مالک اصلی متاورس کیست؟ نقش شرکت متا در مالکیت متاورس
شاید تشابه نام شرکت مالک فیس بوک، اینستاگرام و واتس‌اپ باعث شده باشد که بسیاری تصور کنند که مالک متاورس، این شرکت است. اما واقعیت موجود در تاریخچه متاورس نشان می‌دهد که تغییر نام شرکت فیس بوک توسط زاکربرگ در اکتبر سال ۲۰۲۱ (آبان ۱۴۰۰)، به «متا» تنها نوعی سیاست این نابغه فضای مجازی بود. سیاستی که متاورس را بیش از آنچه باید به متا (فیس بوک) مرتبط میکرد. در ادامه درباره مالکیت متاورس، شرکت‌های بزرگ سرمایه‌گذار در آن و تاریخچه‌اش اطلاعات بیشتری دراختیار شما قرار می‌دهیم. باما همراه شوید.
اهمیت متاورس برای غول‌های تکنولوژی دنیا
بد نیست پیش از پرداختن به حقیقت‌هایی موجود درمورد مالک متاورس،کمی درباره اهمیت آن در جهان امروز و آینده بدانیم. اگر بخواهیم کوچکترین و ساده‌ترین تعریف را از متاورس را ارائه کنیم باید بگوییم: «متاورس جهان مجازی و تاحدودی موازی جهان فیزیکی است». متاورس درواقع دنیای مجازی است که در پیوند با جهان فیزیکی و آواتارهایی از افراد حقیقی در این جهان تشکیل می‌شود. افراد می‌توانند در متاورس با آواتارهای خود به فعالیت بپردازند و تفریح کنند، کسب و کار خود را راندازی کرده و درآمد داشته باشند. متاورس نسل بعدی اینترنت امروزی و پنجره‌ای به دنیای فردا است. شاید ایده اصلی متاورس تا چند سال پیش کاملا غیرقابل دسترس و تحقق می‌نمود، اما آنچه ما امروز با اینترنت تجربه می‌کنیم نیز تا سال‌های پایانی قرن بیستم عجیب و رویایی بود. همین احتمال تحقق کامل متاورس در آینده نزدیک باعث شده است که شرکت‌های بزرگ و مطرح تکنولوژی در جهان به‌سمت سرمایه‌گذاری روی آن حرکت کنند. یکی از این سرمایه‌گذاران نیز شرکت مادر فیسبوک یعنی متا است.
آیا مالک متاورس یک فرد یا شرکت است؟
واژه متاورس Metaverse واژه‌ای ترکیبی متشکل از meta به معنی فراتر و universe به معنی جهان است. درنتیجه می‌توان معنی لغوی آن را «فراتر از جهان» ترجمه کرد. در متاورس درواقع یک واقعیت دیجیتال یا جهان دیجیتالی جایگزین واقعیت فیزیکی یا جهان فیزیکی می‌شود که افراد در آن نیازی به اتصال به اینترنت ندارند، چراکه همیشه در این دنیا آنلاینند. این جهان دیجیتال شامل شبکه‌ای گسترده از فضاها و محیط‌های مجازی می‌شود که بایکدیگر در ارتباطند و بستر فعالیت آواتارها را فراهم می‌کنند. آواتارها افرادی‌اند که با کمک عینک‌های واقعیت افزوده با یکدیگر و اشیا دیجیتال اطراف خود تعامل دارند. به‌این ترتیب متاورس رویایی شگفت‌انگیز دیروز است که اکنون تبدیل به صنعتی بزرگ شده و شرکت‌های مالک پلتفرم‌های بزرگ دیجیتال سعی دارند نقش کلیدی در پیشبرد آن ایفا کنند. شرکت‌های سازنده و مالکین بازی‌های دیجیتال از دیگر بازیگران مهم صنعت متاورس بوده و خواهند بود. بنابراین همانطور که درحال حاضر نمی‌توان یک مالک مشخص برای اینترنت مشخص کرد، مالک متاورس درحال انحصاری نیست و شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران مختلفی که درتلاشند برای ارتقاء و پیشبرد آن می‌توانند در آینده به‌نوعی سهامداران آن محسوب شوند.
