اختلالات شایع فکری ، رفتاری و روانشناختی نوجوانان

قبل از بررسی نشانه‌ها به این نکته مهم دقت کنید که نقش والدین و کیفیت رابطه والدین با فرزندشان در این دوره نقش بسیار مهمی در سلامت روان و بدرفتاری‌های نوجوانان دارد. والدین با ارتقای مهارت‌های ارتباطی و شناخت بهتر دوره نوجوانی می‌توانند فرزند خود را در این مسیرهمراهی کنند.

امروزه از هر پنج نوجوان، یک نفر دارای مشکلات روانشناختی قابل تشخیص مانند افسردگی یا اضطراب یا سو مصرف مواد است. بروز این دست از اختلالات روانی در نوجوانان رو به افزایش است و آمار‌ها نشان می‌دهد که به بالاترین حد خود در تمام دوران رسیده است.

شناسایی علائم اختلال روانی در نوجوانان می‌تواند دشوار باشد، چرا‌که بیشتر نوجوانان به‌دلیل تغییرات فیزیکی و روحی شدید در دوران بلوغ، بسیار احساساتی شده و دچار تغییرات فراوانی در خلق‌و‌خو می‌شوند.

اختلالات مربوط به سلامت روان نوجوانان

شایع‌ترین اختلالاتی که در این دسته قرار می‌گیرند، عبارتند از افسردگی، اضطراب، اختلال شخصیت مرزی و اسکیزوفرنی.

افسردگی در نوجوانان

افسردگی در دوران بلوغ به دو دسته افسردگی ناشی از رشد (Developmental depression) و افسردگی غیر‌عادی (Atypical depression) طبقه‌بندی می‌شود. افسردگی ناشی از رشد باعث نا‌آرامی درونی فرد می‌شود و فصل جدیدی از زندگی یک نوجوان را نشان می‌دهد که در آن حس جدیدی نسبت به خویشتن در او شکل می‌گیرد.

این نا‌آرامی، طبیعی و ضروری است، زیرا نوجوانان نمی‌توانند بدون عبور از حس نا‌امنی و عدم اطمینان به هویت خود پی ببرند. این نوع افسردگی نیاز به درمان ندارد و شخص باید با آن کنار بیاید. علائم افسردگی ناشی از رشد عبارتند از:

ناپایداری خلق‌و‌خو
احساس غم و اندوه
از دست دادن علاقه به برخی از فعالیت‌های لذت‌بخش البته نه تمام آن‌ها
اضطراب اجتماعی
خستگی گاه‌به‌گاه، بی‌خوابی یا پر‌خوابی (هایپرسومنیا)
ایده‌ خودکشی یا قتل به‌میزان کم و بدون اقدام به انجام
افسردگی غیر‌عادی به‌دنبال شرایطی ایجاد می‌شود که افسردگی ناشی از رشد را تشدید می‌کنند و بی‌ثباتی‌های عاطفی جدی‌تری را سبب می‌شوند.

این نوع افسردگی در اثر عواملی مانند ناتوانی در یادگیری تشخیص داده نشده، بیماری و جراحت، ضربه روحی، طرد اجتماعی، درگیری والدین، مرگ یک عزیز، مشکلات مالی یا تغییر خانه یا مدرسه به‌وجود می‌آید.

افسردگی غیر‌عادی برخلاف افسردگی ناشی از رشد که در آن نوجوان سطح قابل تحملی از اندوه و ماتم را تجربه می‌کند، نوجوان را با نا‌‌امیدی ویران‌کننده و فشار روانی شدید در هم می‌شکند. در این نوع افسردگی احساسات نا‌خوشایند مانند خشم، یأس و نا‌امیدی در فرد شعله‌ور می‌شوند و خلق‌و‌خوی متغیر، منفی‌نگری یا وسواس مخرب وجود نوجوان را در برمی‌گیرد.

اضطراب در نوجوانان

اضطراب می‌تواند به‌شدت بر زندگی یک نوجوان تأثیر بگذارد. این مشکل می‌تواند در توانایی معاشرت نوجوان با دوستان خود اختلال ایجاد کند، بر آموزش او اثر سؤ بگذارد و در موارد شدید حتی ممکن است سبب فرار نوجوان از منزل شود.

