سيستم مديريت محتوا( CMS) چيست؟
نويسنده: محمد کرامتي
اين سيستم ها که امروزه در وب به نام CMS شناخته مي شوند، مخفف Content Management system مي باشند که يک برنامه نرم افزاري روي سرور هستند و به مدير سايت اجازه مي دهند تا محتواي سايت را بدون نياز به طراحي دوباره تغيير دهد. در واقع طراح اوليه سايت يک بار سيستم CMS را طراحي مي کند و تعدادي قالب آماده براي صفحات طراحي کرده و آن را روي سايت شما نصب مي کند. و شما به راحتي مي توانيد صفحات ديگري را به آن اضافه يا صفحات موجود را ويرايش کنيد.
اگر شما سايت خود را اصلاً به روز نمي کنيد، بايد کم کم به فکر بيافتيد، چون بيننده هاي شما وقتي هميشه با يک صفحه هميشگي روبرو شوند کم کم شما را فراموش مي کنند، چون چيز جديدي براي عرضه نداريد.
1- مديريت اطلاعات فرستاده شده توسط کاربران و تأييد اطلاعات
2- چند زبانه بودن
3- ايجاد نقشه سايت دايناميک
4- امکان ايجاد تجارت الکترونيک يا فروشگاه مجازي
5- ايجاد فرم براي دريافت اطلاعات کاربران
6- بهينه سازي تصاوير آپلود شده
7- ايجاد و به روز کردن متا تگ ها
8- امکان جست و جو در مطالب سايت
9- امنيت بيشتر
10- گزارش آمار بازديد از صفحات
11- و ...
1- امکان فرستادن اطلاعات به سايت توسط چند کاربر
2- آرشيو بندي اتوماتيک اطلاعات براساس تاريخ و موضوع
3- ايجاد امکان جست و جو در اطلاعات قبلي
4- ايجاد لينک دائم براي هر مطلب و متا تگ براي آن
5- و امکانات جانبي ديگر مثلاً ايجاد يک صفحه به عنوان لينکستان و ...
سيستم مديريت محتواي صفحه محور(Page base CMS):
اين CMSها واحد اطلاعاتي وب سايت را صفحه در نظر گرفته اند. به عبارت ديگر سايت را هويتي متشکل از صفحات مي دانند و لذا تمام سعي خود را مصروف مديريت صفحه مي کنند و به مدير سايت امکان ايجاد صفحاتي مجزا، داراي لينک به ديگر صفحات، و قابل ذخيره سازي روي سرورهاست به يکي از فرمت هاي jsp، php، asp، html، htm، ... را مي دهند. نقطه کمال اين گونه CMSها حداکثر پياده سازي محيطي با توانايي هاي Microsoft Front Page يا Macromedia Dreamwaver است. جست و جو در اين سايت ها بر اساس اطلاعات متني موجود در صفحات است و عبارت Search شده را در هر صفحه اي که يافت، لينک آن صفحه را خواهد آورد. استفاده از اين گونه CMSها داراي ويژگي ها و مزايا و معايبي است:
با اين گونه CMSها مي توان وب سايت هاي مقياس کوچک (Small Web)- از 10 صفحه تا 100 صفحه- و وب سايت هاي مقياس متوسط (Medium Web)- از 100 صفحه تا 1000 صفحه - را پياده سازي کرد. لکن راه اندازي سايت هاي مقياس بزرگ(Large Web)- از 1000 تا 10000 صفحه - و بالاتر با چنين CMSهايي ميسر نيست. زيرا اين گونه CMSها، اصولاً از بانک اطلاعاتي استفاده نمي کنند و ايجاد صفحات به صورت دستي است.
