مشخصات

کشور	ایران
استان	آذربایجان شرقی
شهرستان	هشترود
بخش	مرکزی
جمعیت	۲۰٬۵۷۲ نفر
مساحت	۶٫۲۴ کیلومتر مربع
زبان گفتار	ترکی آذربایجانی
مذهب	شیعه
ارتفاع از سطح دریا	۱۷۰۰متر
شرایط آب و هوا	کوهستانی
پیش شماره تلفن	۰۴۱-۵۲۶۱
شناسه ملی خودرو	ایران ۲۵ ق
ره آورد	قالی بافی، جاجیم بافی، لبنیات محلی و فتیر محلی

شهرستان هشترود یکی از شهرستان‌های استان آذربایجان شرقی است. مرکز این شهرستان شهر هشترود است. این شهر در جنوب شرقی شهر تبریز واقع شده و ۱۲۰ کیلومتر با آن فاصله داردو در غرب شهر میانه واقع شده و ۶۵ کیلومتر با آن فاصله دارد. این شهرستان دارای ۲ شهر به نام های هشترود و نظر کهریزی و ۲ بخش با نام‌های بخش مرکزی و بخش نظر کهریزی است. این شهر به‌طور متوسط ۱۱۵۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد. هشترود در ۶۵ کیلومتری غرب میانه و ۱۱۴ کیلومتری جنوب شرق تبریز واقع شده و مساحت آن ۶٫۲۴ کیلومتر مربع می‌باشد. آب و هوای هشترود کوهستانی بوده و میانگین سردترین دمای آن ۳- درجهٔ سانتی‌گراد و مربوط به ماه ژانویه و میانگین گرم‌ترین دمای آن ۳۴+ درجهٔ سانتی‌گراد و مربوط به ماه اوت است. دمای هوا در روزهای سرد زمستان تا ۳۰- درجه سانتیگراد نیز ممکن است برسد. همچنین متوسط بارندگی سالیانه در این شهر بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ میلی‌متر متغیر است. جمعیت این شهر برپایهٔ سرشماری مسکن در سال ۱۳۹۵ هجری شمسی، ۲۰٬۵۷۲ نفر بوه‌است. از محصولات تولیدی این شهر می‌توان به حبوبات، عسل، غلات، کره، میوه‌جات، علوفه و محصولات حیوانی اشاره کرد. صنعت قالی‌بافی در هشترود و روستاهای تابعهٔ آن بسیار پررونق است. شغل بیشتر ساکنین هشترود در گذشته نه چندان دور کشاورزی بوده ولی در سال‌های اخیر به دلیل مهاجرت بسیار زیاد به شهرهای تبریز و تهران رونق گذشته کشاورزی در این شهر وجود ندارد. نام‌هایی، چون آذران نیز در سال‌های ۱۳۵۵ الی ۱۳۵۷ بر این شهر گذاشته‌اند، اما شهر هشترود در گذشته با نام سرسکند یا سراسکند شناخته می‌شد و هم‌اکنون نیز اهالی بومی مخصوصاً افراد مسن همچنان این شهر را با نام سرسکند می‌شناسند و فقط در مکاتبات رسمی و اداری از نام هشترود استفاده می‌شود نام اولیه هشترود تا قرن حاضر ‹‹سراسکندر›› بوده که از وجه تسمیه آن اطلاعی در دست نیست. بعد‌ها به نام سرسکند نامیده شده‌است. این نام نیز بعد‌ها تغییر کرده و به علت وجود ۸ رودخانه در منطقه به نام هشترود نامیده شده‌است شهرستان هشترود دارای قدمتی دیرینه و کهن است که در دوره ساسانیان از روستا‌های مهم منطقه بوده و در طول تاریخ بار‌ها تخریب و دوباره بازسازی شده‌ است.

این شهرستان شامل بخش‌ های زیر می‌ باشد:

بخش ها:

مرکزی و نظر کهریزی

دهستان:

دهستان لامشان، دهستان سلوک، دهستان علی‌ آباد، دهستان قرانقو، دهستان آسایش، دهستان کوهسار، دهستان چاراویماق شمال شرقی، دهستان آلمالو و ...