اضطراب در اشکال مختلف ایجاد می‌شود، ولی اختلال اضطراب فرا‌گیر شایع‌ترین نوع در میان نوجوانان است و تمام جنبه‌های زندگی فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد. نوع رایج دیگر، اختلال اضطراب اجتماعی است که می‌تواند صحبت کردن در کلاس یا حضور در رویدادهای اجتماعی را برای نوجوان دشوار کند.

روان‌درمانی معمولا بهترین درمان برای اضطراب نوجوانان است. نوجوانان می‌توانند با یادگیری مهارت‌های زندگی برای مدیریت علائم و مواجهه با ترس‌های خود آمادگی لازم را پیدا کنند.

اختلال شخصیت مرزی در نوجوانان

اختلال شخصیت مرزی از جمله مشکلاتی است که از سنین نوجوانی در افراد ظاهر می‌شود. نوجوانان دارای اختلال شخصیت مرزی فاقد احساس پایداری از خود هستند و نمی‌دانند چگونه احساسات خود را پردازش کنند و از آنجایی‌که هویت محکمی ندارند، بی‌ثباتی عاطفی، خلقی و رفتاری شدیدی دارند.

نوجوانان دارای اختلال شخصیت مرزی قادر به ارتباط با دیگران نیستند و درنتیجه منزوی و نا‌امید می‌شوند. آن‌ها فاقد احساس روشنی از خود بوده و احساس آشفتگی و اضطراب می‌کنند. ترس از طرد شدن، تهدید به خودکشی یا آسیب مکرر به خویشتن از دیگر مشخصه‌های این افراد است.

اگر علائم مذکور را در نوجوان خود مشاهده کردید، باید به‌دنبال کمک حرفه‌ای باشید. معمولاً برای این دسته از افراد مشاوره روانشناسی، روان‌درمانی، دارو‌درمانی و درمان گروهی تجویز می‌شود.

اسکیزوفرنی در نوجوانان

اسکیزوفرنی یک بیماری مزمن و مادام‌العمر است که معمولا در نوجوانی آغاز می‌شود. نوجوانانی که از اسکیزوفرنی رنج می‌برند، در پردازش احساسات شخصی مشکل دارند و اغلب از واقعیت کاملا جدا می‌شوند.

افراد مبتلا از نظر ساختار، ترکیب شیمیایی و توانایی پردازش مغز تفاوت‌هایی با افراد عادی دارند، به همین دلیل در درک اطلاعات و فهم دروس با دشواری رو‌به‌رو شده و حتی ممکن است به اختلالات حرکتی دچار شوند. در مجموع، این افراد به‌دلیل توهم فراوان و اختلال در تفکر در کنترل بیماری خود دچار مشکل می‌گردند. بنابراین، یکی از اهداف درمانی اسکیزوفرنی، کمک به فرد است تا بیماری خود را درک کند و سپس برای کنترل آن تلاش کند.

اختلالات رفتاری نوجوانان

اختلالات رفتاری بخش دیگری از معضلات نوجوانان به‌شمار می‌آیند و شایع‌ترین آن‌ها اختلال خوردن و اختلال سو مصرف مواد مخدر می‌باشند.

اختلالات خوردن در نوجوانان

اختلالات خوردن شامل آنورکسیا، بولیمیا و بینج ایتینگ می‌باشند. آنورکسیا (بی‌اشتهایی عصبی) با کاهش مصرف غذا و کاهش وزن نمایان می‌شود.

بولیمیا (پر‌خوری عصبی) به‌صورت پر‌خوری و سپس خارج کردن غذا از بدن از طریق استفراغ یا مصرف ملین است.

بینج ایتینگ (اختلال پر‌خوری عصبی بدون کنترل) هم به‌شکل مصرف میزان زیادی غذا در یک وعده بدون خارج کردن آن از بدن است.

تقریبا ۷/۲ درصد از نوجوانان بین ۱۳ تا ۱۸ سال از اختلال خوردن رنج می‌برند.

اگر‌چه اختلالات خوردن در هر دو جنس مذکر و مؤنث رخ می‌دهند، اما شیوع آن در دختران بیشتر است. اختلال در خوردن علاوه بر سلامت جسمی، سلامت روان را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد و فرد را دچار تغییرات خلقی، اضطراب و یا افسردگی می‌سازد. از این‌رو، برای درمان این اختلال علاوه بر نظارت بر سلامت جسمی، لازم است که فرد در جلسات مشاوره فشرده شرکت کند.