اين گونه CMSها انعطاف پذيري فوق العاده اي در طراحي دلخواه ظاهر گرافيکي صفحات اصلي و صفحات داخلي سايت در اختيار مي گذارند به نحوي که کاربر مي تواند هرکدام از صفحات داخلي خود را به نحو دلخواه طراحي کند. البته تغيير کليات گرافيکي سايت از صفحات اول به صفحات داخلي، در هيچ وب سايت رسمي جايگاهي ندارد و اگر در سايتي مانند Yahoo با حرکت به صفحات داخلي شماي سايت عوض مي شود به اين خاطر است که مثلاً بخش آب و هواي ياهو Weather.Yahoo.com خود در واقع سايتي مجزا با کارکردي مجزا است که به صورت زير مجموعه اي از مجموعه عظيم ياهو ديده مي شود. کاربري که قصد دارد سايت خود را با چنين CMSاي مديريت کند، بايد اطلاعات زيادي در رابطه با طراحي وب و HTML داشته باشد. به عبارت ديگر کاربري اين سيستم، مانند کاربري Microsoft Front Page يا Macromedia Dreamwaver مي باشد با اين تفاوت که اين نرم افزار تحت وب است. امروزه که نرم افزارهاي Microsoft Front Page يا Macromedia Dreamwaver خود امکان اتصال با وب هاست را دارند و کسي که به کاربري آنها آشنا باشد به راحتي مي تواند از روي کامپيوتر خود سايت را به صورت Page base مديريت کند، نيازي به خريد نرم افزاري تحت وب نيست.
به اين ترتيب مدير سايت بدون آشنايي با آنچه در پس پرده مسائل فني اتفاق مي افتد اطلاعات در فرم ها وارد کرده و سيستم با ذخيره سازي اين اطلاعات در بانک اطلاعاتي، سايت را سازماندهي مي کند.
کاربري که قصد دارد سايت خود را با چنين CMSاي مديريت کند، لازم نيست از مسائل فني طراحي وب و HTML سر در بياورد. زيرا اين کار به صورت اتوماتيک و پشت صحنه براي وي انجام مي شود.
اصولاً کاربري و کار با اين نرم افزارهاي مديريت محتواي قابليت محور آسان تر، دلپزيرتر و کاربر پسندتر مي باشد، زيرا براي ايجاد يک خبر، به راحتي وارد بخش مديريت اخبار شده و خبر مورد نظرتان را ايجاد کرد و کاربران مي دانند که براي ايجاد هر تغييري بايد به چه بخشي مراجعه نمايند.
1. قبل از هر چيز بايد مشخص کنيد که قصد ايجاد چه نوع سايتي را داريد؟ آيا سايت شما Portal است و براساس روابط متقابل کاربر و مديران سايت است؟ آيا سايت شما تنها يک Weblog است و شامل نوشته هاي روزمره مي شود؟ آيا يک سايت آماري با هدف اطلاع رساني مي خواهيد؟ آيا سايت شما يک محيط براي انجام يک پروژه تيمي است؟
شايد سايت شما يکي يا ترکيبي از موارد فوق باشد . اين اولين و مهم ترين گام در تصميم گيري است . با جواب دادن به پرسش هاي بالا شما ميدان بازي خود را از نظر بزرگي مي شناسيد و وارد بازي مي شويد.
2. گام بعدي اين است که مشخص کنيد چه ويژگي ها و امکاناتي مورد نياز شما است؟ آيا قصد نمايش اطلاعات به صورت پويا( Dynamic) را داريد و يا ايستا( Static)؟ آيا نياز به يک تقويم وقايع و رويدادها داريد؟ آيا نياز به يک بخش Upload/Download داريد؟ آيا يک آلبوم تصاوير هم مي خواهيد؟ آيا به يک سيستم نظرسنجي و برآورد نياز داريد؟ آيا نياز به يک تابع ترجمه داريد؟
موارد بالا Modules يا Plug-ins ناميده مي شوند و عموماً به صورت امکاناتي افزودني( Add-ons) به هسته سيستم هستند.( بعضي مواقع اين امکانات در سيستم مبنا فراهم شده اند) بيشتر سيستم هاي عرضه شده از Moduleهاي متعددي پشتيباني مي کنند اما ممکن است اين امکانات جاري در نسخه هاي بعدي سيستم پشتيباني نشوند و سازگار با تغييرات نباشند( Incompatible)! تنها پشتيباني از Module مورد نظر شما کافي نيست بلکه بايد توجه کنيد که چطور امکانات مورد نظر شما کار مي کنند؟ آيا خواسته هاي شما را برآورده مي کنند؟ گروه هاي مختلف يک ويژگي را از راه هاي مختلف پياده سازي مي کنند! نکته کليدي در اينجا آزمايش است زيرا بهترين راه حل براي آگاهي از قابليت هاي يک سيستم است.
