دانستنیهای دارو (2)

مقدار مصرف و پاسخ دارو

همه در برابر يک دارو به يکسان پاسخ نمي دهند ودر بسياري موارد مقدار مصرف دارو بايد متناسب با سن ،‌ وزن و سلامت کلي بيمار تنظيم گردد . مقدار مصرف هر دارو بايد آنقدر باشد که بتواند يک پاسخ مفيد بوجود آورد اما نه آنقدر زياد که منجر به بروز عوارض جانبي شديد گردد اگر مقدار مصرف دارو بيش از حد کم باشد ممکن است هيچگونه اثري ،‌چه مفيد چه نامطلوب ، بجا نگذارد . اگر مقدار دارو زياد باشد فايده خاصي ندارد و فقط عوارض جانبي بهمراه مي آورد . بنابراين هدف از درمان يا دارو آن است که غلظت دارو در خون يا بافت به حدي برسد که حداقل ميزان مؤثر و حداکثر غلظت مطمئن بوجود آيد به اين حالت طيف درماني مي گويند . طيف درماني براي برخي داروها مثل ديژيتال محدود است . لذا مرز سميت و اثر اندک مي باشد . داروهاي ديگري مثل پني سيلين طيف درماني بسيار گسترده تري دارد .

واکنشهاي نامطلوب

واکنشهاي نامطلوب ، واکنشهايي هستند غيرمنتظره و پيش بيني نشده که به اثرات معمولي يک داروي عادي ارتباط ندارند . واکنشهاي پيش بيني نشده در اثر مصرف يک دارو مي تواند حالات آلرژي يا اختلال وراتثي ( مثل فقدان يک آنزيم که معمولاً دارو را غيرفعال مي کند ) باشد . واکنشهاي نامطلوب شايع از اين نوع عبارتند از جوش ، ورم صورت و يرقان که ممکن است بر اثر تداخل با داروهاي ديگر بوجود بيايند . واکنشهاي غيرقابل پيش بيني دارو معمولاً ايجاب مي کند که از ادامه مصرف آن دارو با نظر پزشک خودداري شود .

اثرات مطلوب و نامطلوب

پزشک در ارزيابي نسبت ضرر به منفعت يک دارو بهنگام تجويز بايد فوايد و مضرات يک دارو را براي بيمار بسنجد . مثلاً‌عوارض جانبي چون تهوع ، سردرد و اسهال مي توانند از مصرف آنتي بيوتيک ناشي شوند . اما مطمئناً اگر عفونت خطرناک باشد . اين عوارض خطراتي قابل قبول هستند . اين عوارض براي قرصهاي ضد بارداري که چندين سال بايد توسط يک فرد سالم مصرف شود قابل قبول نيستند .
از آنجا که بعضي افراد نسبت به سايرين بيشتر در معرض واکنشهاي نامطلوب قرار دارند ( بويژه آنهايي که داراي سابقه آلرژي به دارو هستند ) پزشک بايد دقيقاً وضعيت بيمار و تناسب دارو را براي او مورد بررسي قرار دهد .

پاسخ به شبه دارو يا دارونما

واژه « پلاسيبو » يا شبه دارو يا دارو نما به هر نوع ماده اي گفته ميشود که از نظر شيميايي خنثي است و به جاي داروي واقعي به بيمار داده مي شود . هرگونه فايده اي که از مصرف اين نوع دارو حاصل شود فقط به اين دليل است که بيمار معتقد است که اين دارو نتايج خوب بهمراه دارد و خود وي نمي داند که آنچه مصرف کرده است اصلاً‌ دارو به معناي پزشکي نبوده است .
دارونما را طوري مي سازند که ظاهري شبيه يک داروي اصلي داشته باشد و به بيمار مي گويند که داروي اصلي را خورده است .

تداخل داروها

اگر دو داروي متفاوت را با هم بخوريد و يا دارو را با غذا ، مصرف نماييد ممکن است اثرات متفاوتي در مقايسه با هنگامي که يک دارو را به تنهايي مي خوريد در شما بوجود آورد . اين امر در بسياري از موارد مي تواند مفيد باشد و پزشکان براي بالا بردن تأثير درمان ممکن است ازاين ترکيبات استفاده کنند . غالب اوقات بيش از يک دارو براي درمان سرطان يا فشار خون تجويز مي شود .
اما تداخل هاي ناخواسته و زيانبار نيز وجود دارند . اين تداخل ها نه تنها بين داروهاي تجويزي ، بلکه بين داروهاي بدون نسخه نيز ممکن است بروز کنند . بنابراين بهتر است هشدارهاي روي برچسب دارو را بخوانيد و اگر دارويي را مصرف مي کنيد پزشک را در جريان بگذاريد . يک دارو با داروي ديگر يا غذا ، به دلايل متعددي تداخل مي کند .

