دوران بارداری دوران حساسی است و پزشک با ید با انجام یک سری آزمایشات از سلامت مادر و جنین مطمئن شود. یکی از این آزمایشات آزمایش ادرار است که اطلاعات مهمی در مورد بیماری‌ها یا شرایطی می‌تواند روی مادر باردار یا جنین در حال رشد تأثیر بگذارد، به پزشک یا ماما ارائه می‌دهد. تا انتهای مقاله با راسخون همراه باشید تا با چگونگی تفسیر آزمایش ادرار دوران بارداری آشنا شوید.

انواع آزمایش ادرار در باردار

پزشک معمولاً در نتایج آزمایش، موارد زیر را بررسی می‌کند:

قند

به طور معمول، میزان قند (گلوکز) در ادرار در دوران بارداری بسیار کم یا ناچیز است. اما وقتی میزان قند خون در بدن بسیار زیاد باشد، قند اضافی می‌تواند در ادرار موجود باشد و از طریق آن دفع شود. این حالت با عنوان دیابت حاملگی اطلاق می‌شود.

پزشک زنان معمولاً در اوایل بارداری آزمایش خون برای تایید دیابت را درخواست می‌نماید البته این حالت در صورتی است که مادر باردار ریسک فاکتورهای دیگری مانند سابقه شخصی یا خانوادگی دیابت بارداری داشته باشد. اکثر پزشکان به طور مرتب غربالگری دیابت را به کمک آزمایش خون بین هفته‌های 24 و 28 انجام می‌دهند حتی اگر هیچ خطری برای دیابت بارداری وجود نداشته باشد. آزمایش غربالگری که معمولاً مورد استفاده قرار می‌گیرد، آزمایش گلوکز خوراکی یک ساعته است، که در آن نمونه خون یک ساعت پس از نوشیدن محلول قندی برای گلوکز مورد آزمایش قرار می‌گیرد. اما جای نگرانی نیست چرا که کمی افزایش قند به طور غیرمعمول به معنای ابتلا به دیابت نیست و مصرف نوشیدنی شیرین یا هم‌چنین وعده غذایی بزرگ در زمان نزدیک به آزمایش خون نیز می‌تواند باعث بالا دیده شدن آن شود.

هر ساله حدود 135000 مادر آمریکایی مبتلا به دیابت حاملگی تشخیص داده می‌شوند که بسیاری از آن ها هیچ گونه علامتی نداشتند. اگر فرد به دیابت بارداری مبتلا باشد، اغلب از طریق رژیم غذایی، ورزش و کنترل روزانه قند خون قابل مدیریت خواهد بود. برخی از زنان انسولین را به عنوان بخشی از برنامه درمانی خود مصرف می‌کنند.

به یاد داشته باشید که بیشتر زنان مبتلا به دیابت، نوزادان سالمی به دنیا می‌آورند. اما بدون کنترل این شرایط، نوزادان مادران مبتلا به دیابت بارداری وزن بیشتری داشته که بعضی اوقات زایمان طبیعی را دشوار می‌سازد. حتی مهم تر از این، سطح کنترل نشده گلوکز در طول بارداری می‌تواند منجر به افزایش خطر نقایص قلبی، کلیوی و ستون فقرات در نوزاد گردد.

پروتئین

پروتئین موجود در ادرار (پروتئینوری) می‌تواند عفونت ادراری (UTI)، عفونت کلیه یا بیماری مزمن کلیه را نشان دهد. هنگامی که پروتئینوری در اواخر بارداری ایجاد شود، می‌تواند نشانه اولیه پره اکلامپسی باشد، که یک بیماری مرتبط با بارداری است و می‌تواند باعث فشارخون بالا بعد از هفته 20 بارداری شود و خطر عوارض جدی برای مادر و نوزاد را افزایش دهد. پره اکلامپسی یک عارضه حدود 7 درصد از کل حاملگی‌ها است و زنان مبتلا به پره اکلامپسی معمولاً برای جلوگیری از بروز مشکلات در سلامتی و زایمان خود به درمان فوری نیاز دارند.

اگر مبتلا به پروتئینوری هستید و فشارخون شما در حد طبیعی است، پزشک شما ممکن است برای تعیین اینکه آیا عفونت باعث ایجاد پروتئینوری شده یا نه، درخواست آزمایش ادرار دهد. کشت ادرار هم‌چنین می‌تواند باکتری‌ها را شناسایی کرده و به پزشک امکان انتخاب آنتی بیوتیک مناسب با عفونت را بدهد. برای دریافت نتیجه حاصل از آزمایش کشت ادرار در بارداری ممکن است به 48 الی 72 ساعت زمان نیاز باشد. در همین حال، پزشک شما ممکن است تصمیم بگیرد که برای شما درمان‌های آنتی بیوتیکی را آغاز نماید. (مطمئن باشید که چندین نوع آنتی بیوتیک برای مصرف در زنان باردار بی‌خطر محسوب می‌شوند.) هم‌چنین ممکن است پزشک درخواست آزمایش 24 ساعته ادرار در بارداری نماید که ادرار یک شبانه روز جمع آوری می‌گردد تا میزان پروتئین در ادرار تعیین گردد.

