برنامه های جاسوسی تبدیل به یکی از بزرگ ترین تهدیدها برای امنیت اطلاعات و عملکرد تلفن های همراه شده اند. این برنامه ها بدون اطلاع شما، به پیام ها، ایمیل ها، تاریخچه تماس ها و مکان شما دسترسی دارند و برخی از آن ها حتی می توانند تماس های تلفنی شما را ضبط کنند. این برنامه های جاسوسی به راحتی بدون اجازه شما می توانند بر تلفن همراه شما نصب شوند، یا حتی ممکن است خودتان بدون اطلاع از عملکردهای آن ها، بر روی تلفن نصبشان کنید. بنابراین آموزش ردیابی برنامه های جاسوسی و نحوه حذف آن ها، برای تمام کاربران تلفن های همراه ضروری می باشد.

جاسوس افزار چیست؟

نرم افزارهای جاسوسی انواع مختلفی دارند و قبل از اینکه با این نوع جاسوس افزارها مقابله کنید دانستن تفاوت های اساسی این نوع بد افزار ها مفید است.

Nuisanceware یا بد افزارهای مزاحم

اغلب برنامه های قانونی هستند که با باز کردن منوهای Popup بر روی مرورگر شما مرور و ارتباط شما را قطع خواهند کرد. ممکن است صفحه اصلی (Home Page) یا تنظیمات موتور جستجو را تغییر دهند. و همچنین امکان دارد داده های مرور شما را جمع آوری کنند و به شبکه های تبلیغاتی بفروشند. اگر چه به عنوان بدافزار شناخته می شوند اما تهدیدی برای به خطر انداختن امنیت شما نیستند. اما در عوض این نوع بکیج های بد افزاری بر روی درآمدهای غیر قانونی از طریق آلوده کردن دستگاه ها و ایجاد بازدیدها یا کلیک های تبلیغاتی اجباری متمرکز شده اند.

Basic Spyware یا نرم افزارهای جاسوسی پایه

نرم افزارهای جاسوسی پایه بر روی داده های سیستم عامل و کلیپ بورد و هر چیزی که برای کاربر ارزشمند است. مانند داده های کیف پول ارزهای دیجیتال (Wallets) یا اعتبار حساب ها را سرقت می کند. Spyware ها ممکن است از طریق حملات fishing ظاهر شوند . اطلاعات وارد شده کاربران را با فریب بدست بیاورند و یا از طریق این نوع حمله بر روی دستگاه شما قرار بگیرد. معمولاً از طریق پیوست های ایمیل مخرب، پیوندهای رسانه های اجتماعی یا پیامک های جعلی در دستگاه شما لانه کنند.

Advanced spyware یا نرم افزارهای جاسوسی پیشرفته

نرم افزارهای جاسوسی پیشرفته که به عنوان stalkerware شناخته می شوند. این نوع جسوس افزارها در قدم بالاتر قرار دارند. این بدافزار در بعضی مواقع خطرناک هستند و معمولاً بر روی سیستم های رومیزی (Desktop) یافت می شوند. اما در حال حاضر با علاقه شدید مردم به گوشی های هوشمند بیشتر بر روی این نوع دستگاه ها نیز قرار می گیرند. نرم افزارهای جاسوسی و مخرب ممکن است بر روی ایمیل ها و پیامک های ارسالی و دریافتی و همچنین استراق سمع مکالمه های شما از طریق خطوط استاندارد. و یا نرم افزارهای VoIP متمرکز شوند. همچنین ممکن است شامل ضبط مخفیانه صدای محیط اطراف شما. عکس گرفتن یا ردیابی از طریق GPS، ربودن اطلاعات نرم افزارهای اجتماعی مانند پیام رسان ها یا Keylogging .باشد stalkerware معمولاً برای جاسوسی و نظارت بر فعالیت های یک شخص مورد نظر استفاده می شود.

نشانه های وجود برنامه های جاسوسی

خاموش و ری استارت شدن های ناگهانی

معمولا تلفن همراهتان باید تنها با دستور شما خاموش یا ری استارت شود. هرچند هنگامی که بدون خواست شما خاموش یا ری استارت شود، می تواند نشانه وجود برنامه های جاسوسی در آن باشد. مانند برنامه های کامپیوتر، برنامه هایی که بر کنترل و اعمال سیستم شما تاثیر می گذارند، نیاز به ری استارت شدن دارند. در حالی که برنامه هایی که بر تلفن همراه نصب می کنید، چنین نیازی ندارند، و این میتواند نشانه خطر باشد.

تغییرات ناگهانی در عمر باتری دستگاه

از قدیم برنامه های جاسوسی به تمام کردن باتری تلفن مشهور بوده اند. اگر باتری تلفن شما زودتر از حد معمول تمام شود، شاید دلیل آن، عمر باتری دستگاه، یا استفاده زیاد در طولانی مدت نباشد. اگر تغییری در کاربری شما از دستگاه صورت نگرفته و یا برنامه های بیشتری در حال اجرا نیستد، این امر می تواند به دلیل وجود برنامه های جاسوسی باشد.

صدای پیش زمینه در تماس ها

برخی از برنامه های جاسوسی امکان گوش کردن و ضبط کردن تماس های تلفنی شما را دارند، بنابراین در هنگام صحبت با تلفن همراه، امکان دارد صداهای عجیبی بشنوید. برای بررسی اینکه مشکل از شبکه است یا خیر، می توانید با تلفن دیگری تماس برقرار کنید. اگر این صداها فقط از تلفن همراه شما به گوش می رسد، یا دائما در هر تماس این صداها را می شنوید، احتمال وجود برنامه جاسوسی روی تلفن شما زیاد است.

