مقدمه:
امنیت روانی جامعه در فضای مجازی به وضعیتی اشاره دارد که افراد در این فضا از نظر روانی و احساسی به خوبی و آرامش مورد نیاز برخوردارند.امنیت روانی جامعه در فضای مجازی به وجود یک محیط آرام و پایدار تحت تأثیر محتواهای مثبت، ارتباطات سازنده و رفتارهای احترام آمیز بین افراد اشاره دارد.
امنیت روانی جامعه از منظر رسانه‌ها به حفظ و تقویت وضعیت روانی و احساسی افراد جامعه اشاره دارد، به‌طوری که افراد از نظر روانی آرامش، اطمینان و احترام به دیگران برخوردار باشند.
رسانه‌ها نقش بسیار مهمی در امنیت روانی جامعه دارند، زیرا تأثیر بسزایی بر روابط انسانی، اطلاعات و احساسات افراد دارند.
مقام معظم رهبری فرمودند: یکی از حقوق اساسی مهم مردم این است که در آرامش روانی و در امنیت روانی زندگی کنند؛ در کشور امنیت اخلاقی برقرار باشد.(1)
بدون شک، حفظ و تضمین آرامش و امنیت روانی افراد جامعه یکی از حقوق اساسی مردم است. امکان داشتن یک زندگی آرام و بدون استرس و نگرانی، تأثیر بسزایی بر کیفیت زندگی افراد دارد و اساس سلامت روانی و جسمی آنها را تشکیل میدهد.
در این مطلب با توجه به بیانات رهبری در سخنرانی های متعدد به نقش رسانه ها و فضای مجازی در امنیت روانی جامعه اشاره خواهیم کرد.
در حقیقت از نگرش و دیدگاه رهبری به نقش رسانه‌ها و فضای مجازی در امنیت روانی جامعه می‌توان به عنوان یک راهنمایی معتبر برای ارتقای امنیت روانی و احساسی جامعه استفاده کرد.
امنیّت روانی جامعه از دیدگاه مقام معظم رهبری
امنیّت روانی جامعه وظیفه‌ی قوّه‌ی قضائیّه
به قانون اساسی که شما مراجعه می کنید، می‌بینید که وظیفه‌ی قوّه‌ی قضائیّه فقط محکمه داری در دادسراها یا در دادگاه‌ها نیست که دادرسی دعاوی و اختلافات و مانند این چیزها باشد؛ فقط این نیست؛ وظایف مهمّ دیگری در قانون اساسی بر عهده‌ی قوّه‌ی قضائیّه گذاشته شده[است].مثلاً یکی از آنها احیای حقوق عامّه است؛ حقوق عامّه خیلی چیز مهمّی است. شناسایی حقوق عامّه خودش یک مسئله است؛ احقاقش [هم] یک مسئله‌ای است که خیلی هم سخت است. حالا مثلاً اگر من بخواهم مثال بزنم، یکی از حقوق عامّه، امنیّت روانی جامعه است.
اینکه یک عدّه‌ای آنجا بنشینند و با استفاده از فضای مجازی یا غیرمجازی مدام روی اعصاب مردم راه بروند و امنیّت ذهنی مردم را به هم بزنند، مردم را بترسانند و مانند اینها، خب این خلاف مقتضای احیای حقوق عامّه است و قوّه‌ی قضائیّه باید وارد بشود.
البتّه اطّلاع دارم که در بعضی اوقات و در بعضی از موارد دادستانی‌ها وارد شده‌اند و کارهایی هم انجام داده‌اند، لکن باید با برنامه ریزی و با انضباط این کار انجام بگیرد، این کار باید با قاعده انجام بگیرد؛ این جایش خالی است و بایستی مثلاً این کارها را انجام بدهد.(2)
جلوگیری از ترساندن و بر هم زدن امنیت روانی مردم در فضای مجازی و غیر مجازی از مظاهر تامین حقوق عامه است که دستگاه قضا باید با برنامه ریزی و انضباط و قاعده، این وظیفه دشوار را به خوبی انجام دهد.
از رسانه و تبلیغات برای نشان دادن و اطلاع‌رسانی کارهای فراوان انجام گرفته در این قوه به درستی استفاده نمیشود که بخشی از این ضعف ناشی از صداوسیما و دستگاه های رسانه‌ای است اما بخش دیگر آن مربوط به خود قوه قضائیه است.
امنیّت روانی از حقوق عمومی مردم است.
یکی از حقوق عامّه [امنیت روانی] است؛ یکی از حقوق عمومی مردم همین است که امنیّت روانی داشته باشند. امنیّت روانی یعنی چه؟یعنی هر روز یک شایعه‌ای، یک دروغی، یک حرف هراس افکننده‌ای در ذهنها پخش نشود. حالا تا دیروز فقط روزنامه‌ها بودند که این کارها را می کردند، حالا فضای مجازی هم اضافه شده.
هر چند وقت یا چند روز یک بار، گاهی چند ساعت یک بار یک شایعه‌ای، یک دروغی، یک حرفی را یک آدم مشخّصی یا نامشخّصی در فضای مجازی منتشر می کند، مردم را نگران می کند، ذهن مردم را خراب می کند.
یک دروغی را مطرح می کند، شایع می کند، خب، این امنیّت روانی مردم از بین م یرود. یکی از وظایف قوّه‌ی قضائیّه برخورد با این مسئله است. البتّه اینجا هم من شنیدم بعضی گفتند که قانون نداریم؛
اوّلاً می شود از همین قوانین موجود استفاده کرد و حکم این را فهمید؛ اگر قانون هم ندارید، سریع قانون تهیّه کنید؛ اینها چیزهای مهمّی است.
البتّه گاهی اوقات هم منبع برخی از همین اخبار خود قوّه‌ی قضائیّه است. یعنی گاهی اوقات یک نفری از قوّه‌ی قضائیّه یک گوشه‌ای یک چیزی راجع به یک کسی، راجع به یک مجموعه‌ای ذکر می کند که خود این، افکار عمومی را تحت تأثیر قرار میدهد.(3)
مسئولیت پذیری برای امنیت روانی جامعه
اهمیت هر انسانی به قدر آن مسئولیّتی است که بر دوش می گیرد و این انسان یا این مجموعه یا این سازمان به همان اندازه اهمیت پیدا می کند. مأموریّتی که شما آن را بر عهده گرفته اید، استقرار امنیت در کشور است.امنیت خیلی مهم است؛ آنجایی که امنیت نیست، مردم قدر امنیت را می فهمند؛ آنجایی که مرد از خانه خارج می شود، زن از خانه خارج می شود، جوان و فرزند از خانه خارج می شوند بدون اینکه خاطر جمع باشند که دوباره به خانه بر خواهند گشت؛
خیابان ناامن است، کوچه ناامن است، بیابان ناامن است، حوادث در انتظار شهروندان است؛ آنجایی که انسانها در داخل خانه‌ی خودشان احساس ناامنی می کنند، اینجا است که انسان می فهمد امنیت چقدر مهم است.
