چرا عزاداری امام حسین از اول محرم شروع می شود؟ سخن را با این مقدمه آغاز می کنیم که :حوادث گذشته هر جامعه می‌تواند در سرنوشت آن جامعه و جوامع دیگر، آثار عظیمی داشته باشد. اگر حادثه، حادثۀ مفیدی بود و در جای خود آثار و برکاتی داشت،
بازنگری، بازسازی و زنده نگه‌داشتن آن می‌تواند آثار و برکات زیادی داشته باشد و فراموش کردن آن موجب خسارت‌های جبران ناپذیری برای جامعه بشری است؛.
زیرا حوادث مهمی که در تاریخ ملت‌ها به وجود می‌آیند هزینه‌های زیادی را برای ملت‌ها به همراه دارد، چه هزینه‌های مادی و چه هزینه‌های معنوی؛ نظیر از دست دادن انسان‌های بزرگ، رنج و مشقت و محرومیت‌های یک ملت و ... .
بنابراین، این حوادث بزرگ و درس‌ها و تجربه‌هایی که انسان‌ها باید از آن بیاموزند از سرمایه‌های عظیم هر ملت، بلکه تمام بشریت است و عقل حکم می‌کند چنین سرمایه‌هایی حفظ و احیا شده و مورد بهره‌برداری قرارگیرد.
بی‌گمان، حادثه عظیم عاشورا که داری ابعاد متعددی است، یکی از حوادث پر هزینه برای بشریت بوده است؛ چرا که با هزینه‌‌ی شهادت امام معصوم و انسان کامل و یاران با وفای آن‌حضرت و رنج و سختی کشیدن خانواده و اطفال آن‌حضرت و ... به دست آمده است.
در این مقاله به بعضی علت های چرایی عزاداری در دهه اول محرم اشاره می کنیم.در حقیقت حادثه عاشور اینقدر عظمت آن بالا است که مربوط به هیچ زمان و مکانی نیست. زیرا کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا است. اگر چه ریشه این بیداری به روز عاشورا بر می گردد. ولی جوشش این خون منحصر در روز عاشورا نخواهد شد.
چرا عزاداری امام حسین از اول محرم شروع می شود؟
عملکرد ائمه اطهار علیهم السلام برای شیعیان حجت شرعی و عملی دارد
تأکیدات حضرات معصومین(ع) باعث شده تا مجالس عزاداری امام حسین(ع) از زمان شهادت آن‌حضرت تا به امروز، به صورت یک جریان زنده و فعال و انقلابی درآید.و هزاران شاعر و نویسنده و خطیب، در این باره مطلب ارائه کنند.
هر چند دشمنان، تلاش‌های گسترده‌ای در جهت تحریف این واقعیت عظیم نموده‌اند، ولی همین مجالس عزاداری باعث شده، اسلام برای همیشه زنده بماند و مبارزه با ظلم و ستم و تجاوزگری به عنوان یکی از شعارهای حسین بن علی(ع) در سراسر جهان طنین انداز شود.
همان‌گونه که بیان شد، حفظ و حراست و زنده نگه‌داشتن وقایع عاشورا مسئله‌ای است که عقل به روشنی بر آن دلالت دارد و سیره و روش حضرات معصومین(ع) بر زنده نگه‌داشتن چنین مراسم و مجالسی بود.
در همین راستا امام رضا(ع) فرمود: «روش همیشگی پدرم (امام موسای کاظم) این بود که هرگاه محرم فرا می‌رسید، روزِ گریه و مصیبت او بود و خنده‌ای در چهره نداشت تا دهه‌ی عاشورا سپری شود، روز عاشورا روز گریه و سوگواری و مصیبت او بود».[1]
علقمه بن محمد حضرمی می‌گوید: «امام باقر(ع) برای امام حسین(ع) گریه می‌کرد و ناله سر می‌داد و به هر کس در خانه‌اش بود دستور می‌داد گریه کند و در منزل آن‌حضرت، مجلس سوگواری و عزاداری تشکیل می‌شد و آن مصیبت را به همدیگر تسلیت می‌گفتند».[2]
امام رضا(ع) می‌فرماید: «از اول دهۀ محرم، حزن و اندوه در چهرۀ پدرم دیده می‌شد و حالت عزادار به خود می‌گرفت و روز دهم، روز مصیبت و گریۀ او بود»[3]
این نحوه عزاداری از ائمه اطهار (علیهم السلام) انجام می شود و آن بزرگواران نیز از ابتدای محرم شروع به عزاداری می کردند .