3. حالا که سيستم مبنا و Moduleهاي مورد نياز خود را مشخص کرديد، بايد به نحوه نمايش سايت خود دقت کنيد( Presentation). در حال حاضر بيشتر CMSها امکان استفاده از CSS و Template را فراهم مي آورند که اين امکان را به شما مي دهند که به سرعت ظاهر سايت خود را تغيير دهيد.( Site Skin) محتويات مشابه با ظواهر مختلف مي توانند يک منظره کاملاً دراماتيک را ترسيم کنند! اين منظره مي تواند خيلي جذاب باشد و يا برعکس. همه چيز به تصور شما بستگي دارد! خبر خوب اين است که اگر شما فردي خلاق يا هنرمند نيستيد، نبايد غصه بخوريد زيرا منابع متعددي در اطراف شما وجود دارد که مي تواند به شما کمک کنند! اين منابع به صورت Templateهايي هستند که توسط افرادي خلاق طراحي شده اند و در دسترس عموم قرار داده شده اند. شما مي توانيد اين قالب ها را Download کرده به سايت خود اضافه کنيد و با اين کار رنگ و بوي تازه اي به سايت خود بدهيد!
4. حالا که لايه نمايش سايت خود را تعريف کرديد بايد روي محتويات سايت خود تمرکز کنيد. محتوا خيلي خيلي مهم است! بدون محتوا، هر چقدر هم که سايت زيبايي داشته باشيد، فايده اي ندارد! سايت شما بي فايده است، هيچ کاربري حاضر نمي شود براي بار دوم به سايت شما سر بزند و کم کم سايت شما محو مي شود! اطلاعات مي تواند به فرم هاي مختلفي ارائه شود. ممکن است مطالب کاربردي باشد يا مطالب طنز يا مطالب علمي و يا حتي چگونگي ساخت يک تله موش بهتر! محتواي خوب باعث جذب مخاطب مي شود( شبيه يک شکلات که به بچه هاي کوچک مي دهيد!) اگر يک سايت خبري داريد، داشتن امکان تبادل اطلاعات با منابع ديگر از طريق RSS مهم است. بسته به نوع سايت شما امکانات محتوايي مختلفي مطرح مي شود.
5. حالا که تمام مراحل بالا را انجام داده ايد، فقط يک قدم مي ماند و آن نگهداري (maintenance) و تجديد( renewal) سايت است. با گذشت زمان چه اتفاقي بر روي محتواي قديمي مي افتد؟ آيا آنها آرشيو مي شوند و يا در دسترس مي مانند؟ آيا اين امکان وجود دارد که در صورت خرابي Server تمام سيستم بر روي يک محيط مجزا بازسازي مجدد (Restore) شوند؟ آيا امکان گرفتن نسخه پشتيبان( Backup) در سيستم وجود دارد يا اين کار بايد به صورت دستي صورت بگيرد؟
هر CMSاي با روش خود اين مسأله را حل مي کند. براي اطلاع از اين امکانات و مقايسه آن در CMSهاي مختلف، بهتر است Froumهاي مربوط به CMS را در اينترنت جست و جو کنيد و با مديران سايت هاي ديگر که تجربه بيشتري دارند مشورت کنيد.