ایجاد این امنیت، استقرار این امنیت، عمومیّت بخشیدن به این امنیت، کار شما است. مهم‌ترین سازمانی و مجموعه‌ای که این وظیفه‌ی مهم را بر دوش گرفته است، نیروی انتظامی است و این خیلی کار مهمّی است. بنابراین سازمان با نگاه به این مأموریّت اهمیت پیدا می کند.
خب، امنیت هم یک امر تبلیغاتی و زبانی نیست که انسان بگوید آقا، ما امنیت ایجاد کردیم. شما اگر صدبار در اطّلاعیّه‌ها، اعلامیّه‌ها و گفتارها بگویید که بله، ما این خیابان را امن کردیم، بعد شب که مردم در این خیابان رفت وآمد می کنند، با عوارض ناامنی مواجه بشوند، خب آن گفته‌ها اثری نمی کند: «دو صد گفته چون نیم کردار نیست»؛ مردم باید احساس امنیت بکنند.
احساس امنیت هم متوقّف است بر وجود واقعی امنیت؛ امنیت باید واقعاً وجود داشته باشد. خب، البتّه کارهای خوبی انجام گرفته؛ آمارهایی که فرمانده‌ی محترم بیان کردند، بنده هم در گزارشها این آمارها را دیده‌ام و اینها هم باارزش است، منتها به این نباید اکتفا بکنید؛ باید نیّتتان، همّتتان این باشد که هرچه ممکن است، این سطح امنیت را و ایمنی بخشی را بالا ببرید.
اینکه ما مثلاً فرض کنید از حوادث جادّه‌ای فلان مقدار درصد کم کنیم، کافی نیست؛ باید همّتتان این باشد که حوادث جادّه‌ای اتّفاق نیفتد؛ سرقت اتّفاق نیفتد؛ ایجاد ناامنی در داخل شهرها و از این قبیل حوادثی که هست اتّفاق نیفتد؛ همّت باید این باشد. وقتی همّتتان را بر این گماشتید، طبعاً کار، بی‌وقفه انجام می گیرد، یعنی کاری که انجام می دهید از دُور نمی‌افتد.(1)
امنیت روانی جامعه در پناه قرآن
مسابقات و این جلسات بهانه است برای مطرح شدن قرآن و نزدیک شدن به حقیقت قرآن و روح قرآن. تلاوت هم یک وسیله‌ای است برای رسیدن به حقیقت قرآن، فرا گرفتن معارف قرآن، شکل دادن به زندگی فردی و اجتماعی در سایه‌ی قرآن؛ هدف اینهاست.اگر در جوامع بشری قرآن حاکم باشد، هم سعادت دنیا هست، هم علوّ معنوی هست. راه سلامت را، راه امنیت را، راه امنیت روانی را قرآن به روی ما باز می کند؛ راه عزت را قرآن به روی ما باز می کند؛ راه زندگی درست را و سبک زندگی سعادت‌آمیز را قرآن به روی ما باز می کند. ما از قرآن دوریم.
اگر با قرآن آشنا شویم، با معارف قرآن انس پیدا کنیم و فاصله‌ی خودمان را با آن چیزی که قرآن برای ما خواسته است، بسنجیم، حرکت ما سریع‌تر خواهد بود؛ راه ما روشن‌تر خواهد بود؛ هدف این است.(5)
لَئِنْ لَمْ یَنْتَهِ الْمُنافِقُونَ وَ الَّذِینَ فِی قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ وَ الْمُرْجِفُونَ فِی الْمَدِینَةِ لَنُغْرِیَنَّکَ بِهِمْ ثُمَّ لا یُجاوِرُونَکَ فِیها إِلَّا قَلِیلًا: اگر منافقان و کسانى که در دل‌هایشان بیمارى است و آنان که در مدینه شایعه پراکنى مى‌کنند (از کارشان) دست بر ندارند، حتماً تو را بر ضّد آنان مى‌شورانیم، آنگاه جز مدّت کوتاهى نمى‌توانند در کنار تو در این شهر بمانند.
«مرجفون» چه کسانی هستند؟
«مرجفون» از «ارجاف»، به کسانى گفته مى‌شود که با شایعه‌سازى، در جامعه‌ى اسلامى دلهره ایجاد مى‌کنند. کسانى که به جبهه نمى‌رفتند، امّا در شهر شایعه مى‌کردند که مسلمانان شکست خوردند و کفّار پیروز شدند یا پیامبر اسلام شهید شد، آنان با این اقدام زشت سبب نگرانى مردم مى‌شدند.(6)
مرجف در لغت به کسی گفته میشود که اراجیف و سخنان بی‌پایه می‌گوید و شایعه پراکنی میکند. آیت الله جوادی آملی در یکی از جلسات تفسیری خود که با دستگیری جارچی آمدنیوز مصادف بود، با اشاره به دروغ پراکنی‌های آمدنیوز بیان کرد که مُرجِف یعنی امثال آمدنیوز که اراجیف و خبر دروغ و جعلی پخش میکند.
این آیه را اگر در ادامه آیه قبل ببینیم، مراد آن است که منافقان و بیماردلان مدینه مزاحم زنان مؤمن بودند که خداوند در آیه قبل به زنان دستور پوشش کامل داد و در این آیه به این بیماردلان هشدار مى‌دهد.
و ممکن است این آیه مستقل باشد، و مراد این باشد که با توطئه‌گرانى که با جنگ سرد و شایعه‌سازى، ایجاد دلهره مى‌کنند برخورد کرده و آنها را قلع و قمع نمایید.
با آن که تند ترین تهدیدها در این آیه آمده و جامعه‌ى اسلامى همواره بزرگ‌ترین ضربه‌ها را از شایعه سازان خورده است، امّا متأسفانه در کتب فقهى کمتر به این موضوع توجّه شده و حتّى یکى از مجتهدان که سال‌ها قاضى بود مى‌گفت: من 54 کتاب فقهى را گشتم و تحت عنوان «ارجاف» بابى را نیافتم.
مرجفین، بر هم زنندگان امنیت روانی جامعه
«لَئِن لَم یَنتَهِ المُنافِقونَ وَالَّذینَ فی قُلوبِهِم مَرَضٌ وَ المُرجِفونَ فِی المَدینَةِ لَنُغرِیَنَّکَ بِهِم ثُمَّ لا یُجاوِرونَکَ فیها إِلّا قَلیلاً».(7)آیه‌ای است که رهبر معظم انقلاب در 6 سخنرانی به صورت جامع به آن استناد و در ده‌ها سخنرانی به صورت ترجمه یا برش داده شده به بخشی از آن اشاره و تأکید کرده است.