چنانکه امام رضا (علیه السلام) می فرمایند: کان أبی إذا دخل شهر المحرم لا یری ضاحکا و کانت الکآبة تغلب علیه حتی یمضی منه عشرة أیام فإذا کان یوم العاشر کان ذلک الیوم یوم مصیبته وحزنه وبکائه ویقول: هو الیوم الذی قتل فیه الحسین صلی الله علیه.
شیعه پیرو سنت پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) است. فلذا عملکرد ائمه اطهار علیهم السلام برای شیعیان حجت شرعی و عملی دارد.
همانطور که پیامبر هنگام تولد امام حسین (و سالها قبل از عاشورا) بر او گریست و همچنین چون روش ائمه در بزرگداشت شهادت #امام_حسین از اول محرم بوده و ائمه از اول محرم دیگر نمی‌خندیدند و جامه‌ی عزا برتن می‌کردند لذا ما هم به تبعیت امامانمان به همین روش عمل می‌کنیم.
یکی از صحابه امام رضا به نام ریان بن شییب در روز اول محرم بر امام وارد شد. امام متذکر به اغاز محرم شده و مصیبت های امام حسین را بیان کرده و سخنانی در فضیلت عزاداری بر ایشان ذکر کردند [4]
شاید به اعتبار فرمایش امام رضا(ع) است که می‌فرماید از اول دهۀ محرم حزن و اندوه در چهرۀ پدرم دیده می‌شد و حالت عزادار به خود می‌گرفتند. در روایت آمده است که امام رضا(ع) فرمودند: هنگامی که ماه محرم شروع می‌شد،.
دیگر کسی پدرم را خندان نمی‌دید و هر روز ناراحتی او بیشتر می‌شد تا روز دهم محرم. پس وقتی روز دهم می‌رسید، آن روز روز مصیبت و اندوه و گریۀ او بود. (کَانَ أَبِی ع إِذَا دَخَلَ شَهْرُ الْمُحَرَّمِ... امالی صدوق/128) .
آن روز، روز مصیبت و اندوه و گریه او بود. ایشان در این روز می‌گریستند و می‌فرمودند. این روز، روزی است که جدم حسین‌بن‌علی (ع) را همراه هجده تن از رجال بنی‌هاشم در کربلا شهید کردند و سر امام حسین (ع) را از پشت سر بریدند.
در روایت مشهور دیگری وقتی پسر شبیب در اول محرم بر امام رضا(ع) وارد شد، حضرت برای او ذکر مصیبت شهادت و اسارت اهل بیت(ع) را کردند. (دَخَلْتُ عَلَى الرِّضَا ع فِی أَوَّلِ یَوْمٍ مِنَ الْمُحَرَّمِ.. امالی صدوق/130)
عزاداری صرف سالگرد نیست بلکه یادآوری ظلم و ستم است
عزاداری و گریه فقط به خاطر شهادت یا سالگرد نیست بلکه به خاطر ظلم‌‌ها و مصیبت‌هایی هست که از اول محرم آغاز و اوج می‌گیرد.اگر می‌خواستند از خود روز شهادت یادبود بگیرند، این صرفا یادبود عاطفی می‌شد؛ در حالی که فلسفه حرکت امام عمدتا به پیش از شهادت ایشان برمی‌گردد.
حرکتی که جای سؤال و تأمل دارد؛ برای اینکه رهرو ببیند که رهبر یا پیشوایش چه کرده و چه گفته، چرا حضرت از مدینه به مکه رفتند؟ چرا از مکه به سوی عراق رفته؟ و ائمه نیز نمی‌خواستند صرفا یک سالگردِ سوگواری برای عاشورا گرفته شود بلکه می‌خواستند حوادثی که منجر به این شهادت شد، در مجالس شیعه نقل شود.
عزاداری عفلت زدایی و آمادگی بر کسب فیض و معرفت است
عزادارى براى اباعبدالله(ع) یک عزادارى معمولى نیست؛ بلکه تبدیل به فرهنگ فراگیر شده است. وقتى تبدیل به فرهنگ شد، دیگر زمان و مکان نمى شناسد، از این رو تا نسیم محرّم به مشام جان میوزد.