تغيير جذب

الکل و بعضي از داروها ( بويژه مخدرها ) فرايند هضم را در مرحله ورود محتويات معده به روده کند مي سازند . اين عمل باعث به تأخير افتادن جذب و اثر داروي ديگر که در همان زمان مصرف شده است ، مي شود . داروهاي ديگر به عنوان مثال ، متوکلوپراميد ( داروي ضد استفراغ ) مي توانند سرعت تخليه معده را افزايش داده و در عين حال جذب و اثر داروي ديگر را سرعت بخشند .
برخي از داروها با دارو يا غذاي ديگر در معده ترکيب مي شوند و ترکيبي بوجود مي آيد که به سادگي قابل جذب نيست . اين عمل مثلاً در صورتي رخ مي دهد که تتراسايکلين با قرصهاي آهن يا آنتي اسيدها مصرف شوند . شير نيز به همين روش جذب برخي از داروها را کاهش مي دهد .

کاهش جذب در روده

جذب داروي A از ديواره روده در صورتي کاهش مي يابد
که با داروي B ترکيب شود .
جذب يک دارو درصورتي کاهش مي يابد
که با مولکول غذا ، ترکيب شود .

اثرات آنزيم

بعضي از داروها توليد آنزيمها را در کبد که کار تجزيه و شکستن داروها را بعهده دارند افزايش و بعضي ديگر نيز توليد آنزيمها را متوقف مي کنند يا کاهش مي دهند . لذا بر سرعت فعال کردن و غيرفعال کردن داروهاي ديگر اثر مي گذارند .

دفع کليوي

دارو مي تواند توانايي کليه را در دفع داروي ديگر کاهش دهد و لذا مقدار دارو در خون بالا مي رود و اثر آن افزايش مي يابد .

اثرات گيرنده

داروهايي که بر يک گيرنده اثر مي گذارند گاهي اوقات اثر تحريکي يکديگر را بر بدن دو برابر مي کنند يا ممکن است در اشغال محلهاي آن گيرنده با يکديگر رقابت کنند . به عنوان مثال ، نالوکسون گيرنده هاي مورد استفاده توسط مخدرها را بطور رقابتي مسدود مي کند و لذا کمک مي کند تا اثرات مسموميت مخدرها رفع شود .
چند مثال از تداخل هاي مهم
تداخلهاي نامطلوب بين داروها مي تواند از بين رفتن اثر مفيد يک دارو تا واکنش جدي بين دو داروي خطرناک باشد . برخي از واکنشهاي نامطلوب و خطرناک بين داروهاي زير رخ مي دهد :
داروهايي که سيستم عصبي مرکزي را خاموش مي کنند ( داروهاي خواب آور ، مخدرها ، آنتي هيستامين و الکل ) اثرات دو يا چند تا از اين داروها به صورت همراه مي توانند اعتياد آور باشند و يبوست خطرناک پديد آورند .
داروهايي که قند خون را پايين مي آورند مثل سولفوناميدها و الکل ، اثر داروهاي کاهنده قند خون را افزايش داده و لذا قند خون را بيشتر پايين مي آورند .
ضد انعقادهاي خوراکي و داروهاي ديگر بويژه آسپيرين و آنتي بيوتيک ، با هم تداخل ايجاد مي کنند ، چون که اين داروها مي توانند تمايل به خونريزي را افزايش دهند پس لازم است اثرات آنها در هر مورد بررسي شوند .
بسياري از داروها و غذاها مي توانند باعث افزايش شديد فشارخون ، هنگام مصرف با اين داروها شوند . از آن جمله مي توان به آمفتامين ها و ضد احتقانها ، غذاهايي مثل پنير و شکلات اشاره کرد.

تداخل بين داروها در اتصال به پروتئين

‌ کاهش اتصال به پروتئين

برخي داروها در سرتاسر بدن از طريق جريان خون ، با چسبيدن يا اتصال بخشي از دارو به پروتئينهاي پلاسماي خون ، به گردش درمي آيند . اين بدان معناست که آن مقدار از داروي متصل به پروتئينهاي پلاسما غيرفعال است . حال اگر داروي ديگري مصرف شود مقداري از داروي دوم نيز خود را به پروتئينهاي پلاسما مي چسباند و داروي اول را کنار مي زند . سپس مقدار بيشتري از داروي اول در بدن فعال مي شود .
منبع:www.irshafa.ir
/ن