روستاها:

آغچه‌ رود، اجاق‌ کندی، باباکندی، داش‌ آلتی، دوشدور، شبده، طهرابند، لامشان، مهردار، یانوق و ....

جای‌ های دیدنی شهرستان هشترود

قلعه ضحاک

این شهر به دلیل داشتن مجموعه های تاریخی و قلعه ها و بناهای تاریخی مانند قلعه ضحاک هشترود، یکی از شهرستان های تاریخی کشور محسوب می شود. قلعه ضحاک یکی از جاذبه های گردشگری و تاریخی شهرستان هشترود می باشد که 18 کیلومتر از جنوب شرقی این شهرستان مسافت دارد و قرار گرفتن رودخانه ی قرانقو دور این قلعه منظره ی زیبایی را پدید آورده است.

مسجد لامشان

مسجد لامشان یکی دیگر از آثار تاریخی ثبت شده در آثار ملی ایران است که مربوط به دوران قاجار است که دراری نیم طبقه کمر پوش زنانه می باشد. با این که سالیان درازی از ساخت این مسجد می گذرد اما همچنان این اثر هیچ آسیب ندیده است و اصالت معماری در آن حفظ شده است. این مسجد از لحاظ این که معماری خاص و طاق دو قوسی فضای معنوی خاصی پدید آورده و زیبایی خاصی به این مسجد بخشیده است.

تالاب یانیق

تالاب زیبای یانیق از مکان‌های طبیعی و بکر شهرستان هشترود است و از دو‌ بخش یانیق بزرگ و یانیق کوچک با فاصله ۱۵۰۰ متری از هم تشکیل شده است و یکی از این تالاب‌ها برای مصرف و آبیاری زمین‌های اطراف مورد استفاده قرار می‌گیرد. درخت بید و نی تنها گیاهانی‌اند که در محیط تالاب وجود دارند. تالاب یانیق ماهی ندارد اما زیستگاه مناسبی برای اردک سرسفید است.

روستای آتش بیگ

روستای آتش‌ بیگ یکی از قدیمی‌ترین روستاهای شهر هشترود است. این روستا در زمان زرتشتیان آتشکده‌های زیادی داشت. دو رودخانه قرانقو و جبیند از این روستا عبور می‌کنند و باعث حاصلخیز شدن خاک این روستا شده‌اند که برای کشاورزان منبع فراوانی و برکت بوده است. طبیعت زیبا و بکر روستا در کنار اهالی خونگرم و مهمان‌نوازش روستای آتش‌بیگ را به یکی از مقصدهای گردشگری هشترود تبدیل کرده است.

رودخانه آیدوغموش چای

رودخانه آیدوغموش‌ چای شناخته ‌شده‌ترین رود هشترود است. این رود زیبا در مسیر خود روستاهای بابونه، قزلجه تاوا و حیدرآباد را سیراب می‌کند و به رودخانه میانه‌ چای در شهر میانه می‌رسد و هر دو به رودخانه قزل‌ اوزن می‌ریزند. اطراف رودخانه و ساحلش مکان مناسبی برای پیک‌نیک و استراحت گردشگران است.

تالاب قوشاگلی

این تالاب در فاصله ۳۱ کیلومتری جنوب غربی هشترود و در مسیر هشترود مراغه قرار دارد . این تالاب نیزاری است و خاستگاه پرندگان مهاجر می باشد.

تالاب ذولبین

این تالاب در ۲۴ کیلومترى غرب شهرستان هشترود، بین روستاهاى ذولبین، قوپوز و قلعه جوق، واقع شده و در اراضى زراعى دیم زار روستاى ذولبین محصور است. مساحت این تالاب حدود ۱۰ هکتار است که در سال هاى کم باران به مقدار قابل توجهى از وسعت آن کاسته شده و اغلب به مانداب، تبدیل مىشود. ارتفاع این تالاب بیضى شکل از سطح دریا که بستر آن در ضلع شرقى، عمق چندانى ندارد، یک هزار و ۶۵۰ متر است. کمى عمق تالاب ذولبین در قسمت شرقى آن، فرصت را براى رشد گیاهان ریشه در آب همچون نى و لویى فراهم کرده و نیزارهاى انبوهى در ناحیه شرق و جنوب تالاب به وجود آمده که پناهگاهى امن براى پرندگان و تخمگذارى آنان است. عمق آب تالاب در مناطق رویش نى به طور متوسط بین ۱‎/۵ تا ۲ متر بوده و در قسمت شمال غربى آن منطقه عمیقى وجود دارد که زهکش هاى آب هاى زیرزمینى از این قسمت تالاب ذولبین به صورت چشمه، تراوش مى کند. حوزه آبریز تالاب ذولبین حدود ۵۰۰ هکتار وسعت دارد که جریان آب سطحى قابل توجهى به آن واریز نمى شود.

