دست دادن نشان‌دهنده ادب اجتماعی است و از آیین‌های پسندیده در آیین اسلام به حساب می‌آید. دست دادن بر طبق روایات باعث آمرزش گناهان می‌شود و کینه و کدورت‌ها را از بین می‌برد.
قال النبی صلى الله علیه وآله: تصافحوا فإن التصافح یذهب السخیمة (1)
اما تمام این آثار و برکات، در دست دادن با محارم صدق می‌کند و دست دادن با نامحرم، اثرات عکس دارد. بر طبق شرع اسلام، دست دادن با نامحرم، چه مسلمان باشد و چه غیر مسلمان، حرام است.
باید بدانیم که یکی از راهکارهای شیطان برای دعوت مومنان به نافرمانی خداوند متعال، استصغار و عادی جلوه دادن گناه و توجیهات بدون دلیل است.
توجیهات برای دست دادن با نامحرم:
توجیه اول:
امتناع از دست دادن با خانمی که دستش را در برابرمان دراز کرده است، بی‌احترامی است و موجب رنجش خاطر زن می‌شود، بخاطر همین گرچه دست دادن با نامحرم گناه است ولی بی‌احترامی به اشخاص و آزردن آنان گناه بزرگتری است، بنابراین برای فرار کردن از گناه بزرگتر، گناه کوچکتر را مرتکب می‌شویم.توجیه دوم:
دست دادن با زنان یک امر عرفی و عادی است که بصورت روزمره در بین مردم جهان شایع است و نگاه جنسیتی به آن توهین به خودمان محسوب می‌شود.پاسخ به توجیه اول:
زنی که دستش را در برابرمان دراز کرده یا از حکم اسلام در این زمینه مطلع است و یا مطلع نیست. اگر زنی مسلمان و مطلع باشد ولی بخاطر غفلت یا بی‌مبالاتی نسبت به احکام دست دراز کرد، به محض مشاهده امتناع از طرف مقابل، علت آن را درک می‌کند و می‌داند دست ندادن از روی بی‌احترامی نیست بلکه بخاطر التزام به حکم شرعی است بخاطر همین رنجیده نمی‌شود، چه بسا خویشتنداری شخص را تحسین می‌کند و برایش احترام ویژه قائل می‌شود.اگر زنی غیر مسلمان و غیر مطلع باشد، گر چه در وهله اول این رفتار را غیر محترمانه قلمداد می‌کند و ناراحت می‌شود، ولی بعد از اطلاع یافتن از اینکه اسلام، دست دادن با زن نامحرم را برای پیروان خود حرام دانسته است، کاملا موقعیت طرف مقابل را درک می‌کند و به اعتقادات وی احترام می‌گذارد.
پاسخ به توجیه دوم:
همانطور که گفتیم، سبک شمردن گناه، یکی از دام‌های شیطان است.در روایتی از پیامبر اکرم صلّی الله علیه وآله وسلّم آمده است:
إن إبلیس رضی منکم بالمحقرات والذنب الذی لا یغفر قول الرجل : لا أواخذ بهذا الذنب استصغارا له (2) یک مسلمان باید بیش از گناهان کبیره، از گناهانی بترسد که در نظرش کوچک جلوه می‌کند.امام علی علیه السلام در این زمینه فرمودند: أعظم الذّنوب عند اللّه سبحانه ذنب صغر عند صاحبه (3).
دست دادن با نامحرم به بهانه اینکه امری عرفی است، توجیه بی دلیلی است زیرا اولا عرف و تعاملات اجتماعی ملاک احکام شرعی نیستند. ثانیا نگاه جنسیتی لزوما مقید به قید شهوت نیست و به محض ارتباط مرد و زن، احکام ناظر به حدود شرعی محرم و نامحرم جاری می‌شود.
دین اسلام، دین رحمت است و به خاطر شدت رحمتی که دارد، دستوراتی را وضع کرده که پیروانش را از وقوع به مهلکه گناه و معصیت برهاند. رابطه نامشروع «زنا» در تمامی ادیان آسمانی، گناهی بزرگ به شمار می‌رود از این رو، خداوند متعال به خاطر رحمت واسعه‌اش، تمامی مقدمات و راه‌های ارتکاب آن را تحریم کرده است.
در فرآیند دست دادن، احساس صمیمیت و نزدیکی در طرفین ایجاد می‌شود و اگر چه همیشه موجب کشیده شدن به گناه نیست ولی می‌تواند احساسات را در طرفین تحریک کند و مقدمه‌ای برای روابط نزدیکتر باشد. از این رو سبک شمردن و تقلیل آن به یک امر عرفی و عادی، غفلت از ارتکاب گناه است.
موارد اضطراری
در مواقع اضطراری که دست ندادن باعث افتادن در عسر و حرجی می‌شود که در حالت عادی قابل تحمل نیست، دست دادن بدون لمس مستقیم، مثلا با دستکش، بلا مانع می‌باشد.در استفتائی از دفتر حضرت آیت الله العظمی سید علی سیستانی حفظه الله آمده است:
پرسش: در کشورهای اروپایی دست دادن به عنوان سلام و درود مطرح است، گاهی ترک آن کار به محرومیت و اخراج از کارخانه و مدرسه و امثال آن می کشد، آیا یک مرد و یا یک زن مسلمان می تواند در چنین حالات استثنایی دست به نامحرم بدهد؟پاسخ:
اگر ممکن است باید از دستکش و مانند آن استفاده کند و اگر اصلاً ممکن نبود، می تواند در جایی که ترک چنان کاری موجب ضرر و زیان طاقت فرسا می شود، دست بدهد.(4)
- تحف العقول / ابن شعبة الحرانی / المجلّد : 1 / الصفحة : 55.
- بحار الأنوار / العلامة المجلسی / المجلد : 73 / الصفحة : 363 / ط مؤسسة الوفاء.
- غرر الحکم و درر الکلم / التمیمی الآمدی، عبد الواحد بن محمد / المجلد : 1 / الصفحة : 201.
- https://www.sistani.org/persian/qa/0901/