شرکت‌های بزرگ سرمایه‌گذار در متاورس
درحال حاضر غول‌های فناوری اطلاعات جهان در ایجاد و بهره‌برداری از متاورس مشارکت فعالی دارند تا به مرور زمان با تکامل قابلیت‌ها و هم‌افزایی فناوری‌های مختلف با یکدیگر این تکنولوژی نوین را گسترش خواهد دهند. هیچ‌یک از این غول‌ها را نمی‌توان مالک متاورس دانست، بلکه شاید باید گفت، آن‌ها در این ابر پروژه شرکای یکدیگرند بدون اینکه قراردادی امضا کرده باشند. مهمترین سرمایه‌گذاران و ایده‌پردازان متاورس که در اجرا و پیشبرد این فناوری نوین فعالیت می‌کنند عبارتند از:
گوگل (Google)
متا یا فیس بوک (Meta)
مایکروسافت (Microsoft)
بایننس (Binance)
اپیک گیمز (Epic Games)
تنسنت (Tencent)
روبلوکس (Roblox)
انویدیا (Nvidia)
یونیتی (Unity)
اسنپ، شرکت مالک اسنپ چت (Snap)
آمازون (Amazon)
در این بین ممکن است گاهی اسامی دیگری مانند نایک، آدیداس، دایسون و بوئینگ را نیز دربین سرمایه‌گذاران متاورس ببینیم که نشان از جدی بودن این صنعت و اهمیت سرمایه‌گذاری در آن است.
متاورس، پیش و پس از متا
اما دربین شرکت‌هایی که از آن‌ها نام برده شد، شرکت متا را باید یکی از مهمترین و جدی‌ترین سرمایه‌گذاران دانست. هرچند متا مالک متاورس نیست، اما سهم بزرگی در پیشبرد آن ایفا می‌کند. درواقع رشد و توسعه هرچه بیشتر متاورس که از سال ۲۰۱۹ و با گسترش بازی‌های متاورسی که بر پایه بلاک چین بودند، آغاز شد اما آنچه این دنیای جدید را هرچه بیشتر برسر زبان‌ها انداخت، تغییر نام فیس بوک در اکتبر ۲۰۲۱ (۶ آبان ۱۴۰۰) به متا و نمایشی باشکوه از زاکربرگ بود. زاکربرگ در این نمایش متاورس را اینگونه معرفی کرد: «اینترنت تجسم یافته که به جای تماشای صرف محتوا، در آن مشارکت‌کننده هستید.» این تغییر نام و سخنرانی مهم زاکربرگ که در کنفرانس سالانه فیسبوک کانتکت صورت گرفت، نشان از عزم راسخ زاکربرگ و تیمش در ورود به متاورس و سرمایه‌گذاری گسترده در آن بود. متا پس از این تغییر نام اعلام کرد که از این پس بر روی دو حوزه شبکه‌های اجتماعی و اپلیکیشن‌های‌شان (آنچه پیشتر بر آن متمرکز بود) و پلتفرم‌های آینده (متاورس) فعالیت خود را ادامه خواهد داد. زاکربرگ در این کنفرانس و سخنرانی یک ویدیوی کوتاه از متاورس خود به مردم نشان داد که به‌شکلی شگفت‌انگیز زندگی را مانند فیلم‌های علمی تخیلی به‌تصویر می‌کشید. همین نمایش و تغییر نام بود که باعث شد تا جهان توجه بیشتری نسبت به متاورس نشان دهند و بسیاری تصور کردند که متا خالق و مالک متاورس است. البته نمی‌توان منکر شد که با برنامه‌ریزی‌ها، سرمایه‌گذاری‌ها و عملکرد متا بر این ابرپروژه، در آینده شاید اصلی‌ترین و مهمترین بازیگر و گسترش دهنده متاورس باشد یا حتی بخواهد عنوان مالک متاورس را به خود اختصاص دهد.
شروع پروژه متاورس توسط متا
نکته جالب اینکه، متا (فیسبوک) کار بر روی پروژه متاورس خود را از سال ۲۰۲۱ یا حتی نزدیک به آن آغاز نکرد. این سرمایه‌گذاری و فعالیت بزرگ در سال ۲۰۱۴ و با خرید شرکت Oculus به مبلغ ۲ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار آغاز شد. شرکتی که تولید کننده و توسعه دهنده عینک‌های واقعیت مجازی (VR) است. زاکربرگ معتقد است که این عینک‌ها روزی مانند گوشی‌های تلفن همراه همه‌گیر شده و بخشی جدا نشدنی از زندگی بشر خواهند بود. ضمن اینکه فیس بوک کمی پیش از تغییر نام به متا اعلام کرد، طی دو سال ۵۰ میلیون دلار برای توسعه پروژه متاورس سرمایه‌گذاری خواهد کرد. البته زاکربرگ در کنفرانسی که از آن یاد کردیم، خاطر نشان شد که به‌موفققیت رسیدن پروژه متاورس نیاز به همکاری شرکت‌های مختلف دارد و تکمیل آن احتمالا بین ۱۰ تا ۱۵ سال زمان نیاز دارد. در همین راستا زاکر برگ در جای دیگر نیز اعلام کرد که : «ما عملا از یک شرکت رسانه اجتماعی در نظر مردم، به یک شرکت متاورس تبدیل می‌شویم». فیس بوک در تابستان سال ۲۰۲۱، یک تیم مخصوص توسعه متاورس تشکیل داد و همچنین رئیس بخش واقعیت مجازی و واقعیت افزوده، اندرو باسورث (Andrew Bosworth)، را به مقام مدیر فناوری ارشد خود منصوب کرد. همه این موارد حاکی از آن است که فیس بوک و در راس آن زاکربرگ برنامه توسعه متاورس را از سال‌ها پیش در دستور کار خود قرار داده‌اند و سال‌های زیادی نیز برای کار بر روی تحقق کامل آن نیاز دارند. همه این حقایق باعث شد تا بسیاری به اشتباه تصور کنند که متا مالک متاورس است.