پوشیدن لباس عزا و سیاه پوش کردن کوچه و خیابان ها و مساجد و تکیه ها شروع میشود. البته در غیر محرم نیز عزادارى براى امام حسین(ع) در فرصت هاى مناسب برگزار میشود، شیعیان به دستور اولیاى دین مخصوصاً به دستور امامان بعد از امام حسین براى زنده نگه داشتن اهداف امام و فرهنگ عاشورا تلاش و کوشش می‌‌کنند.
امام باقر(ع) در زمینه برپایى عزا در خانه‌ها برای امام حسین می‌فرماید:«باید بر حسین ندبه و عزادارى و گریه کنید. بر اهل خانه خود دستور دهید که بر او بگریند. با اظهار گریه و ناله بر حسین مراسم عزادارى بر پا کنید. یکدیگر را با گریه و تعزیت در سوگ حسین ملاقات کنید.» [5]
در روایت دیگر، یکی از یاران امام صادق(ع) نقل می کند که در محضر امام بودیم، از حسین (ع) یاد کردیم و بر قاتلانش لعن نمودیم، امام گریست، ما نیز گریه کردیم، سپس حضرت سر را بلند کرد و گفت: حسین فرمود:«... أنا قتیل العبرة، لا یذکرنی مؤمن إلاّ بکى؛ [6] من کشته سرشکم، هیچ مؤمنی به یاد من نمی‌افتد مگر اینکه اشک می ریزد.»
رمز جاودانگى نهضت حسینى نیز زنده نگه داشتن و بزرگداشت شعایر بوده است. امام خمینی فرمود: «الآن هزار و چهارصد سال است که با این منبرها با این روضه ها و با این مصیبت ها و با این سینه زنى ها (دین اسلام) را حفظ کرده اند». [7]
عزاداری، احیاى خط خون و شهادت و رساندن صداى مظلومیت آل على به گوش جهانیان است. عزاداران حسینى پروانگان شیفته نورند که شمع محفل خویش را یافته از شعله شمع، پیراهن عشق پوشیده اند و آماده جان باختن و فدا شدن اند.
نقش عزادارى در حفظ فرهنگ عاشورا مهم است. آثار و برکات خوبى براى بشر داشته و خواهد داشت. افزون بر این کاروان امام حسین روز دوم محرّم سال 61هجرى وارد کربلا شد، بعد از آن سپاه کوفیان به تدریج وارد شدند و عزا و مصیبت خاندان اهل بیت(ع) از همان زمان آغاز شد.
روز نهم (تاسوعا)، کاروان امام را محاصره کامل کرده و روز دهم (عاشورا) آن بزرگوار و یارانش را به شهادت رساندند.بنابراین چون اصل گرفتارى حضرت از دهه اول محرم آغاز شده است، پیروان حضرت از اوّل محرم عزادارى بیشتری مى‌کنند.
از نظر تاریخی آغاز عزاداری در دهه اول محرم آن هم به صورت فراگیر همانند عزاداری امروزه را می توان در عصر معزالدوله دیلمى ازسلسله آل بویه دانست. [8]
معزالدّوله اولین کسى است که فرمان داد مردم شیعه بغداد در دهه اوّل محرم براى حضرت امام حسین سیاه بپوشند. بازار را سیاه پوش کنند. در روز عاشورا دکّان ها را ببندند و از طباخى جلوگیرى کنند و تعطیل عمومى نمایند.
او این فرمان را در سال 352 صادر نمود و از آن تاریخ این مراسم در تمام کشورهاى اسلامى از جمله ایران تا اوایل سلطنت سلجوقیان معمول بود، که تا به امروز ادامه دارد. [9]
سیره و روش علما و بزرگان شیعه در طول تاریخ
آن‌گاه که بنابر حکمت الهی در سال 260 هجری امام عسگری علیه السلام به شهادت رسید و دوران غیبت صغری آغاز شد، چون امامان از میان شیعه غایب شدند گویا حکمت الهی بر این تعلق گرفت که 4 دولت شیعی (دو دولت شیعی ناقص و دو دولت شیعی کامل) در منطقه اسلامی برپا شود.
دولت‌های شیعی ناقص عبارت بودند از دولت چهار امامی زیدی که در یمن برپا شد و دولت شش امامی اسماعیلی که در فسفات مصر به روی کار آمد و بیش از 3 تا 4 قرن حکومت را به دست داشت.