تصریح مقام معظم رهبری بر «مُرجِفون» در چند مورد است. اولین مرتبه در خطبه‌های نماز جمعه تهران در زمان حیات امام خمینی(ره) و اواسط اردیبهشت ماه 1366 ایشان بر مرجفون اشاره کردند.
با فاصله زیادی پس از آن، در سال 1391 زمانی که بزدل‌ها داخل کشور القای ناامیدی و خستگی مردم می‌کردند، مقام معظم رهبری در سخنرانی شهر بجنورد به این آیه استناد کرد.
مرحله بعدی، با تأکید بر جهان اسلام و رفتار نظام صهیونیستی و سلطه جهانی در دیدار با میهمانان کنفرانس وحدت اسلامی، مقام معظم رهبری به این آیه اشاره کرده است.
همچنین در سالگرد امام خمینی(ره) با توجه به شیطنت‌های خارجی و نیز حرکت منافقین در داخل کشور و زمانی که دولت شهید رئیسی در حال عبور از بحران‌های وارداتی در اثر تحریم‌های ظالمانه و نیز سوء مدیریت برخی افراد که ترس را القا می‌کردند، مقام معظم رهبری در دیدار با خانواده‌های شهدای امنیت در حسینیه جماران به این آیه استناد کردند.
مقام معظم رهبری(زیدعزه) در 6 مهرماه 1304 هم در سخنانی عمیق و خردمندانه، به این آیه مهم و مفهوم مرجفون اشاره و تأثیرات فضای مجازی بر جامعه را بررسی کردند.
با هشدار درباره سرعت انتشار شایعات و اطلاعات نادرست در این فضا، تأکید کردند که این مسائل می‌تواند به تفرقه و بی‌اعتمادی در جامعه منجر شود.
رهبر انقلاب بر لزوم هوشیاری و دقت بیشتر در مواجهه با این چالش‌ها تأکید کردند تا تصمیمات صحیح و مؤثری اتخاذ شود و از آسیب‌های احتمالی جلوگیری گردد.
این آیه در حق منافقین مدینه نازل شد که در غیاب پیغمبر اکرم(ص) و رفتن آن حضرت به جهاد خبرهای دروغ در مدینه انتشار داده و می‌گفتند رسول خدا(ص) کشته و یا اسیر شده و این اخبار موجب نگرانی و اضطراب و حزن مسلمانان می‌شد و به پیغمبر اکرم(ص) از این افراد شکایت می‌کردند.
عاقبت این آیه نازل شد و رسول اکرم(ص) آنها را احضار و فرمود اگر از رویه زشت خود دست بر ندارید امر میکنم شما را از شهر مدینه اخراج و تبعید کنند چرا که اینگونه نشر اکاذیب و انتشارات بی‌اساس باعث تقویت دشمن و ضعف مسلمین خواهد شد.
منافقین نسبت به تخریب روحیه و تضعیف ایمان افراد جامعه به خصوص بانوان که بخش ویژه و مهمی هستند، اقدام کرده و برای تحقیر پوشش و حجاب آنها، به دروغگویی و بدگویی و تهمت زنی پرداخته بودند. قرآن کریم نسبت به این عمل «رجف» و «مرجفون» اسم فاعل آن؛ یعنی کنشگران ناصالحی که رجف می کنند هشدار داده است.(8)
مرجف ها، تهدیدی که بر جامعه لرزه می اندازد
رجف به نص صریح قرآن، در سه فضای دیگر خارج از رفتار اجتماعی ناظر به بحث قیامت و عذاب آمده است. یعنی این عمل آنقدر آزاردهنده، ترساننده و لرزاننده است که خدای سبحان وقتی میخواهد عمق وحشتی که این حرکت ایجاد میکند را بیان کند در سوره عنکبوت، مزمل و نازعات از این تعبیر استفاده میکندمرجفون کسانی هستند که به واسطه جنگ روانی، نرم، جنگ شناختی و معرفتی و... جامعه را به لرزه در می‌آورند و تکانه‌های اجتماعی و وحشت و سوءظن و بدبینی ایجاد می‌کنند. نمونه‌های آن را بارها در جامعه و مواقع مختلف جامعه شاهد بوده‌ایم. رسانه‌های دروغ پرداز یا منافقینی که به اشاعه اراجیف کمک می‌کنند از مصادیق بارز مرجفون هستند.
این بار مقام معظم رهبری(زیدعزه) در دیدار با خانواده شهدای امنیت به مرجفون اشاره کردند. شهدایی که درون کشور، در مواجهه با مرجفونی که امنیت سیاسی، اقتصادی، روانی و... جامعه را تهدید می‌کنند یا به ترور فکری اقدام می‌کنند به شهادت رسیده‌اند.
افرادی که در گروه‌های پیچیده ترور فکری، پشت صحنه قاچاق کالا هستند و اگر دستگاه قضا بخواهد با دانه درشت‌های فساد مبارزه کند، آنها اصل نظام را زیر سوال برده و تخریب می‌کنند.
نفوذی‌هایی که در دستگاه‌ها وجود دارند، یارگیری کرده و یا نیروی امنیتی کشور را در مقابله با دشمنان ضعیف نشان داده و در شبکه‌های مجازی ایجاد ترس می‌کنند یا دشمن را درشت جلوه می‌دهند تا نیروها بترسند. مرجفون در عرصه‌های متفاوت اجتماعی بر اندام جامعه لرزه می‌اندازند.(9)
تأثیر فضای مجازی بر روح و روان جامعه
در بخشی از این دیدار رهبر معظم انقلاب در خصوص فضای مجازی فرمودند «بعضی‌ها از روی غرض، تحلیل‌های غلط از مسائل گوناگون ارائه می‌دهند. این کسانی که با فضای مجازی ارتباط دارند، به این نکات توجه کنند. همه چیز را در فضای مجازی نباید منتشر کرد. هر چه به ذهن انسان می‌رسد را نباید بیان کرد. ملاحظه کنید که بر فکر و روحیه مردم چه تأثیری می‌گذارد».ناظر به مسئولین هم ایشان می‌فرماید «آن کسانی که هم که در مورد فضای می خواهند تصمیم گیری و تصمیم سازی کنند به این بُعد قضیه توجه کنند. ممکن است در فضای مجازی یک تحلیل غلط، یک خبر غلط، یک برداشت غلط از یک مسئله مردم را دچار اضطراب و تردید و ترس کند.
