| نام گل | گزنه |
| نام انگلیسی | Larg Nettle – Common nettle – Greal Nettle |
| نام علمی | Urtica dioica |
| زادگاه | شمال اروپا و آسیا |
گیاه گزنه از جمله گیاهانی است که برای مصارف مختلف و به شکلهای مختلف از آن استفاده می شود این گیاه جزء گیاهانی محسوب می شود که طبع گرم دارد و از ساقه و برگ و ریشه این گیاه به عنوان دارو به شکل های کرم ،پودر و روغن استفاده می شود.
نام علمی این گیاه Urtica dioica است که شمال اروپا و آسیا بیشتر کشت می شود و روی ساقه های این گیاه موهای ریز و سفتی است که اگر این گیاه را لمس کنیم مواد شیمیایی که در آن وجود دارد آزاد می شود و باعث سوزش پوست می شود ، کلمه لاتین uro به معنی سوختن ،از کلمه لاتین گیاه گزنه گرفته شده که هنگام تماس با پوست باعث متورم شدن و قرمزی و خارش پوست نیز می شود.
گیاه گزنه برگهای سبز زیبا و قلبی شکلی دارد که گلهای آن به رنگ های زرد و صورتی دیده می شود واین گیاه از زمان های خیلی قدیم و ماقبل تاریخ نیز بین مردم رواج داشته و از آن برای تغذیه و درمان استفاده می کردند.
جالینوس حکیم از جمله کسانی بود که از گزنه برای برطرف کردن سرماخوردگی و بیماری دستگاه تنفسی استفاده می کرد.
برگ گیاه گزنه و ریشه این گیاه دارای خواص دارویی بسیاری است، برگ این گیاه دارای خواص درمانی و مواد مغذی است که به صورت چای می توان دم کرد و نوشید. روغن گزنه را نیز به صورت موضعی می توان استفاده کرد. برگ گیاه گزنه اگر با پوست تماس داشته باشد باعث حساسیت پوستی می شود ولی جوشانده ی این گیاه و عصاره آن دارای خواص درمانی و دارویی است.
گیاه گزنه گیاهی است علفی که نام علمی آن اورتیکا دیوئیکا است ارتفاع این گیاه به 50 تا 100 متر می رسد و در مناطق مرطوب خارج شهر به صورت خودرو رشد می کند که این گیاه در طب سنتی خواصی دارد که برای بیماری هایی همچون رحم، دیابت، پروستات، ریزش مو و ... استفاده می شود.
این گیاه اغلب در نواحی مرطوب ایران بخصوص مناطق شمال کشور و شمال غربی و مرکزی ایران مثل اصفهان ، شاهرود، بسطام ، کوه کاشان در ارتفاعات 3000 متری می روید و رشد می کند.
ترکیبات شیمیایی گیاه گزنه
ریشه گیاه گزنه و برگ آن انواع ویتامین ها و مواد مغذی را در خود دارد از جمله ویتامینA ، C و Kو ویتامین های B و مواد معدنی مثل: آهن، کلسیم، پتاسیم، فسفر، منیزیم ، سدیم و چربی هایی چون : لینولنیک اسید، استئاریک اسید، پالمیتیک اسید ، اولئیک اسید و اسیدهای آمینه های ضروری و پلی فنول ها مثل ، کافئیک اسید، کومارین ها، کوئرستین، کامفرول و سایر فلاونوئیدها و رنگدانه هایی چون: ، لوتوکسانتین، لوتئین، بتاکاروتن و سایر کاروتنوئیدها.
رنگدانه ای به نام پلی فنول در گزنه موجود است که طی تحقیقاتی مشخص شده این رنگدانه بسیاری از بیماری های مزمن مثل چاقی، دیابت، سرطان و بیماری های قلبی را مدیریت می کند و به عنوان آنتی اکسیدان در بدن عمل می کند و سطح آنتی اکسیدان خون را در بدن بالا می برد و در پیشگیری از بیماری ها نقش دارد.