همزمان با این دو دولت، دو دولت شیعی کامل یعنی دولت‌های 12 امامی یکی در بلاد شام (سوریه، لبنان، فلسطین و اردن) به نام دولت حمدانیان و دیگری در ایران و عراق به نام دلت آل‌بویه بر سر کار آمدند.
آل بویه در ایران به دربار عباسی راه یافت و از آنجا که به مصلحت سیاسی خود نمی‌دید که با بنی‌عباس از در مخالفت درآید لذا خود را به عنوان وزرای عباسی مطرح کردند و دولت را در دست گرفتند.
این دولت با توجه به اینکه شیعه بود از عالم شیعه آن روزگار یعنی شیخ مفید خواست تا مراسم شیعی را برای آنها معین کند، ایشان نیز در کتاب «مسارالشیعه الکرام» کلیه یادبودهای اسلامی شیعی را از زمان پیامبر اکرم صل الله علیه وآله تا امام زمان عجل الله فرجه ثبت کرد.
در این کتاب هم روزهای ولادت و شهادت ائمه و هم سایر روزهای بزرگ شیعی ذکر شده است که در واقع نوعی بیانیه یا مانیفست شیعی است.سیره علمای شیعه در ایام محرم به شکل کاملا روشن در تاریخ بیان شده است؛ علما، بزرگان و مسئولان دولت‌های شیعه همواره مراسم محرم را از اول محرم برپا می‌کردند
و اوج این مراسم در روز تاسوعا و عاشورای حسینی بوده است و اصولا حرکت دسته‌جات عزاداری و سینه‌زنی و حمل پرچم توسط دسته‌ها به وسیله دولت‌های شیعی در گذشته بخصوص دولت دیلیمان در بغداد تأسیس شده است که به گروه‌های نظامی دستور می‌دادند تا به رسم عزا، با حمل پرچم در شهر حاضر شوند.
در منابع تاریخی نقل است که عضدالدوله دستور می‌داد بازارهای بغداد را به رسم عزا می‌بستند و حصیر یا بوریا در میان بازار پهن کرده و غذای فراوان در آن می‌ریختند و از مردم دعوت می‌کردند که از این غذا استفاده کنند.
بنابراین این شیوه عزاداری و حرکت دسته‌جات با پرچم و همچنین اطعام طعام در مسیر دسته‌جات عزاداری در نیمه دوم قرن چهارم هجری تأسیس شد و در طول تاریخ در هر زمان و هر جا دولت شیعه‌ای برپا شده است این مراسم را احیا کرده است.
مقصد اصلی برپایی این مجالس یادآوری قیام حضرت امام حسین(ع)
در تجلیل از درگذشتگان عادی مطالبی نیست که برای مردم بازگو شود و این غیر از شخصیت امام حسین(ع) است که مقصد اصلی برپایی این مجالس یادآوری قیام حضرت امام حسین(ع) و علل و عوامل و اهداف این قیام است.
لذاست که مجالس از ابتدا منعقد می شود که این مطالب به صورت تدریجی از ابتدای مطالبه بیعت برای یزید بن معاویه از آن حضرت در مدینه منوره که موجب خروج آن حضرت از مدینه و پناه بردن به مکه شده است .
تا انتهای شهادت که البته تمام این گزارشات و اخبار را یک روزه نمی توان در یک مجلس تمام کرد لذاست که این مجالس را در دهه محرم تقسیم کردند تا بتوان در هر مجلسی گوشه ای از اخبار مربوط به قیام امام حسین(ع) را با یکدیگر بازگویی و یادآوری کنند.
شیعیان در این دهه به عرب و عجم تقسیم شدند که هر روز از دهه را به نام بخشی از اخبار امام حسین(ع) تقسیم کردند.
به عنوان مثال شیعیان فارس و ایرانی مجلس روز اول محرم را به نام اولین شهید راه امام حسین(ع)، حضرت مسلم بن عقیل برپا می کنند که اخبار نخستین شهید راه امام حسین(ع) را در نخستین روز دهه محرم بازگو کرده باشند.
در صورتی که از قدیم در مجالس و محافل شیعیان عرب، شب و روز اول محرم را اختصاص به بررسی و بازگو کردن اخبار ائمه اطهار(ع) در دعوت شیعیان و پیروانشان به اقامه این مجالس بوده است که انصافاً هر دو، مناسبت های درستی است.