این چیزها امنیت روانی جامعه را از بین می برد. در بحث امنیت این مسئله مهم است و مسئولیت مسئولان کشور همچنانی که امنیت کشور و کوچه و بازار و خانه های مردم را حفظ می‌کنند این است که امنیت روانی مردم را هم حفظ کنند».
فیلتر فضای مجازی و امنیت روانی جامعه
شاید کسی ادله‌ای بیاورد که فیلتر فضای مجازی ناامنی، ترس، وحشت و رعب ایجاد کرده و یا فردی دیگر ادعا کند که انتشار برخی از اخبار ناصواب، همانند مثال یک کلاغ چهل کلاغ کردن، لرزنده بر اندام مردم بیاندازد.رهبر معظم انقلاب به هر دو طرف گوشزد میکند که مراقب باشید و هر تصمیمی می‌گیرید پیامد اجتماعی آن را دیده، خوب فکر کنید و ابعاد مختلف آن را در نظر بگیرید.
دغدغه‌مندان موافق و مخالف فیلترینگ فضای مجازی در هر منصبی که قرار دارند این توصیه رهبر انقلاب را در نظر داشته باشند که «حفظ امنیت روانی جامعه بسیار مهم است. ایجاد ترس و تردید در دل‌های مردم، مردود است و قرآن در این زمینه صراحت دارد».(10)
نقش رسانه برای تامین امنیت روانی آینده
[راه پیروزی در جنگ رسانه‌ای این است که مجموعه و فهرستی از پیامهای درست و از نکات و حقایق واقعی را که مبتنی بر آرمانها و آرزوهای ماست، به ذهن مردم منتقل کنیم.]یکی از چیزهایی که انسان از رسانه توقّع دارد این است که از حوادث گذشته برای توضیح تهدیدهای آینده و حوادثِ در شرف تکوین استفاده کند و مردم را نسبت به آنها حسّاس نماید. قضایای جوامع انسانی و جهانی حقیقتاً مشابهند؛
چون با همه‌ی تغییری که در وضع زندگی انسانها به وجود می‌آید، عوامل تأثیرگذار حقیقی در زندگی انسانها همیشه چیزهای معیّنی است. «سنّت‌اللَّه» که در قرآن می‌بینید، همین است. «و لن تجد لسنّة اللَّه تبدیلا ولن تجد لسنّة اللَّه تحویلا (1)» همین هاست؛
یعنی سنّت هایی وجود دارد و تبدیل ها و تحول هایی به‌وجود می‌آید. مثلاً امروز قضایای مشروطه برای ما کاملاً قابل درس‌گیری و درس‌آموزی است.
چون بنده در برهه‌ای از سالهای زندگی‌ام با مسائل و قضایای مشروطه خیلی اُنس داشته‌ام و کتابها و گزارشهای متعدّد را نگاه می‌کردم، امروز که نگاه میکنم، می‌بینم این قضایا و حوادث خیلی به هم نزدیک است.
همچنین عوامل در انقلابهای گوناگون دنیا؛ مثلاً انقلاب کبیر فرانسه یا انقلابهای دیگر، مشابه است. عوامل مشابه است و نتایج مشابهی را هم میدهد.
مثلاً در انقلاب کبیر فرانسه عامل مخرّبی وجود داشته که ما جلوِ این عامل مخرّب را در اینجا گرفتیم و نگذاشتیم، می‌بینیم آن نتایج مترتّب نشد، یا عاملی وجود داشته که آنجا تخریب ایجاد کرده، ما اینجا جلوِ آن را نگرفتیم، می‌بینیم عیناً همان تأثیر و همان زیان را در اینجا هم به‌طور مشابه داشته است.
استِکبارًا فِی الأَرضِ وَمَکرَ السَّیِّئِ ۚ وَلا یَحیقُ المَکرُ السَّیِّئُ إِلّا بِأَهلِهِ ۚ فَهَل یَنظُرونَ إِلّا سُنَّتَ الأَوَّلینَ ۚ فَلَن تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تَبدیلًا ۖ وَلَن تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تَحویلًا:
اینها همه بخاطر استکبار در زمین و نیرنگ های بدشان بود؛ امّا این نیرنگها تنها دامان صاحبانش را می‌گیرد؛ آیا آنها چیزی جز سنّت پیشینیان و (عذابهای دردناک آنان) را انتظار دارند؟! هرگز برای سنّت خدا تبدیل نخواهی یافت، و هرگز برای سنّت الهی تغییری نمی‌یابی!(10)(11)
امپراطوری رسانه ای و شیوه‌های پیچیده نا امنی روانی در جامعه
امروز شما سیاستهای رسانه‌ای مسلط دنیا را ملاحظه کنید. مصلحت آنها اقتضاء می کند که اسلام را با تروریست مساوی بدانند. این کار با سرعت هر چه بیشتر و با استفاده هر چه بیشتر از فناوری های پیشرفته انجام می گیرد. مصلحت آنها اقتضاء می کند که متقابلاً امریکا را مظهر حقوق بشر و دمکراسی به حساب آورند.این کار به راحتی و با شیوه‌های پیچیده و بسیار پیشرفته‌ی رسانه‌ای در دنیا انجام می گیرد. دروغهای بزرگ مثل حقیقت در امواج رادیویی، تلویزیونی، اینترنتی و غیره منعکس می شود.
همانطور که بعضی از دوستان اشاره کردید، ناگهان در سطح دنیا مسئله‌ی اول می شود آنفولانزای مرغی؛ که شاید تلفاتش در همه‌ی دنیا به هزار نفر هم نمی رسد. در همان حال صدوبیست هزار شهروند عراقی غیر مسلح که به‌وسیله‌ی امریکاییها یا مرتبطین تروریستشان از بین می روند، مسکوت می ماند؛ ناگهان دنیا پُر می شود از اینکه ایران به دنبال ساختن سلاح هسته‌ای است.
خود آن کسانی که این سیاست تبلیغاتی را اتخاذ می کنند و آن را ترویج می کنند، به وضوح می دانند که این یک دروغ است؛ لیکن مصلحت مدیریت امپراطوری رسانه‌ای و خبری این را اقتضاء می کند، پس باید گفته شود و گفته می شود.
از اینکه یک ملتی با تلاش خود به یک فناوری پیشرفته‌ای دست پیدا کرده که آن را وام‌دارِ هیچ‌کس نیست و می خواهد از آن استفاده‌ی صلح‌آمیز بکند، از این اسمی در رسانه‌های دنیا برده نمیشود!
در قضیه‌ی فلسطین اگر یک انفجار در یک منطقه‌ای از فلسطین اتفاق بیفتد که عده‌ای صهیونیست در آن زخمی شوند، به عنوان یک فاجعه‌ی بزرگ در دنیا منعکس میشود؛ اما متقابلاً کشتار هر روزه‌ی فلسطینی ها - هر روزه‌ی بدون مبالغه – به وسیله‌ی سربازان و اعلام رسمی ترور فعالان فلسطینی از سوی رهبران دولت اسرائیل، این مسکوت می ماند و منعکس نمیشود، بعد به ذهنها نمی رسد.