مصرف زیاد داده ها

برخی از برنامه های ردیابی، گزارشاتی از تلفن شما و یا به تلفن شما ارسال می کنند، و برای ارسال این گزارشات از داده های تلفن همراه شما استفاده می کنند. این برنامه ها معمولا هنگامی که از اینترنت استفاده می کنید، شما را به صفحاتی عجیب راهنمایی می کنند. امروزه این برنامه ها حجم کمتری از داده های تلفن همراه را استفاده می کنند، به همین دلیل ردیابی آن ها از این طریق سخت شده است. اما اگر به اندازه کافی تیز بین باشید، متوجه تغییرات حجم داده ها خواهید شد. علاوه بر برنامه های جاسوسی، برنامه های دیگری که در پیش زمینه تلفن اجرا و به روز رسانی می شوند نیز حجم بالایی از داده ها را مصرف می کنند.

پیام ها و نوتیفیکیشن های عجیب

بعضی از نرم افزارهای جاسوسی از پیام های متنی برای ارسال پیام شکل گیری دستورات در تلفن همراه شما استفاده می کنند. این پیام ها معمولا شامل علامت های عجیب و اعداد هستند، که می تواند نشانه ای قوی از وجود برنامه جاسوسی بر تلفن همراهتان باشد. اگر برنامه های جاسوسی را بر تلفن همراهتان شناسایی کرده و یا به وجود آن ها شک دارید، محض اطمینان خاطر باید آن را فورا از تلفن خود حذف کنید. در ادامه راه هایی برای حذف برنامه های جاسوسی بیان می کنیم.

چگونه می توانم نرم افزارهای جاسوسی را از دستگاه خود حذف کنم؟

از نظر طراحی، جاسوس‌افزارها و نرم‌افزارهای جاسوسی به سختی قابل شناسایی هستند و حذف آن‌ها به همان اندازه سخت است. در بیشتر موارد غیرممکن نیست، اما ممکن است اقدامات شدیدی را از سوی شما انجام دهد. گاهی اوقات تنها گزینه ممکن است رها کردن دستگاه شما باشد. اگر احساس می‌کنید امنیت فیزیکی شما در خطر است، دستگاه خود را دستکاری نکنید. در عوض، با پلیس و سازمان های پشتیبانی تماس بگیرید.
اکنون، در اینجا چند گزینه حذف وجود دارد:

1. اجرای اسکن بدافزار: راه حل‌های آنتی ویروس موبایلی موجود است که می تواند جاسوس افزار را شناسایی و حذف کند. این ساده ترین راه حل موجود است، اما ممکن است در هر موردی موثر نباشد. فروشندگان امنیت سایبری، از جمله Malwarebytes، Avast و Bitdefender، همگی ابزارهای اسکن نرم افزارهای جاسوسی موبایل را ارائه می دهند.

2. گذرواژه‌های خود را تغییر دهید: اگر مشکوک به به خطر افتادن حساب هستید، رمز عبور هر حساب مهمی را که دارید تغییر دهید. بسیاری از ما یک یا دو حساب مرکزی "هاب" داریم، مانند یک آدرس ایمیل که به همه سرویس‌های دیگر ما مرتبط است. دسترسی به سرویس‌های «هاب» که استفاده می‌کنید را از دستگاه در معرض خطر حذف کنید.

3. فعال کردن احراز هویت دو مرحله ای (2FA): زمانی که فعالیت حساب و ورود به سیستم نیاز به رضایت بیشتر از یک دستگاه تلفن همراه دارد، این می تواند به محافظت از حساب های فردی نیز کمک کند. (با این حال، نرم افزارهای جاسوسی ممکن است کدهای ارسال شده در طول پروتکل های 2FA را رهگیری کنند.)

4. ایجاد یک آدرس ایمیل جدید را در نظر بگیرید: ایمیل جدید که فقط برای شما شناخته شده است به حساب های اصلی شما متصل می شود.

5. سیستم عامل خود را به روز کنید: ممکن است بدیهی به نظر برسد، اما زمانی که یک سیستم عامل نسخه جدیدی را منتشر می کند، که اغلب با وصله های امنیتی و ارتقاء ارائه می شود.

6. از دستگاه خود به صورت فیزیکی محافظت کنید: یک کد پین، الگو، یا بیومتریک فعال می‌تواند از دستگاه تلفن همراه شما در برابر دستکاری در آینده محافظت کند.

7. اگر همه چیز شکست خورد، بازنشانی کارخانه‌ای... یا خراب کردن آن: انجام بازنشانی کارخانه ای و نصب تمیز بر روی دستگاهی که فکر می کنید به خطر افتاده است ممکن است به ریشه کنی برخی از اشکال جاسوس افزار و نرم افزارهای مخرب کمک کند. با این حال، مطمئن شوید که ابتدا از محتوای مهم نسخه پشتیبان تهیه کنید. در پلتفرم‌های اندروید، این معمولاً در زیر تنظیمات > مدیریت عمومی > بازنشانی > بازنشانی داده‌های کارخانه یافت می‌شود. در iOS، به Settings > General > Reset بروید.

نتیجه

بهترین اقدام برای محافظت از خود و داده های خود در برابر جاسوسان، نصب یک برنامه ضد جاسوسی بر روی تلفن خود است. به این ترتیب، می توانید از تلفن خود با محافظت شبانه روزی استفاده کنید. حالا اگر واقعا فکر می کنید که گوشی شما جاسوسی می شود. روش های بالا را امتحان کنید و ببینید کدام برای مورد شما بهترین است. مهمترین چیز در پایان این است که شما می توانید از شر نرم افزارهای جاسوسی خلاص شوید.