عزاداری مربوط به محرم و اربعین سید الشهدا(ع) نیست
اینگونه نیست که بعد از عاشورا و شهادت امام حسین (علیه السلام) عزاداری نشود یا کمتر شود بلکه این عزاداری ها نه تنها تا آخر محرم بلکه تا اربعین امام حسین(علیه السلام) نیز ادامه دارد و در اربعین به اوج شکوه و عظمت خود می رسد.
به طوری که حتی گاها عزاداریهای اربعین از ایام محرم هم بیشتر می باشد. تا آنجا که زیارت امام حسین (علیه السلام) در اربعین و اقامه عزا در کنار آن حضرت جزو نشانه های یک شیعه واقعی لقب می گیرد. چنانکه در روایتی امام حسن عسکری (علیه السلام) بدان اشاره کرده و می فرماید:
(علامات المؤمنین خمس: صلاةُ الإحدی و الخمسین، و زیارةُ الاربعین، والتَختم فی الیَمین، و تَعفیرُ الجبین، و الجهر بِبِسم الله الرحمن الرحیم: علامات مؤمن پنج چیز است:
اقامه پنجاه و یک رکعت نماز در شبانه روز (هفده رکعت واجب و سی و چهار رکعت نافله)، زیارت اربعین، انگشتر به دست راست کردن، جبین را در سجده بر خاک گذاشتن، در نماز بسم الله الرحمن الرحیم را بلند گفتن.) [10]
نهایت اینکه این غم و روضه ی مصیبت عظمای سید الشهداء علیه السلام نمک تمام روضه ها و مصیبت های دیگر ائمه علیهم السلام است. زیرا تمام عزاداری های دیگر ائمه علیهم السلام با اشک بر سید الشهدا علیه السلام ختم شده و به نتیجه می رسد.
عزاداری اول محرم از منظرامام صادق (ع)
قیل للصادق علیه السلام سیدی جعلت فداک ! ان المیت یجلسون بالنیاحه بعد موته او قتله، و اراکم تجلسون انتم وشیعتکم من اول شهر بالمأتم و العزا للحسین علیه السلام.فقال: ما هذا…
إذا هل هلال محرم نشرت الملائکه ثوب الحسین و هو مخرق من ضرب السیوف و ملطخ بالدماء و فنراه نحن و شیعتنا بالبصیره و لا بالبصر فإذا تنفجر دموعنا.
به امام صادق علیه السلام عرض شد: آقای من به فدایتان شوم . وقتی کسی می میرد یا کشته می شود مجلس نوحه ای برای او می گیرند. ومن مشاهده می کنم که شما و شیعیانتان از اول ماه محرم اقامه جلسه عزا می کنید.
حضرت فرمودند: این چه حرفی است هنگامی که هلال ماه محرم دمیده می شود ملائکه پیراهن امام حسین علیه السلام را آویزان می کنند.
در حالیکه پاره پاره شده از ضربه های شمشیر و آغشته به خون است.ما و شیعیانمان این پیراهن را با چشم بصیرت (و نه با چشم بصر ) می بینیم پس اشک های ما سرازیر می شود. [11]
عزاداری اول محرم نماد مکتب انسان‌ساز است
از طرف دیگر، این حادثه یک حادثه و واقعه شخصی(برای منافع شخصی و گروهی و طایفه‌ای) نبود، بلکه واقعۀ کربلا و شهادت حسین بن علی(ع) و یاران با وفایش یک مکتب است که درس‌ها و اهداف و عبرت‌هایی؛ نظیر توحید، امامت، امر به معروف و نهی از منکر، حقیقت‌خواهی، ظلم‌ستیزی، کرامت نفس، عزت و ... دارد.
اگر این مکتب انسان‌ساز، نسل به نسل بین انسان‌ها منتقل شود، بشریت می‌تواند به ازای هزینه‌ای که برای آن متحمل شده است، از آن سود برده، حداکثر بهره‌برداری را بنماید، .
ولی اگر خدای نخواسته این حادثه فراموش شده، یا تحریف گردد، بیشترین ضرر متوجه جامعه بشری و مخصوصاً جامعه دین‌داران میشود. و اگر می‌بینیم در کلمات ائمه معصومین(ع)[12]
بر عزاداری و برپایی مجالس عزای آن‌حضرت تأکید شده است، از آن جهت است که مکتب انسان‌ساز آن‌حضرت همواره زنده و پویا باقی بماند و تجربه پیروزی خون بر شمشیر و حقیقت‌خواهی بر حق‌ستیزی برای همیشه، مانند مشعلی فروزان، روشنگر راه انسان‌ها باشد.