فواید دارویی گیاه گزنه
گیاه گزنه از قدیم العیام به عنوان منبع پروتئین ها و مواد مغذی مورد توجه بوده و از این گیاه در ترکیبات دارویی برای درمان کم خونی، آلرژی ، ترمیم کننده غدد آدرنال، ضعف تیروئید، آرتریت، روماتیسم، رشد در کودکان و تغذیه زنان باردار و شیرده استفاده شده و در زمان مصر باستان از این گیاه برای کمردرد و برای درمان ورم مفاصل استفاده می شده.نحوه کاشت گزنه
گیاه گزنه از جمله گیاهان دارویی است که در کشور ما به صورت خودرو در مناطق ییلاقی مخصوصا در حومه تهران و دامنه های البرز می روید و می توان این گیاه دارویی را در باغچه های خانگی و یا در مزارع کشت کرد.آشنایی با چگونگی کاشت گزنه
گیاه گزنه جزء گیاهان یک ساله، چند ساله و پایا به حساب می آید که ساقه هایی شاخه شاخه و چهار گوش و بالارونده دارد و برگ هایی که روبروی هم قرار گرفته اند و بیضی شکل هستند و بیشتر برگ های این گیاه به ساقه متصل هستند و کل ساقه ها از پرزها و تارهای مخروطی شکل پر شده که اگر با پوست در تماس باشد دچار التهاب ، خارش و سوزش پوست می شود. گلهای گیاه گزنه کوچک و کرک دار و سبز رنگ است و به شکل نر و ماده روی یک بوته به صورت جداگانه رشد می کنند که بوسیله باد گرده افشانی می کنند و میوه های این گیاه نیز بیضی شکل و مسطح هستند.
دستورالعمل کشت بذر گزنه
برای کاشتن بذر های گیاه گزنه در ابتدا باید بذرها را به مدت ۱۲ الی ۲۴ ساعت درون آب بگذاریم تا خیس بخورد ، قبل از آنکه بذرها را درون زمین بکاریم بهتراست که خاک خوب شخم زده شود و با کمپوست یا کود حیوانی پوسیده ترکیب شود و بهتر است این کاشت در فصل بهار و تابستان انجام شود تا نتیجه بهتری از کاشتمان بگیریم . بعد از آنکه بذرها به خوبی خیس خوردند آنها را در عمق یک سانتی متری در زمین می کاریم و سطح آن را مرطوب نگه می داریم . در روشی دیگرمیتوانیم بذرهای گیاه گزنه را درون سینی های نشا بکاریم و بعد از جوانه زدن و رسیدن فصل بهار می توان آنها را به زمین منتقل کرد .جوانه زدن گیاه گزنه حدود ۵ الی ۱۰ روز طول می کشد و در طول این مدت باید دما و رطوبت لازم برای گیاه را تامین کرد و بهتر است فاصله بین نهال هایی که می کاریم ۳۰ الی ۴۵ سانتی متر باشد و بهتر است در طول هفته سه بار آبیاری شود.
اگر گیاه گزنه را بخواهیم در خانه و درون گلدان پرورش دهیم باید برای هر بذر گلدانی تهیه کنیم که قطر و عمق آن ۲۰ سانتی متر باشد ، و اگر برای نهال ها از گلدان های بزرگ استفاده کردید باید بین نهال ها حدود ۲۰ سانتی متر فاصله بگذاریم و جالب است بدانید که برای کاشت بذر گزنه در خانه در هر فصلی از سال که بخواهیم می توانیم اقدام کنیم.
دستورالعمل تکثیر گیاه گزنه
تکثیر گیاه گزنه به دو طریق بذر و رویشی انجام می شود . در کاشت از طریق بذر به این صورت است که بذر ها را در فضای باز و زمان مناسب کشت می کنند و بعد از آبیاری و گرفتن علف های هرز نشا ها را در فصل پاییز به زمین منتقل می کنند و در طول هفته آبیاری لازم صورت می گیرد که به این روش غیر مستقیم هم می گویند.روش دیگر تکثیر گیاه گزنه به صورت رویشی است که از طریق تقسیم بوته و یا تقسیم ریزومه ها می باشد که در این روش بوته های سالمی که حداقل دو تا سه ساله باشند و هیچ آلودگی قارچی نداشته باشند را انتخاب می کنیم و از خاک بیرون می آوریم بعد از تقسیم نمودن آن را در جای مناسبی که در نظر گرفته ایم می کاریم.