منبع:دنياي کامپيوتر و ارتباطات، شماره 86
/ن
چرا شما به يک CMS نياز داريد؟
اگر شما سايت خود را اصلاً به روز نمي کنيد، بايد کم کم به فکر بيافتيد، چون بيننده هاي شما وقتي هميشه با يک صفحه هميشگي روبرو شوند کم کم شما را فراموش مي کنند، چون چيز جديدي براي عرضه نداريد.
يک CMS چه امکاناتي دارد؟
1- مديريت اطلاعات فرستاده شده توسط کاربران و تأييد اطلاعات
2- چند زبانه بودن
3- ايجاد نقشه سايت دايناميک
4- امکان ايجاد تجارت الکترونيک يا فروشگاه مجازي
5- ايجاد فرم براي دريافت اطلاعات کاربران
6- بهينه سازي تصاوير آپلود شده
7- ايجاد و به روز کردن متا تگ ها
8- امکان جست و جو در مطالب سايت
9- امنيت بيشتر
10- گزارش آمار بازديد از صفحات
11- و ...
CMSهاي اطلاعاتي
1- امکان فرستادن اطلاعات به سايت توسط چند کاربر
2- آرشيو بندي اتوماتيک اطلاعات براساس تاريخ و موضوع
3- ايجاد امکان جست و جو در اطلاعات قبلي
4- ايجاد لينک دائم براي هر مطلب و متا تگ براي آن
5- و امکانات جانبي ديگر مثلاً ايجاد يک صفحه به عنوان لينکستان و ...
انواع CMS
سيستم مديريت محتواي صفحه محور(Page base CMS):
اين CMSها واحد اطلاعاتي وب سايت را صفحه در نظر گرفته اند. به عبارت ديگر سايت را هويتي متشکل از صفحات مي دانند و لذا تمام سعي خود را مصروف مديريت صفحه مي کنند و به مدير سايت امکان ايجاد صفحاتي مجزا، داراي لينک به ديگر صفحات، و قابل ذخيره سازي روي سرورهاست به يکي از فرمت هاي jsp، php، asp، html، htm، ... را مي دهند. نقطه کمال اين گونه CMSها حداکثر پياده سازي محيطي با توانايي هاي Microsoft Front Page يا Macromedia Dreamwaver است. جست و جو در اين سايت ها بر اساس اطلاعات متني موجود در صفحات است و عبارت Search شده را در هر صفحه اي که يافت، لينک آن صفحه را خواهد آورد. استفاده از اين گونه CMSها داراي ويژگي ها و مزايا و معايبي است:
با اين گونه CMSها مي توان وب سايت هاي مقياس کوچک (Small Web)- از 10 صفحه تا 100 صفحه- و وب سايت هاي مقياس متوسط (Medium Web)- از 100 صفحه تا 1000 صفحه - را پياده سازي کرد. لکن راه اندازي سايت هاي مقياس بزرگ(Large Web)- از 1000 تا 10000 صفحه - و بالاتر با چنين CMSهايي ميسر نيست. زيرا اين گونه CMSها، اصولاً از بانک اطلاعاتي استفاده نمي کنند و ايجاد صفحات به صورت دستي است.