علت عزاداری از اول محرم از منظر آیت‌الله سیدمحمدمهدی میرباقری
«بعضی می‌گویند مجالس عزا را از عاشورا باید شروع کرد در حالی که می‌بینید ایامِ هیجان، همین دهه اول است. علتش این است که این ایام، ایامی است که نسیمی از محرم سیدالشهدا(ع) به عالم دنیا میوزد. علتش این است که این ایام، ایامی است که امام زمان(عج) عزادار هستند.
طبق روایات وقتی محرم شروع می شد دیگر کسی لبخند بر لبان ائمه(ع) نمی‌دید و روز عاشورا، روز اوج حزن و اندوه آنها بود. با آغاز محرم، دیگر لبخند بر لبان امام زمان(عج) نمی‌آید؛ لذا در این ایام، عالم متحول است و مومنین متحول هستند.
رزق بکاء و زیارت و شفاعت و خونخواهی سیدالشهدا(ع)، رزق برائت از دشمنان ایشان، رزق آمادگی جهت حضور در لشکر امام زمان(ع)، رزق‌هایی هستند که موسم تقسیم‌شان ایام محرم است.
در وقت دیگر این روزی‌های الهی به راحتی در دسترس نیستند؛ لذا باید مترصد باشیم رزق‌های مخصوص محرم را از دست ندهیم. اگر این دهه را از دست بدهیم خیلی از رزق ها دیگر تا محرم بعدی در دسترس نخواهند بود.
علت عزاداری از اول محرم از منظر آیت الله محمودی گلپایگانی
دلایل مختلفی برای این امر ذکر شده است، که از جمله آن می‌توان به کسب آمادگی برای عزاداری در روز عاشورا اشاره کرد، عاشورا مصیبت کمی برای دوستداران اهل بیت عصمت و طهارت نبوده است.
برای عظمت مصیبت عاشورا همین حدیث نبوی بس که می‌فرمایند: «إِنَّ لِقَتْلِ الْحُسَیْنِ حَرَارَةً فِی قُلُوبِ الْمُؤْمِنِینَ لَا تَبْرُدُ أَبَداً»، یعنی «برای شهادت حسین علیه السلام، حرارت و گرمایی در دل‌های مؤمنان است که هرگز سرد و خاموش نمی‌شود.» [13]
پس چنین حرارت و گرمایی ایجاد آمادگی می‌خواهد، توجه لازم دارد و دهه اول محرم صرف ایجاد توجه و آمادگی برای روز مصیبت بزرگ و روز عاشورا میشود.
مشخص است، وقتی ما شیعه اهل بیت باشیم و امام هفتم چنین حزن و اندوهی را از روز اول محرم داشتند، هرگز نمی‌توانیم نسبت به این غم عظما ساکت باشیم و باید پیرو بزرگان و ائمه هدی حرکت کرده و از روز اول محرم به عزاداری بپردازیم.
شما دقت کنید، برای یک مسابقه مهم از قبل از آن آماده می‌شوید، تمرین می‌کنید، برای نماز قبل از آن وضو می‌گیرید، کسب آمادگی می‌کنید، خوب عزاداری اماممان نیز نیاز به آمادگی دارد.
علت عزاداری از اول محرم از منظر محمد حسین رجبی دوانی
درست است که فاجعه کربلا در روز دهم محرم اتفاق افتاده اما ما با توجه به سیره امامان خود و برای عرض ادب به امام حسین(ع) و شهیدان کربلا از روز اول محرم عزاداری می کنیم .
چراکه در نقل های تاریخی و حدیثی داریم که همین که ماه محرم فرا می رسید امامان ما دیگر لبخندی بر لبشان دیده نمی شد و حزن و اندوه آن ذوات مقدس را فرا می گرفت و عزادار بودند و این عزاداری در روز عاشورا به اوج می رسید.
با توجه به محدودیت هایی که برای آن امامان از سوی دستگاه های خلافت ایجاد شده بود، ائمه در خانه خود عزاداری می کردند و شُعرایی را دعوت می کردند.
و آنها با سرودن اشعاری حزین در مصیبت بزرگ شهادت امام حسین(ع)، فضای حزین و سوگواری را پدید می آوردند و ائمه و خانواده های ایشان به عزاداری می پرداختند.
لذا چون روش ائمه در بزرگداشت شهادت امام حسین(ع) از اول محرم بوده است شیعه هم با تأسی به سیره پاک آن ذوات مقدس از اول محرم عزاداری خود را آغاز می کند.