اگر شرایط پره اکلامپسی وجود داشته باشد، پزشک زن باردار و جنین آن را تحت کنترل خواهد داشت و ممکن است استراحت در رختخواب را برای کاهش فشارخون توصیه نماید. زمانی که پزشکان پره اکلامپسی را تشخیص دهند، اغلب برای زنده ماندن جنین، توصیه به انجام عمل جراحی سزارین خواهند داشت. مشکل این است که پزشکان مطمئن نیستند که آیا پروتئینوری باعث بروز پره اکلامپسی شده یا نه. در این موارد، آزمایش‌های بیشتری درخواست داده می‌شود و گاهی اوقات زنان باردار برای تحت نظر بودن تا تأیید تشخیص یا تا زمانی که جنین آن‌ها به دنیا بیاید باید در بیمارستان بستری شوند.

اگر مادر باردار و جنین در معرض خطر باشند، پزشک ممکن است القاء زایمان یا انجام سزارین را قبل از برنامه توصیه نمایند. زایمان تنها راه درمانی برای پره اکلامپسی است.

باکتری‌ها

وجود باکتری در ادرار علامت بارز UTI یا عفونت‌های ادراری است. بیش از 8 درصد از زنان باردار به عفونت ادراری مبتلا می‌شوند، اما بسیاری از آن ها علامتی ندارند. با این حال، یک عفونت بدون علامت هنوز هم می‌تواند در کلیه‌ها پخش شده و مشکلات مهمی را برای زن باردار یا جنین او ایجاد کند. درمان سریع و صحیح UTI به ندرت منجر به عوارض بعدی می‌شود. اما در صورت عدم درمان، باکتری ها می‌توانند به کلیه‌ها آسیب رسانده و خطر ابتلا به جنین کم وزن هنگام تولد یا نوزاد نارس را بالا می‌برند.

نوار تست ادرار قادر به تشخیص باکتری‌ها نمی‌باشد، اما می‌تواند آنزیمی را که نشانه عفونت ادراری است، تشخیص دهد. تست نواری ادرار هم‌چنین می‌تواند نیتریت‌ها را که توسط بعضی از باکتری‌ها ترشح می‌شود در ادرار تشخیص دهد.

اگر این آزمایش مثبت باشد، پزشکان معمولاً برای تفسیر آزمایش ادرار در بارداری یعنی تأیید وجود باکتری‌ها و اینکه کدام یک از آنتی بیوتیک‌ها به بهترین شکل عمل می‌کنند، توصیه به انجام کشت ادرار می‌کنند. زنان باردار مبتلا به این عفونت‌ها (حتی اگر علائم وجود باکتری در ادرار نداشته باشند) همیشه باید با آنتی بیوتیک درمان شوند. چندین نوع آنتی بیوتیک برای زنان باردار بی‌خطر محسوب می‌شود، اما باید قبل از مصرف هر نوع آنتی بیوتیک با پزشک خود مشورت کنند.

در حقیقت، پزشکان معمولاً در ابتدای بارداری اقدام به کشت ادرار می‌کنند تا بتوانند هرگونه عفونت باکتریایی بدون علامت که بعداً باعث ایجاد عوارض می‌شود را، شناسایی و درمان کنند.

کتون‌ها

وقتی چربی‌ها به جای قند برای کسب انرژی مورد تجزیه قرار بگیرند، ماده حاصل از این تجزیه، فرآورده‌های اسیدی به نام کتون خواهد بود. اگر به دیابت مبتلا باشید، مقادیر زیاد کتون در ادرار ممکن است وضعیت خطرناکی به نام کتواسیدوز را نشان دهد، که می‌تواند به کمای دیابت منجر شود.

اگر مقادیر بسیار بالایی از کتون در ادرار زن باردار یافت شود، پزشک عادت‌ غذایی او را مورد بررسی قرار خواهد داد. اگر پزشک تشخیص دهد که وجود کتون در ادرار یک زن باردار به دلیل عدم خوردن کافی مواد غذایی است و بعد از خوردن از بین می رود، بستری شدن در بیمارستان را ضروری نخواهد دانست اما اگر تهوع و استفراغ شدید در زن باردار باعث دریافت اندک مواد غذایی و انرژی گردد، ممکن است نیاز به دریافت مواد مغذی از طریق تزریق داخل وریدی را تجویز کند که درمان کتواسیدوز، معمولاً در بیمارستان انجام می‌گیرد.

خون

خون در ادرار در دوران بارداری می تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود. دلایل زیر ممکن است باعث دیده شدن خون در ادرار ر زنان باردار و یا حتی افراد غیر باردار شوند:

سنگ مثانه یا کلیه
گلومرولونفریت، التهاب سیستم فیلتراسیون کلیه ها
سرطان مثانه یا کلیه
آسیب کلیه مانند سقوط یا تصادف وسیله نقلیه
اختلالات ارثی مانند سندرم آلپورت یا کم خونی سلول داسی
توجه کنید که همیشه علت هماچوری یا خون در ادرار قابل شناسایی نیست.