اين گونه CMSها انعطاف پذيري فوق العاده اي در طراحي دلخواه ظاهر گرافيکي صفحات اصلي و صفحات داخلي سايت در اختيار مي گذارند به نحوي که کاربر مي تواند هرکدام از صفحات داخلي خود را به نحو دلخواه طراحي کند. البته تغيير کليات گرافيکي سايت از صفحات اول به صفحات داخلي، در هيچ وب سايت رسمي جايگاهي ندارد و اگر در سايتي مانند Yahoo با حرکت به صفحات داخلي شماي سايت عوض مي شود به اين خاطر است که مثلاً بخش آب و هواي ياهو Weather.Yahoo.com خود در واقع سايتي مجزا با کارکردي مجزا است که به صورت زير مجموعه اي از مجموعه عظيم ياهو ديده مي شود. کاربري که قصد دارد سايت خود را با چنين CMSاي مديريت کند، بايد اطلاعات زيادي در رابطه با طراحي وب و HTML داشته باشد. به عبارت ديگر کاربري اين سيستم، مانند کاربري Microsoft Front Page يا Macromedia Dreamwaver مي باشد با اين تفاوت که اين نرم افزار تحت وب است. امروزه که نرم افزارهاي Microsoft Front Page يا Macromedia Dreamwaver خود امکان اتصال با وب هاست را دارند و کسي که به کاربري آنها آشنا باشد به راحتي مي تواند از روي کامپيوتر خود سايت را به صورت Page base مديريت کند، نيازي به خريد نرم افزاري تحت وب نيست.
سيستم مديريت محتواي قابليت محور( Future Base CMS):
به اين ترتيب مدير سايت بدون آشنايي با آنچه در پس پرده مسائل فني اتفاق مي افتد اطلاعات در فرم ها وارد کرده و سيستم با ذخيره سازي اين اطلاعات در بانک اطلاعاتي، سايت را سازماندهي مي کند.
محاسن و معايب اين گونه از پرتال ها
کاربري که قصد دارد سايت خود را با چنين CMSاي مديريت کند، لازم نيست از مسائل فني طراحي وب و HTML سر در بياورد. زيرا اين کار به صورت اتوماتيک و پشت صحنه براي وي انجام مي شود.
اصولاً کاربري و کار با اين نرم افزارهاي مديريت محتواي قابليت محور آسان تر، دلپزيرتر و کاربر پسندتر مي باشد، زيرا براي ايجاد يک خبر، به راحتي وارد بخش مديريت اخبار شده و خبر مورد نظرتان را ايجاد کرد و کاربران مي دانند که براي ايجاد هر تغييري بايد به چه بخشي مراجعه نمايند.
CMS مورد نظر را چگونه انتخاب کنيم؟
1. قبل از هر چيز بايد مشخص کنيد که قصد ايجاد چه نوع سايتي را داريد؟ آيا سايت شما Portal است و براساس روابط متقابل کاربر و مديران سايت است؟ آيا سايت شما تنها يک Weblog است و شامل نوشته هاي روزمره مي شود؟ آيا يک سايت آماري با هدف اطلاع رساني مي خواهيد؟ آيا سايت شما يک محيط براي انجام يک پروژه تيمي است؟
شايد سايت شما يکي يا ترکيبي از موارد فوق باشد . اين اولين و مهم ترين گام در تصميم گيري است . با جواب دادن به پرسش هاي بالا شما ميدان بازي خود را از نظر بزرگي مي شناسيد و وارد بازي مي شويد.
2. گام بعدي اين است که مشخص کنيد چه ويژگي ها و امکاناتي مورد نياز شما است؟ آيا قصد نمايش اطلاعات به صورت پويا( Dynamic) را داريد و يا ايستا( Static)؟ آيا نياز به يک تقويم وقايع و رويدادها داريد؟ آيا نياز به يک بخش Upload/Download داريد؟ آيا يک آلبوم تصاوير هم مي خواهيد؟ آيا به يک سيستم نظرسنجي و برآورد نياز داريد؟ آيا نياز به يک تابع ترجمه داريد؟
موارد بالا Modules يا Plug-ins ناميده مي شوند و عموماً به صورت امکاناتي افزودني( Add-ons) به هسته سيستم هستند.( بعضي مواقع اين امکانات در سيستم مبنا فراهم شده اند) بيشتر سيستم هاي عرضه شده از Moduleهاي متعددي پشتيباني مي کنند اما ممکن است اين امکانات جاري در نسخه هاي بعدي سيستم پشتيباني نشوند و سازگار با تغييرات نباشند( Incompatible)! تنها پشتيباني از Module مورد نظر شما کافي نيست بلکه بايد توجه کنيد که چطور امکانات مورد نظر شما کار مي کنند؟ آيا خواسته هاي شما را برآورده مي کنند؟ گروه هاي مختلف يک ويژگي را از راه هاي مختلف پياده سازي مي کنند! نکته کليدي در اينجا آزمايش است زيرا بهترين راه حل براي آگاهي از قابليت هاي يک سيستم است.