برداشت
برداشت گیاه گزنه زمانی انجام می شود که گیاه به رشد کامل رسیده باشد ، در این مرحله ساقه های هوایی این گیاه را می چینند و این کار در سال دو بار انجام می شود و بعد از جمع آوری آنها را برای تهیه کلرفیل ، به کارخانه منتقل می کنند و برای تهیه کلرفیل برگ های جمع آوری شده را در سایه و در گرمای معتدل خشک می کنند تا نور خورشید از رنگ سبز برگ ها نکاهد، در این قسمت بسته بندی می کنند و به مراکزی می فرستند که کلرفیل تولید می کنند .برگ تازه گزنه دارای 5/1 درصد کلروفیل خالص می باشد ولی برگهای خشک شده این گیاه تا 5/7 درصد از این ماده را تولید می کند. از کلروفیل برای رنگ کردن صابون ، روغن ها و همچنین مواد عطری مختلف نیز استفاده می شود. و جالب است بدانید که از برگ اسفناج هم استخراج کلروفیل صورت می گیرد.
شرایط مورد نیاز برای کشت گیاه گزنه
گیاه گزنه برای اینکه بتواند رشد خوبی داشته باشد باید در شرایط محیطی خوبی پرورش داده شود .آبیاری مناسب
آبیاری گیاه گزنه باید هر یک الی دو هفته یکبار انجام شود و این باید زمانی باشد که سطح خاک گیاه کاملا خشک باشد، در کل گیاه گزنه نیاز به آب کمی دارد و همان آبیاری کم برای روند رشدش کافی است.
نور لازم
گیاه گزنه برای اینکه رشد کافی داشته باشد نیاز به نور دارد و این گیاه در محیط سایه نمی تواند به خوبی رشد کند زیرا اگر برگ های این گیاه نور کافی نداشته باشد برگ هایش هم کلرفیل کمتری خواهد داشت بنابراین نور کافی برای این گیاه دارویی مهم است و ما می توانیم کلرفیل بیشتری استخراج کنیم.
خاک مرغوب
خاک مناسب گیاه گزنه باید مرغوب و غنی از مواد آلی و نیتروژن وخاکی سبک باشد تا گیاه بتواند رشد خوبی داشته باشد و این خاک مرغوب می تواند از ترکیب پیت ماس، پرلیت و خاک برگ باشد و محصولاتی که در این خاک های مرغوب کشت می شوند از کیفیت بهتری برخوردارند.
دمای مورد نیاز
دمای مورد نیاز گیاه گزنه باید بالای ۱۵ درجه سانتی گراد باشد زیرا این گیاه دارویی به سرما حساس است و زیر ۱۵ درجه گیاهمان به کلی از بین می رود بنابراین، این گیاه از نظر دمایی حساس است و باید مراقبت های لازم انجام شود تا گیاهی سالم و پر خاصیت داشته باشیم.آفات و بیماری های گیاه گزنه
گیاه گزنه اگر از زهکشی مناسبی برخوردار نباشد در طول رشدش دچار بیماری های قارچی و برخی آفات از جمله شته ها می شود که به مرور باعث از بین رفتن گیاه می شود و باید برای از بین بردن این بیماری ها از روشهای دفع آفات استفاده کرد.سخن آخر
گیاه دارویی گزنه را می توان از عطاری ها تهیه کرد این گیاه پر خاصیت سرشار از ویتامین ها و کربوهیدرات و پروتین و اسید آمینه است که برای درد مفاصل و سلامتی قلب وحتی مراقبت از پوست از آن استفاده می شود البته ناگفته نماند این گیاه با تمام خواصی که دارد برای کسانی که از داروی فشار خون ، داروهای مدر و داروهای دیابت و کسانی که داروهای رقیق کننده خون ولیتیوم مصرف می کنند مناسب نیست.منبع: خانه وخانواده راسخون