لکوسیت یا WBC

لکوسیت‌ها یا سلول‌های سفید خون که با عنوان WBC در آزمایش ادرار بارداری شناخته می‌شوند تنها در زمان بروز عفونت‌هایی هم چون عفونت مجاری ادراری، عفونت دستگاه تناسلی، عفونت کلیه‌ها و سیستیت ممکن است دیده شوند.

چگونگی جمع‌آوری نمونه ادرار و آزمایش آن

بهترین نمونه برای آزمایش ادرار در صبح و نخستین ادرار صبحگاهی است. برای آزمایش ادرار نیاز به پرهیز غذایی خاصی وجود ندارد، فقط توجه داشته باشید که از نوشیدن آب زیاد پیش از انجام آزمایش پرهیز کنید. همچنین اگر آزمایش کشت ادرار دارید، در صورت مصرف هر نوع آنتی‌بیوتیک به مسئول آزمایشگاه و پزشک خود اطلاع دهید
.
بعد از اینکه ظرف نمونه را در آزمایشگاه دریافت کردید، باید برای تهیۀ نمونه به دستشویی مراجعه کنید. ابتدا دست‌های خود را با صابون بشویید و سپس با انگشت‌های تمیز، لبۀ واژن را از یکدیگر جدا و اندام تناسلی خود را از جلو به عقب با یک دستمال بهداشتی تمیز کنید. برای جمع‌آوری نمونۀ ادرار در ظرف، ابتدا به مدت چند ثانیه ادرار کنید و سپس اقدام به جمع‌آوری نمونه کنید. بهتر است نمونۀ جمع‌شده از ابتدا یا انتهای ادرار نباشد. از دست زدن به بخش داخلی ظرف نمونه خودداری کنید. پس از اینکه به اندازۀ کافی نمونه جمع‌آوری کردید، در ظرف را ببندید و آن را به آزمایشگاه تحویل دهید. برای آزمایش دقیق کشت ادرار باید مراقب باشید که ظرف، هرگز هنگام جمع‌آوری نمونه آلوده نشود. سپس آزمایشگر وسیله تست کاغذی را در ادرار قرار داده یا چند قطره از نمونه را روی نوار تست می‌ریزد که تغییر رنگ وسیله تست، نشانه مثبت بودن آزمایش است.

اگر جواب آزمایش مثبت باشد چه کاری باید انجام داد؟

اگر جواب تست ادرار مثبت بوده و گلوکز در ادرار وجود داشته باشد

نباید استرس داشته باشید. بیش از 50 درصد خانم‌های باردار همین شرایط را تجربه می‌کنند که کاملا نرمال و قابل پیش بینی است. آن ها در اغلب موارد به دیابت بارداری مبتلا نیستند. اما اگر جواب آزمایش 2 مرتبه پشت سر هم مثبت شود، پزشک آزمایش گلوکز (تست تحمل گلوکز خوراکی) را برای شما تجویز می‌کند که باید آن را در اسرع وقت انجام دهید. پزشک بسته به نتیجه این تست، در مورد روند درمان تصمیم‌گیری می‌کند.

اگر جواب تست ادرار مثبت بوده و پروتئین در ادرار وجود داشته باشد

پزشک آزمایش‌های دیگری را برای اطمینان از ابتلا به مسمومیت بارداری تجویز می‌کند.

اگر جواب تست ادرار مثبت بوده و عفونت مجاری ادراری وجود داشته باشد

پزشک به سادگی با استفاده از آنتی بیوتیک جلوی گسترش عفونت را می‌گیرد. به خاطر داشته باشید که مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها حتما باید با صلاحدید پزشک و طبق نظر او انجام شود.

آیا آزمایش ادرار در دوران بارداری، خطراتی را برای مادر یا جنین به همراه دارد؟

باید بگوییم خیر. این آزمایش به خودی خود برای مادر یا جنین خطرناک نیست، اما به دلیل زحمتی که طی مسافت جهت رسیدن به آزمایشگاه و برگشتن از آنجا برای مادر دارد و به دلیل ایجاد خستگی در او، حتما باید هر وقت که واقعا نیاز است و بنا به تشخیص پزشک انجام شود.

نتیجه

پروتئین، قند، باکتری یا کتون موجود در ادرار می‌توانند برای زن باردار و جنین او مشکل ایجاد کنند، اما آزمایش سریع و درمان مناسب می‌تواند به جلوگیری از بروز هرگونه مشکل کمک کند. گفته می‌شود، اکثریت قریب به اتفاق زنان باردار می‌توانند نفس راحتی بکشند، چرا که بیشتر نتایج حاصل از آزمایشات ادرار در دوران بارداری نشان می‌دهد که همه چیز خوب پیش می‌رود.