این، آن مشکلات و بیماریهای مزمن و دردهای بزرگ مسئله‌ی رسانه‌ی عمومی و امواج رسانه‌ای در دنیاست. اساس قضیه اینهاست.
دانشی که این رسانه‌های روان و آسان و سریع را در اختیار بشر گذاشته، باید بتواند بشر را خوشبخت کند. این خوشبختی به این صورت انجام می گیرد که ملتها بتوانند به‌روشنی از مفاهیم موردنظر یکدیگر مطلع شوند؛ بتوانند حرف و درد یکدیگر را بفهمند؛ انگیزه‌های یکدیگر را بفهمند و تشخیص دهند.(12)
آرامش و امنیت روانی در جوامع مختلف با آشکار شدن حقایق
شما ببینید اگر امروز مثلاً ملت امریکا نظر ملت ایران را در مورد مسائل مهم مطرحِ امروزِ جهانی بدانند، چه اتفاقی می افتد؛ در مورد مسئله‌ی حقوق بشر، مسئله‌ی مردم‌سالاری دینی - که شعار ماست - حرف ایران در زمینه‌ی مردم‌سالاری دینی، حرف ملت ایران در زمینه‌ی نقش دین در زندگی مردم و تأثیری که دین می تواند بگذارد.نقش زن در زندگی اجتماعی و نگاه اسلام به زن؛ فرض کنید ملت امریکا یا ملتهای اروپایی، اینها را از زبان خود ملت ایران بشنوند - که اینها را گمان میکنم شماها هم که اصحاب رسانه هستید، نشنیده‌اید، چه برسد شهروندان معمولی کشورهای غربی - در آن صورت، اتفاقات مهمی در دنیا رخ خواهد داد؛ بسیاری از سوءتفاهم ها از بین خواهد رفت.
بسیاری از گره‌های ملتها باز خواهد شد و گستره‌ی تصمیم گیریهای سیاستمداران و قدرتمندان بر اساس منافع امپراطوریهای پولی و مالی در دنیا محدود خواهد شد.
امروز سیاستمداران و قدرتمندان دنیا از ناآگاهی ملتهای خودشان استفاده می کنند و بسیاری از حرفها و کارها را در سطح دنیا به نام ملتها انجام می دهند.
ممکن است اگر حقیقت را ملتها بدانند، به این کارها راضی نباشند و به این همکاری ها تن ندهند و این دولتها را قبول نکنند. رسانه‌ها می توانند چنین نقشی داشته باشند و می توانند به معنای حقیقی کلمه، به خوشبختی انسانها کمک کنند.
اگر در مدیریت و برنامه سازی رسانه‌ای، دین، اخلاق و فضیلت حاکم باشد، یقیناً رسانه ها وضع بهتری خواهند داشت و وضع بشریت از آنچه که امروز هست، بهتر خواهد شد.
من توصیه می کنم در این طور گردهمایی ها لااقل به همان اندازه‌ای که در زمینه‌های فنی و کاری تبادل‌نظر می شود، در زمینه‌ی آرمان های انسانی و چگونگی به کار گرفتن این فضیلت ها و آرمانها مذاکره و فکر بشود؛
برای اینکه معنویت و اخلاق وارد جریان رسانه ای دنیا بشود و این پیشرفت و حرکت علمی بسیار با ارزشی که در دنیا انجام گرفته و رسانه‌ها را این‌طور ارتقاء بخشیده، در خدمت بشریت قرار بگیرد.(13)
عمده‌ترین خبرگزاری جهان در راستای نا امنی روانی
امروز در همه جای دنیا، با گسترش دایره‌ی ارتباطاتِ این‌طوری و از طریق رادیو و تلویزیون، این وسیله در خدمت هدفها و اغراض معتبر برای هر گروه و دسته‌یی است که آن را اداره می کند.مثلاً اگر یک دستگاه استعماری در دنیا رسانه‌یی را اداره می کند، بیگمان تمام آنچه که از این رسانه صادر می شود، در خدمت آن هدف استعماری است.
یا مثلاً اگر یک یا چند کمپانی بر یکی از کشورهای امریکای لاتین یا آفریقا تسلط دارند - که البته هست و الان کمپانیهای بزرگ امریکایی و بین‌المللی بر کشورهایی تسلطهای غیر رسمی دارند؛
خیلی از آنها هم هستند که رسانه‌های همان کشورها را یا اداره می کنند، یا تغذیه می کنند، یا رسانه‌های اختصاصی دارند - کاری را می کنند که هدف آنها را در آن کشور تأمین میکند؛
ولو آن هدف، یک هدف مادّی یا یک هدف غیرانسانی باشد؛ اما مثل تاجر و سرمایه‌داری که اجازه نمی دهد پولش در غیر جهت اهداف شرکت یا کمپانیش به‌کار برود، عمل می کنند؛ صدا و سیما هم سرمایه‌ی عظیمی از همین قبیل است. یا مثلاً صهیونیستها که امروز تقریباً بیشترین رسانه‌ها و عمده‌ترین خبرگزاریهای دنیا در دست آنهاست .
و شبکه‌های تلویزیونی بزرگی را در امریکا و اروپا اداره می کنند، اینها اهداف مورد نظر خودشان را طراحی و طبقه‌بندی می کنند و برنامه‌هایی که زیر نظر آنهاست، دقیقاً طبق آن اهداف شکل می گیرد؛ کارشناسهای خبری هم استخدام می کنند، برای اینکه بتوانند آن اهداف را درست اداره کنند.
انسان کاری را که می خواهد بکند، همیشه نمی تواند آن را انجام بدهد؛ یا مطلبی را که در ذهنش هست، همیشه نمی تواند آن را به بهترین وجهی ادا کند؛ این یک کارِ تخصصی است؛ لذا اینها متخصصان را دعوت و استخدام می کنند که آن اهداف را تأمین نمایند.