متاورس در بازی‌های متاورسی
از آنچه تا اینجا درمورد مالک متاورس گفته شد درمی‌یابیم که جهان مجازی یا متاورس ابتدا با بازی‌های به اصطلاح متاورسی در عموم جلب توجه کرد. درواقع گسترش واقعیت مجازی با ابزار مانند عینک‌های واقعیت مجازی یا هدست واقعیت افزوده هولولنز مایکروسافت به بروز ابرپروژه متاورس انجامید. اما همین بررسی و تعریفی که در ابتدا از متاورس ارائه کردیم بیان‌گر این حقیقت است که، متاورس بازی‌های متاورسی با آنچه زاکربرگ از متاورس می‌گوید متفاوت است. درواقع متاورس‌های بازی‌هایی مانند بازی Roblox که با فناوی بلاک‌چین درارتباطند و از NFT و ارزهای دیجیتال بهره می‌برند از آواتارهای شخصی برای شناسایی و مشارکت در محیط‌های مجازی استفاده می‌شود. در این نوع متاورس، کاربران می‌توانند به خرید یا ساخت فضاهای موردنظر خود بپردازند.
متاورس در متا
اما در متاورس مدنظر زاکربرگ و متا، افراد در غالب آواتارهای خود می‌توانند بایکدیگر ملاقات کرده، دوستان جدید پیدا کنند، به کنسرت بروند و در کلاس‌های درسی آموزش ببینند. در این متاورس خانه ما را به محل کار، محل کار ما را به زمین بازی و زندگی ما را به جلوه‌های خلاقانه و رنگارنگی از آنچه هستیم، تبدیل می‌شود. به بیان ساده، در متاورس مدنظر متا دیگر لازم نیست برای کار در محیط فیزیکی در دنیای واقعی حضور داشته باشیم، بلکه محل کار ما در همان متاورس خواهد بود. شاید پیدا کردن درک کاملی، این پروژه درابتدا کمی پیچیده باشد یا حتی غیرقابل دسترس، اما اگر متاورس مدنظر متا را برای یک گیمر که تجربه بازی‌هایی مانند ماتریکس، بازیکن شماره یک آماده (Ready Player One) یا فورتنایت را دارد شرح دهید، او آن را نه دور از دسترس نه غیرقابل درک می‌داند. متاورس فیسبوک درواقع یک دنیای آنلاین است که امکان شرکت در یک جلسه کاری را از منزل و با پوشیدن یک هدست واقعیت مجازی فراهم می‌کند. ممکن است بگویید حالا هم از طریق اینترنت این امکان فراهم است. اما از طریق متاورس شما د دفتر کار مجازی خود و درکنار آواتارهای دیگر همکاران‌تان به بحث و تبادل نظر می‌پردازید نه از طریق تصویری که از وب‌کم شما در یک پلتفرم مجازی پخش می‌شود. شاید اگر از این منظر متاورس را بررسی کنیم بتوانیم بگوییم که متا تاحدود مالک متاورس است.