3. حالا که سيستم مبنا و Moduleهاي مورد نياز خود را مشخص کرديد، بايد به نحوه نمايش سايت خود دقت کنيد( Presentation). در حال حاضر بيشتر CMSها امکان استفاده از CSS و Template را فراهم مي آورند که اين امکان را به شما مي دهند که به سرعت ظاهر سايت خود را تغيير دهيد.( Site Skin) محتويات مشابه با ظواهر مختلف مي توانند يک منظره کاملاً دراماتيک را ترسيم کنند! اين منظره مي تواند خيلي جذاب باشد و يا برعکس. همه چيز به تصور شما بستگي دارد! خبر خوب اين است که اگر شما فردي خلاق يا هنرمند نيستيد، نبايد غصه بخوريد زيرا منابع متعددي در اطراف شما وجود دارد که مي تواند به شما کمک کنند! اين منابع به صورت Templateهايي هستند که توسط افرادي خلاق طراحي شده اند و در دسترس عموم قرار داده شده اند. شما مي توانيد اين قالب ها را Download کرده به سايت خود اضافه کنيد و با اين کار رنگ و بوي تازه اي به سايت خود بدهيد!
4. حالا که لايه نمايش سايت خود را تعريف کرديد بايد روي محتويات سايت خود تمرکز کنيد. محتوا خيلي خيلي مهم است! بدون محتوا، هر چقدر هم که سايت زيبايي داشته باشيد، فايده اي ندارد! سايت شما بي فايده است، هيچ کاربري حاضر نمي شود براي بار دوم به سايت شما سر بزند و کم کم سايت شما محو مي شود! اطلاعات مي تواند به فرم هاي مختلفي ارائه شود. ممکن است مطالب کاربردي باشد يا مطالب طنز يا مطالب علمي و يا حتي چگونگي ساخت يک تله موش بهتر! محتواي خوب باعث جذب مخاطب مي شود( شبيه يک شکلات که به بچه هاي کوچک مي دهيد!) اگر يک سايت خبري داريد، داشتن امکان تبادل اطلاعات با منابع ديگر از طريق RSS مهم است. بسته به نوع سايت شما امکانات محتوايي مختلفي مطرح مي شود.
5. حالا که تمام مراحل بالا را انجام داده ايد، فقط يک قدم مي ماند و آن نگهداري (maintenance) و تجديد( renewal) سايت است. با گذشت زمان چه اتفاقي بر روي محتواي قديمي مي افتد؟ آيا آنها آرشيو مي شوند و يا در دسترس مي مانند؟ آيا اين امکان وجود دارد که در صورت خرابي Server تمام سيستم بر روي يک محيط مجزا بازسازي مجدد (Restore) شوند؟ آيا امکان گرفتن نسخه پشتيبان( Backup) در سيستم وجود دارد يا اين کار بايد به صورت دستي صورت بگيرد؟
هر CMSاي با روش خود اين مسأله را حل مي کند. براي اطلاع از اين امکانات و مقايسه آن در CMSهاي مختلف، بهتر است Froumهاي مربوط به CMS را در اينترنت جست و جو کنيد و با مديران سايت هاي ديگر که تجربه بيشتري دارند مشورت کنيد.
منبع:دنياي کامپيوتر و ارتباطات، شماره 86
/ن
