دهد و آنگاه به تفسیر آیه بپردازد. ناصری در این روش، از پرداختن به بحث های آکادمیک و خردشدن در مباحث ادبی و لغوی و یا احیانا بحث هایی که مباینت با فشرده گویی و القا برای توده مردم، آن هم در صبحگاه و ساعات آغازین شروع کار افراد دارد، پرهیز کرده است. ناصری به مسأله نتیجه گیری و توجه به اهداف هدایتی بسیار اهمیت می دهد و لذا سعی میکند در جای جای تفسیر به این جهات بها داده و شنونده و خواننده خود را از هدف قرآن محظوظ کند و دل او را از هدایت و نورانیت قرآن سیراب سازد. بنابراین، تفسیر فوق، برای کسانی که خواستار چگونگی اطلاع از تفاسیر تربیتی و هدایتی در سطوح عامه مردم، آن هم به شیوه ای محاوره ای هستند، تفسیر مناسبی است؛ خصوصا که با تقسیم بندی مجموع قرآن در ربع از حزب، حدود پرداختن به مباحث را بدون وارد شدن در مباحث فنی و حاشیه ای روشن میکند و تجربه خوبی از این روش را به دست می دهد.
منبع: شناخت نامه تفاسیر، سید محمدعلی ایازی، چاپ اول، نشر علم، تهران، 1393ش، صص 593-591