علت عزاداری از اول محرم حضور در غم بزرگ عاشورا
شاید به این دلیل باشد که عزاداران قبل از عاشورا با ده شب عزاداری بتوانند خود را برای حضور در غم بزرگ عاشورا آماده کنند. چرا که پس از یک هفته عزاداری، حضور در ذکر مصیبت هولناک عاشورا قابل تحمل‌تر خواهد بود.
تمام عزاداران می‌دانند که اگر عزاداری از روز عاشورا شروع می‌شد چقدر ذکر مصیبت‌ها در عاشورا دردناک‌تر و غیرقابل تحمل‌تر می‌شد.
اینکه پیامبر اکرم(ص) فرمودند: «إِنَّ لِقَتْلِ الْحُسَیْنِ حَرَارَةً فِی قُلُوبِ الْمُؤْمِنِینَ لَا تَبْرُدُ أَبَداً» [14] این حرارت را هر کسی حس کرده باشد، می‌داند بی‌مقدمه وارد روز عاشورا شدن بسیار دشوار است.
آمادگی لازم جهت رسیدن به پاداش عزاداری
از طرف دیگر ممکن است یک دهه عزاداری قبل از عاشورا برای بعضی‌ها کسب توجه و آمادگی برای ایجاد سوز در روز دهم باشد. کسانی که دل غافلی دارند.
یا در اثر توجه به تعلقات دنیا احساس محبتشان به امام حسین(ع) کم شده باشد ده روز فرصت دارند تا در محافل عزاداری با شنیدن مواعظ و معارف دینی آمادگی لازم را کسب نمایند تا مبادا در روز مصیبت بزرگ اباعبدالله الحسین(ع) بی‌احساس و بی‌توجه حضور پیدا کنند.
اعلام آمادگی برای نصرت و یاری ابا عبدالله (ع)
و شاید حکمت آن این باشد که در واقع این عزاداری دهۀ اول محرم یک نوع اعلام آمادگی برای نصرت است تا صرف سوگواری، و گویی عزاداران به قصد یاری اباعبدالله الحسین(ع) از همان ابتدای محرم به خیمۀ اباعبدالله الحسین(ع) می‌روند که مولایشان را غریب نگذارند.
به همین دلیل عزاداری دهۀ عاشورا رنگ و بوی حماسی دارد و دسته‌های عزا با علائم دسته‌های رزمی در میادین دیده می‌شوند. در حالی که عزاداری از عصر عاشورا و شام غریبان به بعد تنها رنگ و بوی غم به خود می‌گیرد و حتی رسم شده است از ظهر عاشورا به بعد بیرق‌ها را به علامت شهادت اباعبدالله الحسین(ع) می‌خوابانند و دیگر برافراشته نگه نمی‌دارند
فلسفه قیام کربلا از قبل شهادت شرو ع گردیده است.
اگر ائمه اطهار (ع) فقط روز شهادت را گرامی می‌داشتند، چیزی بیشتر از یک یادبود عاطفی نبود؛ اما بخش اعظمی از فلسفه حرکت امام حسین (ع) به پیش از شهادت ایشان مربوط میشود.
و جای تأمل و تفکر زیادی دارد. این ۱۰ روز فرصت خوبی برای اندیشیدن درباره علت حرکت حضرت از مدینه به مکه، از مکه به عراق و انتخاب کوفه از میان شهرهای آن است. چرا در ایام عرفه که حاجیان در مکه حضور داشتند.
حضرت مراسم حج را به پایان نمی‌رساند و آنجا را ترک می‌کند؟ چرا کاروان آنها سر از کربلا درآورد و صحبت‌های حضرت برای دوستان و دشمنان در طول این سفر و واقعه عاشورا چه بوده است؟
شاید هم ۱۰ روز سوگواری قبل از عاشورا، عزاداران را برای غم بزرگ روز دهم محرم آماده می‌کند و بهتر می‌توانند این مصیبت هولناک را تحمل کنند.
علاوه بر این، یک دهه عزاداری در اول محرم، این امکان را به افراد می‌دهد تا با حضور در محافل مذهبی و شنیدن مواعظ دینی، آمادگی بیشتری پیدا کنند تا در روز مصیبت بزرگ اباعبدالله الحسین (ع) سراسر احساس و شور باشند.