محصولات متاورسی متا تا امروز
تنها کمی بررسی حتی سطحی نشان می‌دهد که فیسبوک ساخت متاورس، تحقق و توسعه آن را به اولویت اول خود تبدیل کرده است. نمی‌توان گفت این برنامه به‌دلیل شکست‌هایی بوده که طی چند سال گذشته این شرکت دربرابر رقبا متحمل شد یا بلندپروازی مدیران نابغه‌ای مانند زاکربرگ. اما هرچه که باشد، شکی نیست متا درآینده یکی از موثرترین سازندگان دنیای مجازی خواهد بود شاید بتواند مالک متاورس باشد. آنچه تاکنون در این زمینه از سوی متا ارائه شده است می‌توان در موارد زیر خلاصه نمود:
اوکولوس (Oculus)
Oculus Riftهدست واقعیت مجازی فیسبوک است که از سال ۲۰۱۶ وارد بازارهای جهانی شد. محصولات Oculus به طور فزاینده ای با سیستم عامل های شبکه اجتماعی فیس بوک ادغام شده‌اند و فیسبوک از ابتدا برنامه داشت تا با ارائه این محصول با قیمت پایین افزایش فروش آن را تثبیت کند. (البته این سیاست ضرر مالی چشم‌گیری برای فیسبوک همراه داشت.) درحال حاضر به‌نظر می‌رسد که شرکت اوکولوس که از سال ۲۰۱۴ تحت مالکیت فیسبوک قرار دارد نقش اصلی ساخت سخت‌افزارهای متاورس را برعهده داشته باشند.فیسبوک هورایزن
معرفی فیسبوک هورایزن در سال ۲۰۱۹، یک گام دیگر به سمت تحقق متاورس از سوی فیسبوک بود. این فضای سه‌بعدی شروعی بود بر معرفی Horizon Workrooms که در سال ۲۰۲۱ معرفی شد و امکان تشکیل جلسات کاری را در یک فضای سه‌بعدی از طریق عینک‌های آکلیس کوئست ۲ فراهم میکرد. در این جلسات همزمان ۱۶ نفر قادرند در یک اتاق یا دفتر کار مجازی از طریق آواتارهای خود در جلسه حضور داشته باشند. کارمندان که به شکل نسخه‌های کارتونی سه بعدی خودشان در جلسه حاضر می‌شوند قادرند دستان و انگشتان خود را حرکت دهند و لب‌های آن‌ها هنگام صحبت حرکت می‌کند. همچنین تابلویی برای اشتراک‌گذاری اطلاعات در اتاق فراهم است که می‌توان طرح‌ها و برنامه‌های پروژه مورد بحث را در آن به‌اشتراک گذاشت. هورایزن ورکرومز زمینه دیگری شد تا برخی تصور کنند که متا مالک متاورس است.اهمیت متاورس برای متا
همه می‌دانیم که زاکربرگ اولین خالق اولین شبکه اجتماعی به‌معنای واقعی آنچه از این شبکه‌ها می‌شناسیم بود. تا سال‌ها این نابغه تکنولوژی، در این عرصه یکه‌تاز جهان بود. اما با ظهور و رشد پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی دیگر، فیسبوک نیاز به تغییر سیاست برای بقا در بالاترین سطح بود. خرید اینستاگرام یا توسعه واتس‌اپ همه آنچه که بتواند فیسبوک را در اوج نگه دارد نبودند. بنابراین متاورس، جهان آینده اینترنت و تکنولوژی فرصت دیگری برای اولین یا بهتر بگوییم بهترین بودن محسوب می‌شود. این بود که برخی از فعالین حوزه تکنولوژی‌های فناوری اطلاعات باور داشتند که متا به‌دنبال کسب مالکیت سیستم عامل آینده است و می‌خواهد اپلیکیشن سیستم عامل رقبای خود باشد تا اینکه زندانی پلتفرم آن‌ها بماند. آن‌ها می‌خواهند دیگران زندانی پلتفرمشان باشند.یا شاید مالک متاورسو نسل بعدی اینترنت محسوب شوند. زاکربرگ ابتدا با فیسبوک جهان فیزیکی را فتح کرد و حالا قصد دارد با متاورس و مالکیت مطلق آن، جهان مجازی را به تسخیر درآورد. باید دید که چقدر موفق خواهد بود و رقبای جدی او چون مایکروسافت تا کجا به او اججازه یکه‌تازی خواهند داد.سخن پایانی
شاید تصور تحقق متاورس، مانند آنچه زاکربرگ و کارشناسان و متخصصان متا درسر دارند، حتی تاحدی ترسناک به‌نظر برسد. چرا که تامین امنیت جهان مجازی، حفظ حریم شخصی کاربران و افراد در این دنیای موازی و قانون‌مداری در آن مواردی محسوب می‌شوند که هنوز دربین دغدغه‌های مهم تمامی فعالین و سرمایه‌گذاران متاورس، همچنین کارشناسان و محققان حوزه فناوری اطلاعات قرار دارند. باید دید طراحان و ایده‌پردازان متاورس در شرکت‌ها مختلف چه برنامه‌هایی برای این دغدغه‌های مهم درسر دارند. آن هم در شرایطی که حتی امروز و درهمین شبکه‌های اجتماعی، مالکان و صاحبان پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی نمی‌توانند تضمین کننده صد درصد حفظ حریم شخصی کاربران خود باشند و مدام تحت اتهام تجاوز به این حریم قرار می‌گیرند، همچنین امنیت مجازی افراد و کاربران به کررات متزلزل شده است. بنابراین این مباحث در جهان مجازی و متاورس پیچیده‌تر و حساس‌تر نیز خواهد بود و بیش از اینکه چه کسی مالم متاورس است اهمیت پیدا خواهد کرد. با این وجود، باید خود را برای این رویای ناشناخته، جذاب و هیجان‌انگیز و البته مخاطراتش آماده کنیم، چرا که تحقق آن دیگر دور از ذهن نیست.