اختلال مصرف مواد مخدر در نوجوانان

این اختلال به این دلیل ایجاد می‌شود که نوجوانان از مواد مخدر و الکل برای درمان خود‌سرانه افسردگی، اضطراب، ضربه روحی، عزت نفس پایین و سایر مشکلات خود استفاده می‌کنند. مصرف مواد، یک روش مقابله نا‌سالم و خطرناک برای رفع علائم اختلالات روانی در نوجوانان است و استفاده طولانی مدت از این مواد می‌تواند به اعتیاد تبدیل شود.

دانشمندان دریافته‌اند که عوامل زیر احتمال بروز اختلال مصرف مواد را افزایش می‌دهند:

تمایل ژنتیکی

محیطی که مصرف مواد مخدر سنگین در آن شایع است.

فشار همسالان

صحبت کردن با نوجوان درباره مواد مخدر و الکل اهمیت زیادی دارد. شما باید از سنین پایین درباره خطرات این مواد به آن‌ها هشدار بدهید. نباید به یک مکالمه اکتفا کنید و با بالا رفتن سن نوجوان باید مجددا به او هشدار بدهید.

باید توجه داشته باشید که صحبت‌های شما با سن نوجوان هماهنگ باشد. برای مثال، به نوجوانی که در مقطع ششم است و در حال شکل‌دهی به افکار خود است، باید از دلایل خطر‌ناک بودن مواد صحبت کنید، ولی با نوجوانی که در مقطع دهم (متوسطه) است، باید درباره اثرات مخرب مواد بر موفقیت در دانشگاه، زندگی خانوادگی و اهداف آینده‌اش صحبت نمایید.

مشکلات روانشناختی دیگر در بین نوجوانان

تروما (ضربه روحی)، اختلال شخصیت خودشیفته، اختلال وسواس فکری عملی، اختلال شخصیت نمایشی و اختلال هویت تجزیه‌ای از دیگر مشکلات روانشناختی افراد در سنین نوجوانی هستند که نیاز به درمان دارند. روانشناسی نوجوان به‌دلیل تغییرات فراوان در این سن بسیار پیچیده است و نباید هر تغییر کوچکی را یک اختلال در نظر گرفت.

از سوی دیگر بسیاری از اختلالات روانشناختی از سنین نوجوانی در فرد ظهور می‌کنند، مانند اختلال شخصیت مرزی، افسردگی و اضطراب در نوجوانان که در صورت عدم درمان به‌موقع تشدید شده و فرد را تا پایان عمر آزار می‌دهند.

بنابراین اگر هر یک از علائم برشمرده شده در این مقاله را در نوجوان خود مشاهده کردید، بهتر است به یک روانشناس نوجوان مراجعه کنید تا در چند مورد از شایعترین اختلالات و مشکلات روانی در نوجوانی

1- اختلالات اضطرابی
2- افسردگی
3- اختلال دو قطبی
4- عدم توجه / بیش فعالی
5- اختلالات در یادگیری
6- اختلالات در رفتار
7- اختلالات در خوردن
8- اسکیزوفرنی
9- فکر خودکشی

ودر پایان

به عنوان والدین، مواجه شدن با اختلالات شایع فکری، رفتاری و روانشناختی نوجوانان می‌تواند چالش‌هایی بزرگ را به همراه داشته باشد. اما با اطلاعات و آگاهی کافی، می‌توانید بهترین راه حل‌ها را برای کمک به فرزندانتان پیدا کنید. اهمیت ارتباط با فرزندانتان، شناخت نیازهای آنها و ارائه حمایت و محبت بیشتر، می‌تواند به شما کمک کند تا این اختلالات را بهتر مدیریت کنید.

همچنین، به یاد داشته باشید که هر فرد یک شخصیت و نگرش منحصر به فرد دارد و نیازمند رویکردهای مختلفی برای مدیریت و پشتیبانی است. از این رو، بهتر است همواره با حرفه‌ایان مشاوره و روان‌شناسی مشورت کنید تا بهترین راهکارها را برای فرزندانتان پیدا کنید.