امروز یکی از اهداف عمومی و مشترک قدرتمندان دنیا - عمدتاً در اروپا و امریکا و تا حدودی در ژاپن - مقابله با موج اسلام گرایی است. شماها در جریان اخبار و امواج دنیا هستید؛ ملاحظه می کنید که اینها نمی گذارند از رسانه‌هاشان چیزی خارج بشود، مگر اینکه در خدمت این هدف باشد.(13)
مدیریت فضای مجازی از منظر رهبری
«یک نکته دیگرى که شماها می‌توانید نقش ایفا کنید در داخل کشور که دیگر ربطى به این رونق تولید ندارد، مسأله امنیت فضاى مجازى است.امروز فضاى مجازى، در زندگى مردم، دیگر مثل پنج سال پیش و ده سال پیش نیست؛ گسترش فضاى مجازى، یک گسترش بسیار وسیع و عظیمى است. خب، این فضاى مجازى منافعى دارد، امکاناتى دارد، خطراتى هم دارد، خطرات بزرگى هم دارد. چنانچه این فضا ناامن باشد براى مردم، ضررش را مردم می‌بَرند.»(14)
رهبر معظم انقلاب اسلامی در آغاز سال ۱۴۰۰ و در اولین‌روز از سال نو در سخنرانی زنده تلویزیونی خطاب به ملّت شریف ایران، به‌صراحت از مدیریت فضای مجازی در کشور انتقاد کردند. ایشان فرمودند:
«متأسّفانه، در فضای مجازیِ کشور ما هم که آن رعایت‌های لازم با وجود این همه تأکیدی که من کردم، صورت نمی‌گیرد و در یک جهاتی واقعاً ول است که بایستی آن کسانی که مسئول هستند، حواسشان باشد.
همه کشورهای دنیا روی فضای مجازیِ خودشان دارند اِعمال مدیریت می‌کنند؛ [درحالی‌که] ما افتخار می‌کنیم به اینکه ما فضای مجازی را ول کرده‌ایم! این افتخار ندارد؛ این به هیچ وجه افتخار ندارد.
فضای مجازی را بایستی مدیریت کرد. از این امکان مردم استفاده کنند، برای مردم بلاشک، وسیله آزادی است، خیلی هم خوب است؛ امّا نباید این وسیله را در اختیار دشمن گذاشت که بتواند علیه کشور و علیه ملّت توطئه کند.»(15)
ایشان در جای دیگری می‌فرمایند: «این فضای مجازی، امروز از فضای حقیقیِ زندگی ما چند برابر بزرگ‌تر شده. بعضی‌ها اصلاً در فضای مجازی تنفّس می‌کنند. اصلاً آنجا تنفّس می‌کنند؛ زندگی‌شان در فضای مجازی است. جوانان هم سروکار دارند با فضای مجازی، با انواع‌واقسام چیزها و کارها، با برنامه‌های علمی‌اش، با اینترنتش، با شبکه‌های اجتماعی‌اش، با مبادلات و امثال اینها سروکار دارند؛ خب، اینجا لغزشگاه است.
هیچ‌کس نمی‌گوید آقا جادّه نکش. اگر شما در یک منطقه‌ای جادّه‌ای لازم دارید، خیلی خب، جادّه بکش، جادّه اتوبان هم بکش؛ امّا مواظب باش! آنجایی که ریزش کوه محتمل است، آنجا محاسبه لازم را بکنید.
ما به دستگاه‌های ارتباطی خودمان، به مجموعه وزارت ارتباطات و شورای عالی مجازی ـ که بنده از آن هم گله دارم ـ سفارشمان این است.
ما نمی‌گوییم این راه را ببندید؛ نه، اینکه بی‌عقلی است. یک کسانی نشسته‌اند، فکر کرده‌اند، یک راهی باز کرده‌اند به عنوان این فضای مجازی، و به قول خودشان سایبری، خیلی خب، از این استفاده کنید؛ منتها استفاده درست بکنید؛ دیگران دارند استفاده درست می‌کنند.
بعضی از کشورها طبق فرهنگ خودشان، این دستگاه‌ها را قبضه کرده‌اند. ما چرا نمی‌کنیم؟ چرا حواسمان نیست؟ چرا رها می‌کنیم این فضای غیرقابل کنترل و غیرمنضبط را؟ مسئول‌اند؛ یکی از مسئولین هم همین‌ها هستند؛ دستگاه وزارت ارتباطات است.»(16)
رها نمودن فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی و همه ظرفیت‌های دیگر این حوزه، می‌تواند استحکام پایه‌های اساسی انقلاب اسلامی را به خطر بیندازد. ایشان در دیدار اعضاء شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی فرموده‌اند:
«ما در مورد فضای مجازی این را می‌گوییم؛ می‌گوییم مواظب شلیک توپخانه دشمن باشید در این فضا؛ حواستان باشد. از این فضا، دشمن علیه هویت شما، موجودیت شما، نظام شما، انقلاب شما استفاده نکند.
آمارهای بی‌پایه می‌دهند، دروغ می‌گویند، نسبت دروغ می‌دهند، چهره‌های مورد قبول مردم را که باید مردم به اینها اعتقاد داشته باشند، تخریب می‌کنند، موفقیت‌های انقلاب را کتمان می‌کنند، دروغ‌انگاری می‌کنند.
ناموفقیت‌ها را، ضعف‌ها را، کاستی‌ها را اگر یکی است، هزار تا جلوه می‌دهند، اگر یک‌جاست، به همه‌جا تعمیم می‌دهند؛ کارهای دشمن اینهاست دیگر؛ اینها کارهای دشمن است؛ برای چه؟
برای اینکه راز پیروزی انقلاب اسلامی را دشمن فهمیده؛ رازش اعتقاد مردم و ایمان مردم است؛ میخواهد این ایمان را از بین ببرد. حالا اگر در طبقات سنین بالا نتوانست، [میخواهد] این اعتقاد را در جوان و نوجوان و نسل نو از بین ببرد که دیگر مردم پشت سر این انقلاب و این نظام نَایستند؛ هدفش این است.
اینکه مردم را ناامید کنند، مردم را بدبین کنند، اعتماد به نفس مردم را بگیرند، آینده را تاریک نشان بدهند، کاری است که امروز دشمن دارد میکند.»(17)
فرصت‌های فضای مجازی
وقتی صحبت از فضای مجازی میشود، قریب به اتّفاق ذهن افراد متوجّه سایت‌ها و صفحات وب میشود و حال آنکه این فضا بسیار گسترده و وسیع است و مواردی مانند:شبکه‌های خبری و اجتماعی مجازی چند لایه، بازی‌های آنلاین، آموزشگاه‌های الکترونیک، اتاق‌های گفت‌وگو، بانک‌های اطّلاعاتی دیجیتال و پیام‌رسان‌ها را شامل میشود.
بنابراین، چه بخواهیم و چه نخواهیم، نه تنها همه ما از کاربران فضای مجازی و ابزارهایی با هوش مصنوعی شده‌ایم، بلکه فضای مجازی به موازات زندگی حقیقی، تأثیرات خود را بر محیط، رفتار، باور و روابط اجتماعی ما برجای گذاشته و می‌گذارد و چاره و گریزی جز پذیرش آن نیست.