بقعه شیخ بایزید بسطامی

در 10 کیلومتری غرب شهرستان هشترود در روستائی بنام عزیز کندی بقعه ای هشت ضلعی در پایین جاده ( اتوبان در حال احداث زنجان تبریز ) ساختمان قدیمی نمایان است که اهالی محل به آن مقبره شیخ با یزید بسطامی می گویند. معماری این بقعه شبیه به گنبد سرخ مراغه و گنبد علویان در همدان می باشد. این روستا دارای 85 خانوار و حدود 450 نفر جمعیت است و از حیث اقتصاد معیشتی ساختار روستا کشاورزی توام با دامداری سنتی و از نظر آب و هوا همانند بقیه نقاط شهرستان معتدل کوهستانی بوده و تنها رودخانه دائمی جنوب آن کلقان چای جریان دارد . این ساختمان در ضلع غربی روستا و متصل به آن روستا واقع گردیده , دارای پلان 8 ضلعی با قطر داخلی 5/4 متر و قطر خارجی 5/6 متری بوده و طول هر ضلع آن را خا رج 247 سانتیمتر و دارای گنبد و تزئینات داخلی از گچ کاری و در خا رج بنا با نمای آجری که بنظر می رسد در دوره های بعدی بازسازی شده است و به لحاظ عدم اتصال آجر های نما به بدنه اصلی در اثر مرور زمان از بدنه جدا گردیده و قسمتهای عمده آن فروریخته است. بنیان برج بر روی شش ردیف سنگ تراش منظم به ابعاد 26×32 سانتیمتر استوار گشته که برروی هم دو متر از اره سنگی را تشکیل می دهد.

مسجد جامع هشترود

این مسجد در کنار خیابان شهید بهشتی شمالی نزدیک فلکه شهر قرار دارد و در حال حاضر محل برگزاری نماز جمعه و مراسمات مذهبی و سیاسی است. نمای قدیمی و اولیه جنوبی آن از بین رفته و در قسمت جنوبی و پایین ایوان چشمه ای جوشان است . این مسجد دارای 11 شبستان , شش ستون سنگی حجا ری شده به ارتفاع 5/2 متر با سر ستونهای حجا ری شده به صورت مقرنس است و با آجر قرمز رنگ ب صورت طاق گنبد ی شکل احداث گردیده است .مدخل اصلی آن از ضلع جنوبی برای ورود مردان است و این مسجد با حدود 600 متر مربع مساحت به شکل مستطیل ساخته شده و گتیبه ای در بالای منبر وجود دارد که نشان از تاریخ و سازنده مسجد دارد.

غار آق بلاغ

یکی از جاذبه های گردشگری شهرستان هشترود غار آق بلاغ است که در روستای آق بلاغ و در مسافت هجده کیلومتری این شهرستان واقع شده است. در سال های اخیر دهانه ی غار را پاکسازی کرده اند و برای گردشگران اسکان هایی تدارک دیده شده است تا گردشگران داخلی و خارجی از این مکان دیدن کنند و لذت ببرند.

چشمه پیرسقا

در دامنه کوهی موسوم به پیر سقا واقع در 40 کیلومتری بخش قره آغاج در دهستان چا راویماق جنوب غربی شهرستان هشترود در موقعیت طول و عرض جغرافیای 46 درجه و 57 دقیقه , 36 درجه و 52 دقیقه و در ارتفاع 2200 متری از سطح دریا های آزاد چشمه ای شگفت انگیز وجود دارد که هر شبانه روز به طور متوسط چهارمرتبه با قدرت شش لیتر در ثانیه جاری و پس از یک ساعت به کلی قطع میشودو از این چشمه هنگام جاری شدن آب صدایی شبیه به صدای هواپیما به گوش می رسد. تاکنون نظریه قابل قبول و قاطعی درباره این چشمه اسرار آمیز ابراز نگردیده است.