نتیجه:
در پاسخ به سوال چرا عزاداری امام حسین علیه السلام را از اول محرم شروع می کنیم.» می گوئیم که:
1.این تاکید اهل بیت(ع) بوده است که عزاداری ها در دهه اول محرم پررنگ تر باشد. هدف از این مساله آن بود که افراد خود را تا روز عاشورا آماده برای ورود به این مصیبت عظما کنند.
2. به جهت آنکه مصیبت اهل بیت از روز اول محرم شروع شده است، یعنی از روز دوم محرم وارد کربلا شدند و مصائب آنها حتی پیش از آن بود چون شهادت حضرت مسلم(ع) اتفاق افتاد،
بنابراین، آغاز حزن و اندوه از همین زمان است، بنابر این، ائمه(ع) تاکید داشتند که از ابتدای محرم ذکر مصیبت امام حسین(ع) آغاز شود، تا آمادگی برای ورود و پذیرش آن مصیبت بزرگ در روز دهم ایجاد شود.
ضمن اینکه روایات و برخی آیات برای مثال در سوره مبارکه فجر آیه «وَلَیَالٍ عَشْرٍ» (و به شب هاى دهگانه) به ۱۰ شب اول محرم اشاره دارند.
3.از منظر احادیث، به نمونه ای اشاره کردیم که در مورد امام موسی بن‌جعفر (ع) از قول فرزند بزرگوارشان امام رضا(ع) نقل شده است
4.از نقطه نظر عقلانی باید فرض کنیم که اصلاً مستند حدیثی نداریم، می توان گفت هدف اصلی ما از عزاداری در این ایام زنده نگاه داشتن عاشورا است. ما می خواهیم عاشورا زنده باشد و با شکوهِ ویژه یاد سید و سالار شهیدان(ع) را زنده نگاه داریم. بنابر این، برای تحقق این مهم یک مقدمه ۹ روزه طراحی کرده ایم.
5. شیعه عزاداری خود را در دهه اول محرم پررنگ تر کرده است از این جهت که مقدمه و آمادگی را ایجاد کند تا آن واقعه جانگداز روز دهم، بزرگان ما نیز این گونه عمل کرده اند.
6.فلسفه مطلب این بود که در یک مرکز جهانی و بین المللی معارف اهل بیت(ع) ذکر شود و معارف اسلام ترویج شود. پس اگر همان یک روز باشد عملا آمادگی برای فهم آنچه که در کربلا رخ داد، ایجاد نمی شود.
پی‌نوشت ها:
1. فتال نیشابوری، محمد بن احمد، روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، ج 1، ص 169، قم، رضی، چاپ اول، 1375ش.
2. ابن قولویه، جعفر بن محمد، کامل الزیارات، محقق، مصحح، امینی، عبد الحسین، ص 175، نجف اشرف، دار المرتضویة، چاپ اول، 1356ش.
3.امالی صدوق/۱۲۸
4. عیون الاخبار ج1 ص299
5. جواد محدثى، فرهنگ عاشورا، ص 312، به نقل از کامل الزیارات، ص 175.
6. بحار الانوار، ج 44، ص 279.
7. فرهنگ عاشورا، ص 313.
8. رسول جعفریان، تاریخ تشیع در ایران، ج1، ص364.
9. فرهنگ عاشورا، ص 313 با تلخیص؛ تاریخ تشیع در ایران ، ص 364.
10. تهذیب الاحکام، شیخ طوسی، ج6، ص52؛وسائل الشیعه، شیخ حر عاملی، ج10، ص373، ح1
11.خصائص الزینبیه، صفحه 49 . ثمرات الاعواد، صفحه 36و37
12.. ر. ک: (عزاداری امام حسین (ع) از نگاه روایات)، 7184.
13.جامع احادیث الشیعه ، ج 12، ص 556
14. مستدرک الوسائل/10/318
منابع:
https://www.kojaro.com/history-art-culture/122109-history-mourn-imam-hussein/
https://www.mehrnews.com/news/4711508
https://www.mehrnews.com/news/4709987
https://www.islamquest.net/fa/archive/fa352
https://www.khabaronline.ir/news/804030
https://kurdistan.atabat.org/fa/news/4521
http://shabestan.ir/detail/News/578412
http://aminsearch.com/doc/17661161
https://www.pasokhgoo.ir/node/81090
http://www.raheshalamche.com/post
https://blog69.kowsarblog.ir/
http://panahian.ir/post/2522.