در چنین شرایطی، بهترین گزینه برای مواجهه با آن، شناخت دقیق این پدیده است. باید فرصت‌ها و تهدیدات آن را بشناسیم تا بتوانیم آگاهانه به سراغ آن برویم. مسئولان امر به جای رها کردن این محیط بسیار مهم و تأثیرگذار، باید برای هدایت و فرصت‌سازی از آن، برنامه و راهبرد داشته باشند.
پیدایش فنّاوری‌های ارتباطاتی و اطّلاعاتی، فرصت‌ها و تهدیدهای انقلاب را چنان برجسته کرده که استمرار و تکامل انقلاب اسلامی منوط به توجّه خاصّ و جدّی و سرمایه‌گذاری نظام در این زمینه است.
توجّه به فرصتی که فضای مجازی فراهم نموده است، در کلمات گهربار رهبر معظم انقلاب هم دیده میشود.
شناخت و دفع شبهات
«امروز شما ملاحظه کنید، هر انسانی که فرض کنید یک تبلت دستش باشد، با همه افکار و حرف‌های انحرافی می‌تواند روبه‌رو و مواجه بشود؛ حالا به‌قدری که ظرفیت دارد. با این نگاه به مسئله نگاه کنید که شما چقدر نقش می‌توانید ایفا کنید.به نظر من، این وسایل رسانه‌ای جدید، هم یک فرصت است، هم یک خطر است؛ فرصت از دو نظر، خطر از یک جهت. خطر از این‌جهت که ممکن است این حرفها و شُبهه‌ها، در ذهن جوان‌ها و در ذهن غیرجوان‌ها اثر بگذارد و اینها را منحرف کند؛ این، جهت خطر است.
امّا از دو جهت، فرصت است: یکی اینکه ما مطّلع می‌شویم که چه شُبهه‌هایی وجود دارد. یکی از مشکلات کار ما این است که ما شبهه‌ها را نمی‌شناسیم. من می‌بینم خیلی از آقایان محترم خب با دانشجو مواجه‌اند، [امّا] آنچه در ذهن او و در دل او می‌گذرد را نمی‌دانند.
ما به برکت فضای مجازی و این رسانه عظیم عمومی می‌توانیم کشف کنیم که چه چیزهایی امروز مطرح است؛ این، یک فرصت [است] که خب فرصت بسیار باارزشی است.
فرصت دوم هم این است که از همین طریق می‌توانیم شُبهه را برطرف کنیم و آن را إزاله کنیم. بنابراین، اینکه گفت «هر عُسری، دو یُسر همراهش است»، اینجا این تهدید، دو فرصت همراه خودش دارد که از این دو فرصت باید حدّاکثر استفاده را کرد.»(18)
عملیات روانی صدا وسیما به نفع اسرائیل!
اگر یک ادعای بی‌اعتبار و بی‌پایه مبنی بر کدگذاری افراد از طریق واکسن کرونا بیان شود و به طور نادرست در رسانه‌ها پخش شود، می‌تواند اثرات بسیار منفی بر روان جامعه داشته باشد.این نوع شایعات و توطئه‌ها می‌تواند به افزایش اضطراب، ترس، خشم و عدم اطمینان در جامعه منجر شود. افراد می‌توانند احساس عدم امنیت روانی کنند و این ممکن است منجر به اختلالات روانی و افزایش خطرات اجتماعی شود.
بنابراین، انتشار اخبار و اطلاعات بدون تایید و منابع قابل اعتماد می‌تواند به تشویش و ناامنی روانی در جامعه منجر شود و باید از اینگونه اقدامات پرهیز کرد تا امنیت روانی جامعه حفظ شود.
شبهه:
اظهارات عجیب رئیس پژوهشگاه رویان در تلویزیون (19) در پاسخ به این سوال مجری تلویزیون که ردیابی ژنتیکی افراد توسط اسرائیل بخاطر کد گذاری روی افراد از طریق واکسن کرونا صحیح است، چون بیولوژیک می‌تواند خیلی از اتفاقات که زمانی غیرممکن بود را ممکن کند. این موضوع باعث عملیات های امنیتی و روانی در جامعه شده است.در اوج جنگ ایران و اسرائیل، صداوسیما با طرح یکی از تئوری‌های توطئه که یک برگ سند پژوهشی معتبر درباره آن وجود ندارد، بر روی سناریوی تخیلی رهگیری و شناسایی اشخاصی که واکسن کرونا زده‌اند توسط اسرائیل مانور داد؛ اقدامی که چیزی به جز عملیات روانی به نفع صداوسیما نیست.
پاسخ:
این اظهارات در حالی مطرح میشود که در زمان شیوع بیماری کرونا نیز علی رغم تلاش وزارت بهداشت عده‌ای از گروه‌های ضد واکسن با اظهارات مشابه تلاش می‌کردند مردم را از تزریق واکسن منصرف کنند.که در همان زمان هم نسترن کشاورز محمدی دانشیار ارتقای سلامت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در خصوص ادعای قراردادن میکروچیپ در واکسن‌ها توسط دولتها، گفته بود که این یک ادعای اثبات نشده است.
کشورهای متعددی از جمله ایران واکسن تولید می‌کنند و هر کشوری انتخاب میکند از چه واکسنی استفاده کند. تاکنون هیچ گزارشی مبنی بر صحت این مسئله منتشر نشده است.
این اظهارات در زمان شیوع بیماری کرونا توسط گروه‌های ضد واکسن مطرح می‌شد و اغلب این اظهارات نیز در خصوص واکسن‌های mRNA است.
وی با بیان اینکه هیچ‌گونه چیپستی در ترکیب این واکسن‌ها وجود ندارد افزود: ده ترکیب در اینگونه واکسن‌ها وجود دارد که مهم‌ترین آنها مسنجر RNA هست، یعنی تیکه‌ای از ژنوم که RNA پیام‌رسان است.
و ساختار آن باعث میشود وقتی به سلول تزریق میشود به سیستم سلولی بدن یاد بدهد که پروتئینی را مربوط به کووید است را بسازد و پروتئین در سلول ساخته میشود و به سیستم ایمنی عرضه شده و باعث ایمنی بدن میشود.
ساختار مسنجر RNA این واکسن پس از مدتی در داخل سیتوپلاسم از بین می‌رود و اصطلاحاً خرد میشود و آثاری از آن باقی نمی‌ماند و تنها اثر باقی مانده خاطره‌ای است که در سیستم ایمنی به وجود می‌آورد،.
در این واکسن چهار ترکیب چربی در این واکسن داریم، چربی‌های مختلف واکسن به صورت کروی هستند که RNA های پیام‌رسان داخل این کره‌ها قرار می‌گیرد و از ساختار RNA پیام‌رسان حفاظت میکند به دلیل این ساختار mRNA شکننده است.