افراد مشهور و مشاهیر شهرستان هشترود

آیت الله سید جلال الدین انتظاری هشترودی

وی در سال ۱۲۶۴ هجری شمسی در سراسکند نام سابق هشترود متولد شد و قسمتی از معارف متداول روز و علوم مقدماتی را در هشترود از محضر ملا صمد صیفی فرا گرفت. آیت الله انتظاری برای تکمیل تحصیلات مقدماتی علمی خویش به حوزه علمیه طالبیه تبریز رفت و برای فراگیری دانش و درک فضایل به مدت ۱۸ سال در محضر آیت الله میرزا صادق تبریزی سپری کرد و سپس به نجف اشرف رفت و ۱۴ سال در محضر آیات الله شیخ محمدحسین کاشف الغطا به تحصیل پرداخت. وی با آیات عظام مرعشی نجفی و اشرفی اصفهانی هم دوره بود و در اثر تلاش های بی وقفه در مطالعه، تحقیق و تدریس به قوه استنباط و احکام الهی مجهز شد و به درجه اجتهاد نایل آمد و لقب بحرالعلوم را به خود اختصاص داد. از وی اثر نفیسی چون الحسنی و زیاده فی التوحید باقی بوده و المجتنی، الفرق و الفرق وحل الافتراق، اربعین مسمی به قضیب الذهب و الحسن الماب از دیگر آثار این عالم دینی است. ایشان در سال ۱۳۵۵ به دیار باقی شتافت.

محسن هشترودی

او در ۲۲ دی ۱۲۸۶ در شهر هشترود چشم به جهان گشود. پدرش شیخ اسماعیل مجتهد از مشاوران شیخ محمد خیابانی یکی از فعالان نهضت مشروطه بود. محسن هشترودی تحصیلات دبستانی خود را در مدرسه‌های سیروس و اقدسیه در شهر هشترود به پایان برد و سپس برای ادامه تحصیل در دارالفنون به تهران آمد. چند سالی در تهران به تحصیل پزشکی گذراند، تا در سال ۱۳۰۴ به عنوان دانشجوی بورسیه دولتی برای تحصیل در رشته ریاضیات به کشور فرانسه اعزام شد. محسن هشترودی در سال ۱۳۱۴ با درجه کارشناسی در رشته ریاضیات از دانشگاه سوربون فارغ‌التحصیل شد. سپس با سرپرستی الی کارتان در همان دانشگاه به پژوهش در زمینه هندسه دیفرانسیل پرداخت و مدرک دکترای خود را در رشته ریاضیات در سال ۱۳۱۶ دریافت کرد. پس از بازگشت به ایران به عنوان استادیار در دانشکده علوم دانشسرای عالی به کار مشغول شد. در سال ۱۳۲۰ کرسی استادی دانشسرای عالی را دریافت کرد. در سال ۱۳۳۰ به مقام ریاست دانشگاه تبریز رسید، و در سال ۱۳۳۶ به عنوان رئیس دانشکده علوم دانشگاه تهران انتخاب شد. در سال ۱۳۲۳ با «رباب مدیری» ازدواج کرد که حاصل این ازدواج دو دختر و یک پسر به نام‌های فرانک، فریبا و رامین بود. هشترودی در طول زندگی حرفه‌ای خود ارتباطش را با مجامع علمی بین‌المللی حفظ کرد: وی در سال ۱۳۲۹ به عنوان نماینده دانشگاه تهران در کنگره بین‌المللی ریاضی‌دانان هاروارد شرکت کرد، در موسسه مطالعات پیشرفته دانشگاه پرینستون و به درخواست ریاست موسسه اوپنهایمر به عضویت پذیرفته شد، و یک ترم پاییزی را نیز به تدریس در دانشگاه هاروارد پرداخت. هشترودی بر اثر سکته قلبی در ۱۳ شهریور ۱۳۵۵ در سن ۶۸ سالگی در تهران درگذشت و در قبرستان بهشت زهرا آرامگاه شماره ۸۲۴ به خاک سپرده شد.