کار چربی‌ها حفاظت از mRNA هست، یک جز دیگر واکسن قند یا ساکارز است که به واکسن اضافه میشود، همانطور که می‌دانیم این واکسن‌ها باید در دمای پایین نگهداری شوند .
و برای اینکه مواد واکسن ناهمگن نشوند از قند نیز استفاده میشود تا در هنگام منجمد کردن ساختار آن حفظ شود. چهار نمک مختلف نیز در واکسن وجود دارد که این نمک‌ها باعث میشود پایداری واکسن‌ها در محیط بدن به خوبی باشد و پایدار باشد.(20)
تکرار ادعا های غیر علمی
این اجزا در واکسن mRNA وجود دارد و هیچ جز دیگری در این ساختار وجود ندارد، در گذشته افراد ضد واکسن برخی اظهارات را مطرح می‌کردند و پاسخ‌ها داده شد اما متأسفانه امروز نیز شاهد تکرار این اظهارات غیرعلمی هستیم.محققان کشور درحال تلاش برای تولید واکسن‌های mRNA در کشور هستند زیر سوال بردن این واکسن‌ها کار درستی نیست.
روی این واکسن‌ها در کشور ما هم مطالعات زیادی صورت گرفته است این اظهارات غیرعلمی برای کنترل تحرک مردم و کنترل رفتار اسنان غیر علمی است.
برخی نیز مدعی هستند که این واکسن ترکیب ژنوم انسان را تغییر میدهد این اظهار نظر نیز غیرعلمی است و رد شده است، زیرا واکسن mRNA در سیتوپلاسم سلول پروتئین تولید میکند و هیچ راهی برای ورود به هسته سلول ندارد و هیچ مطاله‌ای تا کنون این موضوع را اثبات نکرده است.
ممکن است در طی تولید فرایند این واکسن‌ها مقدار بسیار کمی سکانس‌های DNA در این واکسن وجود داشته باشد که این واکسن نیز ضرری ندارد به دلیل اینکه در واکسن‌های غیرفعال نیز این اجزا وجود دارد.
اظهارات عجیب مجری تلویزیون درباره ردیابی ژنتیکی افراد توسط اسرائیل و کد گذاری روی افراد از طریق واکسن کرونا یکی از عملیات های امنیتی و روانی در جامعه خواهد شد.(21)
پس اثرات منفی انتشار اطلاعات نادرست و بی‌اساس علمی در مورد واکسن‌ها یا هر موضوع دیگری دارای پیامدهای زیر است.
1.افزایش ترس و اضطراب در جامعه
2.کاهش اعتماد به منابع و اطلاعات
3.افزایش تنش‌ها و اختلافات در جامعه
4.افزایش انزوا و افزایش احساس ناامنی در افراد
5.کاهش اعتماد به سیستم بهداشت و درمان
6.افزایش احساس ترس و بی‌اطمینانی درباره واکسن‌ها و پیامدهای آنها
7.افزایش انتشار اطلاعات غلط و ترویج نظریات توطئه‌ای
8.کاهش توانایی جامعه در مواجهه با بحران‌های بهداشت عمومی
نتیجه:
جمع بندی و چکیده نظرات مقام معظم رهبری درباره فضای مجازی و رسانه های ارتباطی به قرار زیر است .1- پدیده فضای مجازی، از اهمّیّت والایی برخوردار است؛
2- فضای مجازی، نیازمند یک مدیریت صحیح و کارآمد است و نباید رها و افسارگسیخته باشد؛
3- در فضای مجازی باید قویّ شد. این مسأله، حیاتی است؛
4- تبلیغ مفاهیم و معارف اسلامی در فضای مجازی ضروری است؛
5- مبارزه با کفر و الحاد و نفاق در فضای مجازی، بهتر صورت می‌گیرد؛
6- در تولید محتوا برای فضای مجازی باید به امیدآفرینی توجّه شود؛
7- تأمین امنیّت فضای مجازی، لازم است؛
8- فضای مجازی، ظرفیت مناسبی برای شناختن شبهات و پاسخگویی به آنهاست؛
پی نوشت:
1.بیانات در دیدار مردم آذربایجان شرقی(۱۳۹۱/۱۱/۲۸)
2. بیانات در دیدار رئیس و مسئولان قوه قضائیه (1402/04/06)
3. بیانات در دیدار رئیس و مسئولان قوه قضائیه (1401/04/07)
4. بیانات در دیدار فرماندهان نیروی انتظامی جمهوری اسلامی (1394/02/06)
5.بیانات در دیدار شرکت‌کنندگان در مسابقات بین‌المللی قرآن کریم (1392/03/18)
6.جلد 7 - صفحه 401.
7. آیه مبارکه 60 سوره احزاب.
8. سایت قدس :حجت‌الاسلام دکتر حسن غفاری‌فر، عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم علیه‌السلام،
9. همان
10. سوره مبارکه فاطر آیه 43
11.بیانات در دیدار مسئولان سازمان صدا و سیما (1381/11/15)
12.بیانات در دیدار مدیران و برنامه‌سازان رسانه‌ای کشورهای مختلف (۱۳۸۵/۰۲/۲۶)
13.بیانات در دیدار مدیران مراکز سازمان صدا و سیما در استان‌ها(۱۳۷۰/۱۲/۰۷)
14. بیانات در دیدار جمعی از فرماندهان نیروی انتظامی، (1398/02/08.)
15. بیانات در سخنرانی نوروزی خطاب به ملّت ایران،(1400/01/01.)
16. بیانات در دیدار جمعی از معلّمان و فرهنگیان،(1395/02/13.)
17. بیانات در جمع اعضاء شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی،(1396/01/06)
18. بیانات در جمع مدیران و اساتید موسّسه امام صادق(علیه السلام)، (1396/03/01)
19.شاهرودی رئیس پژوهشگاه رویان: سه شنبه ۸ آبان ۱۴۰۳
20.سید علیرضا ناجی رئیس مرکز تحقیقات ویروس شناسی و آزمایشگاه ویروس شناسی بیمارستان مسیح دانشوری.
21.همان
منابع:
https://farsi.khamenei.ir/newspart-print?tid=1606&npt=7https://farsi.khamenei.ir/newspart-index?tid=2275
https://farsi.khamenei.ir/newspart-index?tid=2558
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3340
https://farsi.khamenei.ir/newspart-index?tid=3124
https://farsi.khamenei.ir/newspart-print?tid=2762
https://wiki.ahlolbait.com/آیه 60 سوره احزاب
https://www.qudsonline.ir/news/102354
https://www.tabnak.ir/fa/news/1268607
https://borna.news/fa/news/2155744
https://www.hamyaar.ir/post/10673
